| ÖNSÖZ
Elinizdeki bu çalışma belge ağırlıklıdır.
Bu çalışmada; 22 kitap yazmış, yazıları 50 davaya konu olmuş, gördüğü işkence sonucu beyin travması geçirmiş araştırmacı - yazar Mehmet Bayrak'ın öyküsünü bulacaksınız.
Bayrak'ın yazdığı kitapların tümü, hakkında açılan davalar, savcıların iddianameleri, Bayrak'ın ve avukatlarının yaptığı savunmalar incelendi.
Bayrak ve çalışmaları hakkında yapılan haberler, yazılan makaleler, hazırlanan dosyalar derlendi, titiz bir şekilde gözden geçirildi.
Ayrıca Bayrak'ın çalışmaları hakkında İsmail Beşikçi, Martin van Bruniessen ve Baskın Oran gibi bilim adamları ile görüşüldü, yazar dostları ve ailesi ile röportajlar yapıldı.
Ve en önemlisi de Bayrak'ın eserlerinin özgün yanlarını ortaya çıkarmak için Kürdoloji alanında çıkan yayınlara hakim insanlarla görüşüldü, bu alanda yapılmış çalışmalar incelendi - karşılaştırmalar yapıldı.
Tüm bu çalışmalar şunu ortaya çıkardı: Mehmet Bayrak, 20. yüzyıl Kuzey Kürdistan tarihinin karanlık yönlerini ortaya çıkaran çok önemli çalışmalara imza atan bir araştırmacı. Kitapların tanıtım ve özgünlükleri ile "Sonuç" bölümü bu konuda veriler sunmaktadır. Baskın Oran'ın "Mehmet Bayrak'ın ortaya çıkardığı belgeler sayesinde artık havaya konuşmuyoruz" demesi de bu açıdan anlamlı.
Yasaklı milletlerin öğretmenleri kurtuluş savaşçıları ve cesur yazarlardır. Kürd halkının cesur yazarlarından biri de Mehmet Bayrak'tır. 1993'ten bu yana Bayrak'ın bir okuruydum. Yayımladığı eserler bir Kürd olarak halkımı, bir Alevi olarak inancımı ve bir Kürdistanlı olarak ülkemin değişik kültürlerini tanımama büyük katkı sağlamıştır.
Mehmet Bayrak'ın "Kürdler ve ulusal demokratik mücadeleleri" ile İsmail Beşikçi'nin "Devletlerarası sömürge Kürdistan" adlı kitapları biz genç nesilleri 1990'ların ölüm kusan yıllarında devletin ve "güdümlü aydınların" kafa karıştırıcı teorilerine karşı korumuştur.
Her alanda verilen mücadelelere, yazarların kitaplarıyla bilinç taşımaları genç nesillere nefes vermiştir. Bu açıdan da Kürd halkı gazete ve dergilerine, yazarlarına ve yayınevlerine borçludur. Özgür Gündem geleneği; Öz-Ge, Mezopotamya, Deng, Komal, Apec, Perî, Avesta, Yurt gibi yayınevleri "bizi biz eden amansız sevdanın" bilinç taşıyıcıları olmuşlardır. Bu, bazen bizi kederlere boğsa ve çok çok pahalıya mal olsa da başarılmıştır.
Son yıllarda Kürdler içinde biyografi kitapları artmaktadır ve bu sevindiricidir. Ancak ben edebiyat yapmak yerine belgeleri konuşturmaya ve özlü bilgiler vermeye özen gösterdim. Bununla bir Kürd aydınının yasal zeminde sömürgeciliğe karşı mücadelesini vermeye çalıştım. Savcının ve mahkemenin karşısında yapılan konuşmalar, onurlu bir Kürd aydınının tavrını yansıtan tarihi vesikalardır. "Özgür Gelecek serüveni" ve "Davalar" bölümü bu konuda okuyucuyu epey bilgilendirecektir.
2003 yılında Özgür Politika gazetesinde çalışırken, Ölümsüz Kürd liderlerinden Faik Bucak'ı anlatan bir yazı yazmıştım. Yazı yayınlandıktan bir gün sonra sayfa editörü Cemal Turan, "Mehmet Bayrak, yazında bir maddi hata tespit etmiş ve onun üzerine bir makale göndermiş" deyince çok sevinmiştim. O zaman deyim yerindeyse hava atmıştım. Ne de olsa Kürdoloji yayınlarında otoritelerden biri olan Mehmet Bayrak, yazımı ele almış ve değerlendirmişti.
Mehmet Bayrak ile 2004 yılında Medya TV'de tanıştık. Başak Canda'nın programına katılacaktı. Bayrak'ın kitaplarını tanıdığım için Başak'a ardarda bilgiler sıralayınca, "Firaz, aslında tam senin konuğun" demişti. Yazarken materyalist olan Bayrak’ı, o kısa görüşmede yaşamda hümanist ve sıcakkanlı bulmuştum. Ama siyasi bir konu konuşulduğu zaman yine kitaplardaki Mehmet Bayrak oluyor ve enine - boyuna irdeliyordu.
"İnsan Mehmet Bayrak"ı daha yakından son 1 yıl içinde tanıdım. Son bir ay içinde de Almanya'daki evlerinde 10 gün boyunca misafirleri oldum. Mehmet Bayrak ve eşi Gülay Bayrak, arşivlerini ve çalışma odalarını bana açtılar; dost ve aile sıcaklığını eksiltmediler. Sorduğum her soruya içtenlikle yanıt verirken, istediğim her belgeye ulaşmam için yardımlarını esirgemediler. Sohbetlerinin de -yakın tarihin canlı tanıkları oldukları için- bilgi dolu olması benim gibi genç bir araştırmacı için çok değerliydi.
"İnsan Mehmet Bayrak"ı tanımak açısından kızı Devrim'in yazısı öğretici olacaktır. Gülay Abla ve Mehmet Ağabeye misafirperverlikleri ve yardımları için çok teşekkür ediyorum.
3 Mayıs 2008, Köln
Firaz Baran
A- Giriş
Mehmet Bayrak, 1973 - 2008 yılları arasında 22 kitap yazdı. İlk makalesi 23 yaşında, ilk kitabı 25 yaşında yayınlandı. İlk altı kitabı ilerici bir şair, toplumsal olaylar ve Alevi isyanları üzerinedir. Diğer kitapları da Kürdler, Aleviler ve Ermeniler ile ilgilidir. Bayrak'ın eserleri şunlardır:
1 - Tevfik Fikret ve devrim (Tel yayınları, 1973 / İstanbul)
2 - Köy Enstitülü yazarlar - ozanlar (TÖB-DER yayınları, 1978 / Ankara)
3 - Halk hareketleri ve çağdaş destanlar (Araştırma, Yorum yayınları, 1984 / Ankara)
4 - Eşkiyalık ve eşkiya türküleri (İnceleme - antoloji, Yorum yayınları, 1985 / Ankara)
5 - Pir Sultan Abdal (İnceleme - araştırma, Yorum yayınları, 1986 / Ankara)
6 - Halk gülmecesi (İnceleme - Örnekleme, Yorum yayınları, 1987 / Ankara)
7 - Kılam û stranên Kurdî (İnceleme - antoloji, Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1991)
8 - Red ve inkardan kabullenmeye... Kürt kimliği mücadelesi (Savunmalar, kararlar, Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1992)
9 - Kürtler ve ulusal demokratik mücadeleleri / Gizli belgeler, araştırmalar, notlar (Araştırma, Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1993)
10 - Açık-gizli / Resmi-gayriresmi Kürdoloji belgeleri I (İnceleme - araştırma, Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1994)
11 - Öyküleriyle halk anlatı türküleri (İnceleme - antoloji, Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1996) -Bu kitap 1985'te yayınlanan "Eşkıyalık ve eşkıya türküleri" isimli kitabın geliştirilmiş halidir.
12 - Alevilik ve Kürtler (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1997)
13 - Kürt sorunu ve demokratik çözüm (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 1999)
14 - Köy enstitüleri ve köy edebiyatı (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 2000)
15 - Kürt müziği, dansları ve şarkıları I-II-III (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 2002)
16 - Geçmişten günümüze Kürt kadını (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 2002)
17 - Gravürlerle Kürtler (Öz-Ge yayınevi, Ankara / 2002) |
