Anılar - Belgeler I

BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ

Anılarımı yazmaya 1989 yılında başladım, yoğun politik çalışmalar ve öteki yazı işleri arasında zaman buldukça sürdürdüm. Son üç-dört yılda ise bu işe daha da yoğunlaştım ve 2000 yılı ortalarında bitirdim. Şu anda elinizde olan birinci cilt, 1974 yazına kadar olan bölümü kapsıyor. Bunu izleyen bölümde ise Kürdistan Sosyalist Partisi'nin kuruluşu ve onu izleyen, benim de içinde aktif olarak yer aldığım politik gelişmeler var. Yani bu bölüm bir tür parti tarihi niteliğinde. Bunun yanısıra yaşadığım dönemin önemli politik olaylarını bir bütün olarak yansıtmaya çalıştım. Kürt ulusal hareketi ile Türkiye politik -daha çok da sol- hareketindeki önemli gelişmelere, örgütlere, liderlere, bir dereceye kadar da uluslararası gelişmelere değindim.

Bundan sonraki bölüm, belgelerle birlikte iki ya da üç cilt tutuyor. Onları da uygun bir zamanda basmak üzere yayına hazırlıyorum.

Gerek ek belgelerin önemli bir bölümünün diziminde emeği geçen, gerekse sayfa düzenini yapan ve kitabı yayına hazırlayan arkadaşım Ünal Yardımcı ile fotoğraf ve ek belgelerin düzenlenmesinde emeği geçen Mıraz' a teşekkür ederim.

Kemal Burkay
Haziran 2001-Stokholm

Anılar - Belgeler

Giriş

Bir süredir anılarımı yazmayı düşünüyorum. Oysa erken değil mi? Geçmişe dönmek bir yaşlılık ve yorgunluk belirtisi mi? Hem işlerim bitmedi, yapmayı düşündüğüm birhayli şey var daha; onları yarım bırakıp gitmek istemem. Ama benim gibi dostu da düşmanı da çok birinin yaşamında ölümün nasıl, ne zaman geleceği belli olmaz. Tedbirimi almalıyım! Çoğu, anılarını yazmayıp yaşadıkları olayların ve dönemin öyküsünü kısa da olsa bize bırakmadıkları için, geçmişin politik olaylarında rol oynamış Kürt aydınlarından hep yakınmışımdır. Aynı duruma düşmek istemem. Yaşadığım dönemde ülkemin politik ve kültürel yaşamındaki katkım ya da rolüm nedir, ne değildir, ayrı bir konu. Ama gerek kişisel, gerek politik yaşamda ilginç ve önemli bulduğum olayları, bunlara ilişkin duygu ve düşüncelerimi diğer insanlarla paylaşmak isterim. Bugünkü ve gelecek kuşaklar belki de ondan yararlanacaktır.

1989

Çocukluğum

Dırban ve Canik

İşe çocukluk anılarımdan başlıyorum. Uzak geçmişe bir yolculuk bu. Şimdi yurdumdan, doğup büyüdüğüm yerlerden, uğruna mücadele ettiğim insanlardan uzakta, en çok hatırladığım çocukluk günlerimdir, çocukluğumu geçirdiğim topraklardır.

Sıradan bir Kürt köyünde, sıradan bir köylü ailesinin çocuğu olarak dünyaya gelmişim. Tarihe izler bırakan bir çevrede, veya böylesi olaylar içinde geçen bir çocukluk değil bu.

Dersim ilinin, sonradan oraya takılan adla Tunceli'nin, Mazgirt ilçesi, Dırban köyünde doğmuşum. Köyümüzün adını da Türkçeleştirmiş, "Kızıl-kale" demişler. Ama köylüler, resmi işlemlerin dışında, köyün asıl adını, Kürtçesini kullanırlar.

Doğum günümü bilmiyorum. Hatta, nüfus cüzdanıma 1937 yazılmışsa da, doğum yılım bile tam belli değil. Ben ve İnci ablam, okula başlıyacağımız zaman nüfusa yazıldık. Şimdi belki biraz farklı; ama o zamanlar özellikle köylük yerlerde düzenli bir kayıt sistemi yoktu. Bizim ülkemizde doğum günü kutlama geleneği de yoktur. Öyle olunca da, her birinin bir dizi çocukları olan, birçoğu daha bebekken ölen, okumasız yazmasız, yaşam telaşındaki bu yoksul köylüler için doğum gününü hatırda tutmanın ne önemi var?

Köylüler, gününü, yılını değilse de, doğum olayını, kendilerince önemli bazı olaylara göre, yaklaşık olarak hatırlarlar. Örneğin, "sen doğduğun zaman" derler, "çok kar yağmıştı!" Ya da, "arpa derimi zamanıydı.." Annem benimle ilgili olarak şöyle derdi: "Ekin biçme zamanıydı, sen kundaktaydın ve uzaktan top sesleri geliyordu. Askerin Dersim'i kırdığı zamandı..."

Böylece, nüfus kaydımda doğum tarihi olarak 1 Ocak 1937 yazıyorsa da, gerçekte benim 1938 yılı kışı ya da ilkbahar aylarında doğduğum anlaşılıyor.

Son ünlü Dersim ayaklanmasına Mazgirt yöresi katılmamış. Bu nedenle ordu bu yörede genel bir kırıma girişmemiş. Ama ayaklanma bastırıldıktan …