La bibliothèque numérique kurde (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Cumhuriyet Halk Fırkası’nın Tüzüğü (1927) ve Kürt sorunu


Auteur : Multimedia
Éditeur : Yurt Date & Lieu : 1991-01-01, Ankara
Préface : MultimediaPages : 248
Traduction : ISBN :
Langue : TurcFormat : 145x215 mm
Code FIKP : Liv. Tur. 2557Thème : Histoire

Présentation
Table des Matières Introduction Identité PDF
Cumhuriyet Halk Fırkası’nın Tüzüğü (1927) ve Kürt sorunu

Cumhuriyet Halk Fırkası’nın tüzüğü (1927) ve Kürt sorunu

Türkiye'de, anayasa, anayasa hukuku, kamu hukuku, insan hakları, kamu hürriyetleri, Türk siyasal hayatı, Türkiye'nin sosyoekonomik yapısı gibi konularla uğraşan çevrelerin ortak bir kanaatı var: Türkiye'de 1923-1946 yılları arasında uygulanan tek parti sistemi "demokratik" bir sistemdir. Çok partili düzene geçiş için bir yoldur. Mustafa Kemal, Batı tipi bir toplum yaratmak istiyordu, tek partili düzen bunun bir yolu idi. Nitekim, bu konuda, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924) ve Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930) gibi iki deney vardır. Rejimin, faşist düzenlere ve diktatörlüklere özgü hiçbir niteliği yoktur, denilmektedir. Sözü edilen çevreler bu iddialarını da, devrin, birbirini izleyen iki önemli şefinin, yani Büyük Şef (daha sonra Ebedi Şef) Gazi Mustafa Kemal'in ve Milli Şef İsmet İnönü'nün beyanlanyla, Prof. Duverger'in görüşleriyle doğrulamaya çalışmaktadırlar. Veya bu dönem hakkında, kısaca, "bu dönemde iki dereceli bir seçim sistemi uygulanıyordu" biçiminde, çok kısa bilgi verilmekte, fakat, bu usulün niteliği, mekanizması üzerinde hiç durulmamaktadır. Devrin tek partisi olan CHF'nin tüzük ve programından, bu tüzük ve prograrndaki gelişme ve değişmelerden hiç söz edilmemektedir. Yine bu çevrelere göre, tek parti, döneminde, "halk hakimiyeti" fikri, anlayışı ve uygulaması, kayıtsız şartsız vardır. Bu iddiaları, çeşitli örneklerle belirtmeyi yararlı görüyoruz.
.....


ÖNSÖZ

Bu araştırmada, Türkiye'nin siyasal hayatında, 55 Seneyi aşkın bir zamandır çok önemli bir rol oynayan Cumhuriyet Halk Fırkası'nın (Partisi'nin)* tek parti dönemindeki tüzüğü incelenmektedir. Bu tüzük 1924 Anayasasının çok üstünde duran temel bir siyasal belgedir. Adı tüzük olmasına rağmen tek parti döneminin en önemli siyasal belgesidir. Çünkü bu tüzük gereğince, CHP'nin daimi ve değişmez Genel Başkanı, büyük şef Gazi Mustafa Kemal ve de- ğişmez Genel Başkan ve milli şef İsmet İnönü, TBMM'nin tüm üyelerini atama yetkisine sahip idiler. Dolayısıyla Türk tek parti sisteminde, devlet egemenliğinin teşkili ve idaresi, Şef'in kişisel iradesine, ortak kabul etmez, tartışma ve eleştiriden uzak, hükmetme yetkisine bırakılmıştır.

Böylesine önemli bir siyasal belge olmasına, harfi harfine uygulanmasına rağmen, Türk üniversitesi, Türk profesörleri, kısaca, . Türk düşüncesi, bu tüzükten hiç söz etmemiştir. Anayasının çok üzerinde duran bu siyasal belgeyi gözden uzak tutabilmek için gayretini esirgememiştir. Fakat Türkiye'nin son yarım asırlık siyasal hayatına, bilim yöntemini kullanarak yaklaşmak isteyenler, olguları ve olgusal ilişkileri bir bütünsellik içinde kavramaya çalışanlar CHF'nin tüzüğünü kati surette gözden uzak tutamazlar.

Günümüzde Osmanlı İmparatorluğu'na ilişkin sorunlar, enine boyuna tartışılmaktadır. Osmanlı Devleti'nin üretim biçimi neydi? Feodalizm mi, Asya tipi mi? Osmanlı kapitalist üretim ilişkilerine neden geçmedi? vs. Bu ve bu gibi sorunların araştırılması, incelenmesi elbette önemli. Fakat bir yerde, akademik olmaktan öte bir anlamı pek yok. Çünkü bu sorunların bilimsel bir çözümünün, örneğin Osmanlı Devleti'nin üretim biçiminin feodalizm veya Asya tipi olmasının, toplum yapısının bugünkü şekillenmesine ve strateji saptamalarına önemli bir etkisi yok. Halbuki bugünkü Türk toplumunun, özellikle Kürt toplumunun, yapısını belirleyen temel ilişki biçimleri tek parti döneminde geliştirilmiş. Ortadoğu'da Kürt ulus sorununun temel bir sorun olarak ortaya çıkması, Kürdistan üzerindeki Lozan emperyalist bölüşümünden ve Kürt ulusuna karşı uygulanan "böl yönet" politikasından hemen sonra başlıyor. Halbuki resmi ideoloji, Kemalizm, Türkiye'nin yakın tarihine bilimsel yöntemle yaklaşmayı engellemiş. Bu engellemeyi ceza yasaları ile çeşitli ceza tehditleriyle pekiştirmiş. Yakın tarihe, politik, askeri, ekonomik, toplumsal, kültürel ilişkilere bu ideoloji çerçevesinde bakılmasını istiyor ve emrediyor. Onun için CHF'nin tüzüğü gibi tek parti dönemine önemli bir açıklık getiren belgeleri gözden uzak tutmaya çalışıyor. Bugünkü nesillerin bunları öğrenmemesi için çaba harcıyor. Oysa bu tutum toplumlar hakkında, toplumların geleceği hakkında bilgi vermez. Zaman ve mekân boyutu içinde ele alınmadan toplumlar hakkında bilgi sahibi olmak mümkün değildir. Bu ise, olgulardan hareket etmeyi, olgusal ilişkileri daima dikkate almayı gerektirir. Dolayısıyla, bilimsel bilgi üretilmesini engelleyen resmi ideoloji ile Kemalizm ile mücadele etmeyi gerektirir. Resmi ideoloji çerçevesinde, onun getirdiği normları tartışılmaz bir veri kabul ederek, bilimsel bilgi üretmek mümkün değildir.

CHP'nin tüzüğü bugünü açıklayan en temel olgulardan biridir. Cumhuriyet tarihinden seçtiğimiz bazı önemli olgulara, Türk üniversitesinin, Türk "solu" ve Türk "sosyalist" hareketinin, kısaca, Türk düşüncesinin, yaklaşım biçimini göstermeyi bundan sonraki araştırmalarda da sürdüreceğiz.**

Bundan öncekilerde olduğu gibi bu araştırmada da, araştırmanın çeşitli yerlerinde, altı çizili yerler, aksine bir ifade bulunmadıkça yazara aittir.

Temmuz 1977
İsmail Beşikçi

* CHF zaman zaman CHP olarak geçiyor. Bu, yazarların yaşadıkları ve yazdıkları güne göre değişmektedir. Metinde de görüleceği gibi, Halk Fırkası 9 Eylül 1923'te kuruldu. 10 Kasım 1924'te ise, Fırka'nın adı, Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirildi. CHF adı, 9 Mayıs 1935'te, toplanan 4. Büyük Kurultay'da Cumhuriyet Halk Partisi olarak değiştirildi.

** Bundan öncekiler için bk. Bilim Yöntemi Türkiye'deki Uygulama I, Kürtlerin Mecburi İskânı, Yurt kitap-yayın, İstanbul Ekim 1991, 205 s., Bilim yöntemi Türkiye'deki uygulama 2. Türk Tarih tezi, güneş-dil teorisi ve Kürt sorunu, Yurt kitap-yayın, İstanbul Kasım 1991, 216 s.


Yayıncının notu

Bilim Yöntemi Türkiye'deki Uygulama dizisinin üçüncü kitabı olan Cumhuriyet Halk Fırkası'nın tüzüğü (1927) ve Kürt sorunu ilk olarak Komal yayınları tarafından 1979 yılında Ankara'da yayınlanmıştır. Kitaba bu dizinin "şanslı" kitabı denebilir. Çünkü, diğerlerinden farklı olarak bu çalışma hakkında bir toplatma kararı verilmemiş ve cumhuriyet savcıları tarafından kitabı suçlayıcı herhangi bir iddianame düzenlenmemiştir. Başka bir yazarın kitabına yayıncı olarak böyle bir not koymak okura anlamlı gelmeyebilirdi. Fakat söz konusu olan Beşikçi ise kitabın toplatılmadığını belirtmek ayrı bir dikkat çekici nokta olmaktadır.

Komal Yayınevi’nce yayınlanan kitaba herhangi bir ek yapılmamıştır. Yalnızca mizampajda düzeltme yapılmış, yazım yanlışlıkları giderilmiştir.

Beşikçi'ye saygı, okura dostlukla...


Kısaltmalar :
AÜHF: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını
AÜHFD: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
BTTD: Belgelerle Türk Tarihi Dergisi
İÜEF: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını
İÜHF: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını
İÜHFM: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
İÜİF: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını
SBF: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını
SBFD: Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi
SBO: Siyasal Bilgiler Okulu Yayını
SBOD: Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi
TİTE: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayını
TODAİE : Türkiye ve Orta Doğu Amme idaresi Enstitüsü Yayını




Fondation-Institut kurde de Paris © 2024
BIBLIOTHEQUE
Informations pratiques
Informations légales
PROJET
Historique
Partenaires
LISTE
Thèmes
Auteurs
Éditeurs
Langues
Revues