Toplum Bilim: Osmanlı Aydınındaki Değişme ve ‘Bilim’
M.Şükrü Hanioğlu
Birikim
Osmanlı yöneticilerinin şartların zorladığı basit bir teknoloji ithali olarak gördükleri Batı ile temas ve onu taklit ederek modernleşme çabalan sonunda kendilerinin hiç de beklemedikleri bir tarzda sonuçlanmış, genel bir zihniyet değişikliği ile içinden çıktıkları toplumsal realitenin tamamen dışında ve onunla çatışan bir toplumsal gerçekliği düşleyebilen bir seçkinler grubunu ortaya çıkartmıştır. Bu, yöneticilerin beklemedikleri kadar istemedikleri de bir sonuçtu. Yöneticiler Paris’e gerekli teknolojik bilgileri almaları için gönderdikleri öğrencilere şehir dışında bir konak kiralayarak, aralarında yalnızca Türkçe ve Arapça konuşmalarını temin ederek, gerekli konularda en muktedir öğretmenlerden tercümanlar aracılığı ile ders aldırarak ve bunun sonucunda Batı’nın zararlı kültürü ve değerlerine saplanmadan onları Osmanlı modernleşmesini sağlayacak bilgilerle ülkeye döndermeyi arzulamaktadırlar.1 Ancak yakın tarihimizdeki önemli toplumsal değişikliklerin dönüm noktasının bu kimselerde meydana gelen zihniyet değişikliği olduğunda kuşku yoktur.
Batı ile temasa geçtiğini gördüğümüz Osmanlı aydınları ilk olarak çok değişik bir yapı ile karşı karşıya oldukları kanaatine varmışlardır ... | 
