|
ÖNSÖZ
Bu araştırmanın ortaya çıkışında emeği geçen bir dizi insana teşekkür etmeyi zevkli bir görev olarak algılıyorum. Bunların başında değerli eleştiri ve katkılarından yararlanma şansına sahip olduğum Prof. Dr. Halil Sahillioğlu gelmektedir.
Araştırmamı Bonn Devlet Arşivi'nde derinleştirme amacıyla başvurduğum, Zentrum für Türkeistudien adlı kurum, isteğimi olumlu karşılayarak bir araştırma bursu sağlamıştır. Ancak bu olanağı Federal Alman Cumhuriyeti'nin uyguladığı vize sürecinin bürokratik engelleme mekanizmalarını aşamadığım için kullanamadım. Vize alamayışımı bürokratik bir şanssızlık olarak görüp geçemeyişimin nedeni, vatandaşlarımızın konsolosluk binası önündeki sıkıntılarını yakından gözlemleyebildiğim içindir. Vize uygulamasının gerekliliği -belki- savunulabilir. Ancak burada en azından uygulanış biçimini protesto ediyorum. Tümüyle esneklikten uzak, biraz da insan haklarına aykırı diye düşünüyorum. Bu arada bana araştırma bursunu sağlayan -henüz kullanamamış olsam da-, Zentrum für Türkeistudien'e teşekkür etmek isterim.
Araştırma sürecinde tattığım bu burukluğun yanısıra, dostça dayanışmanın keyfini de yaşadığımı belirtmeliyim. Serdar Yalçın bana bu keyfi yaşatanların başında gelmektedir. Tarihsel değer taşıyan çok sayıda kaynağa ulaşabilmemi, Serdar'ın yanısıra Margit Schreiner, Alman Kültür Derneği yöneticisi Gisela Harmening ve Alman Arkeoloji Kütüphanesi yöneticilerinin yardımlarına borçluyum. Kendilerine dostluk ve bilimsel çalışmaya verdikleri değer, eşim Serpil Özyüksel'e ise çalışma boyunca sabır ve desteğini esirgemediği için teşekkür etmek gerçekten güzel bir duygu.
Son olarak bu çalışmaya dayandırdığım «Bir İmtiyazın Verilişi : Bağdat Derniryolu» adlı araştırmamın, Türk Sosyal Bilimler Derneği'nce, Genç Sosyal Bilimciler Özendirme Ödülü'ne layık görülmesinden duyduğum mutluluğu dile getirmek isterim. Dernek dağıttığı ödüllerin amacını, «sosyal bilimler alanındaki çalışmaları canlandırmak ve özendirmek» olarak açıklıyor. Gerçekten de genç sosyal bilimciler ödüllerinin, bizler için yeni çalışmalara yönlendirici bir güç kaynağı olduğunu düşünüyorum. Bu da Türk Sosyal Bilimler Derneği'nin, dağıttığı ödüllerle amacına ulaştığını gösteriyor, sanırım.
Ocak 1988, Bursa
Murat Özyüksel
Giriş
Abdülhamit dönemi Osmanlı tarihinin en önemli ve ilgi çekici zaman dilimlerinden biridir. iç politikada Jön Türk muhalefeti, dış politikada ise Almanya ile kısa sürede hızla gelişen iktisadi-siyasi ilişkiler, bu yıllara damgasını vuran olaylardır. Çalışmada Osmanlı-Alman ilişkilerinin önemli bir boyutu olan Anadolu ve Bağdat demiryolları çeşitli açılardan incelenmiştir.
Demiryolları Batı teknolojik gelişiminin, insan ve toplum yaşantısını en fazla etkileyen ürünlerinden biridir. Ulaşımda sağladığı yeni olanaklar endüstriyel gelişimin hız kazanmasına yol açarken, toplumsal ilişkilerde de kölclü dönüşümlere neden olmuştur. Emperyalist ülkelerin, Dünya'nın geri kalmış bölgelerine demiryolu hatları döşemeleri, geri kalmış ülkelerin de bu büyük dönüşümden etkilenmeleri sonucunu doğurmuştur. Kendi içlerine kapalı kırsal ekonomiler, pazara bağlanarak Dünya ekonomisiyle bütünleşme sürecine girmişlerdir.
Anadolu ve Bağdat demiryoları bu .bağlamdaki iŞ-: levlerinin yanısıra, uluslararası ilişkilerde oynadığı rol ...
| 
