|
WENDOXAN RÊ
Wendoxê delalî,
Ma bi yewna hûmara Vateyî pîya yê. Semedê weşanîyayîşê hûmara 50. ya kovara ma ra wendox, nuştox û sînayoxê ziwanê kurdkî keyfweş bîy. Platformanê cîya-cîyayan de ma bîy şahîdê zerrîweşîya nê dost û embazanê hêcayan. Ma sipasdarîya xo pêşkêşê heme nê kesan kenî ke ê piştî danî ma û qedr û qîymetê na xebate zanî.
Seke gelek nuştoxan zî hûmara 50. de îfade kerdibi, averşîyayişê kirmanckîya nuştekî de kovara Vateyî kovara tewr muhîm a. Labelê ma ganî realîst bîy û heme hetan ra rewşa ziwanê xo bivînî. Hetî ra ziwanê ma hema zî binê tehlukeyê mergî ra nêxelisîyayo hetê bînî ra kar û xebatê ke warê ziwanî de benê hema zî zaf-zat tay ê. Grûba Xebate ya Vateyî vîst serrî yo ke standardkerdişê kirmanckî ser o gurîyêna. No war de karê zaf girîngî kerdî la standardbîyayîşê kirmanckî rê ewro ra pey zî zaf xebate lazim a.
Wenoxê delalî,
Şima zanî ke standardbîyayîşê ziwanan de gelek sewîyeyê cîyayî estî û seba her sewîye zî tayê krîterî amey tesbîtkerdene. Mavajî semedê yew ziwanê tam standardî ziwanzanê vanî ke ganî bi ê ziwanê merdim bişîyo unîversîteyan de heme beşanê zanistî de her babet karanê zanistîyan biko. Ganî merdim bişîyo bi ê ziwanî yew dewlete warê îdarî, huqûqî, aborî û sîyasî, leşkerî ûsn de îdare biko. Nînan ra hîna muhîmêr ganî vêşaneyê nifûsê wendeyî ê welatî nê ziwanê standardî bizano. Sewîyeya dîyine ya ziwanê standardî ke seba grûbanê hîna hurdîyan a, şert nîyo ke ziwan heme waranê cuye îhtîwa biko. Semedo ke kesê ke ziwanî xebitnenê tay ê cora heme waran de standardîzasyon lazim nîyo. Sewîyeya hîrêyine de ziwanê ke ver bi standardîzasyonî şonî estê. Bi ziwananê winasîyan perwerdeyê dibistane beno labelê bi nê ziwanan unîversîte de perwerde nêbeno. Sewîyeya çarine de ziwanê ke alfabeya înan esta la xebata standardîzasyona...
Şiiranê kirmanckî (zazakî) de babete û qafîye
Mîhrîban Kanate
Edebîyatê kirmanckî (zazakî), yew edebîyato zaf newe yo. Toximê edebîyatê ma zaf newe erzîyavê mîyanê hardî labelê fina zî edebîyatê ma de eserê zaf erjayeyî estê. Ganî ma nînan ser o zaf bixebitîyê. Ganî ma semedê zergûnbîyayîşê nê toximanê edebîyan, xebatanê zaf xurtan bikê û her wext bi fikran, bi hisan a nê xebatan awe bidê.
Qedexeyê ziwanê yew miletî, beno sebebê vîndîbîyayîşê ê miletî. Konfuçyusî vato, “Eke şima qayîl ê yew miletî qir bikerê, tewr verê ziwanê ey a dest pêbikerê.” Xoserî, sey mîlçika ke qefesê xo ra fir dana û şina. Çunke xoserî girêdayena fikirîyayîşê mezgan û ziwanan hewa dana. Ziwan ke azad beno, şuxulnayena mezgî kar fîneno. Mi bi nê fikran a na xebata nuşte.
Seba hetkarîya mamosta Malmîsanijî, ez ey rê zaf sipas kena. Keyeyê ey awan bo.
Edebîyatê kirmanckî bi nuştişê Ehmedê Xasî ya dest pêkerdo. Ey bi eserê xo Mewlidê Kirdî ya verê şaîranê kirmancan akerdo. Nê rayîrî de Malmîsanij, J. Îhsan Espar, Roşan Lezgîn, Bedrîye Topaçe, Îlhamî Sertkaya, Zulkuf Kişanak, Newzat Valerî, Akman Gedîk, Mela Mehemed Elî Hunî, W. K. Merdimîn, Fahri Ergunî eserî dayê. Seke J. Îhsan Esparî yew roportajê xo de vato, “Şîîre eserê ziwanî ya, ziwan zî tena wasitayê komînîkasyonî ney la wasitayê kulturî yo zî. Şîîre hetêk ra neslan mîyan de bena pirdê kulturî, heto bîn ra zî hîsê merdiman şîîre de benî sentezêk, şîîre hîsanê merdimî bi motîf û renganê neweyan neqişnena.”
..... | 
