 Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Sosyal ve Ekonomik Öncelikler
Ülkemiz için önemli bir sorun olan Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki durumun normalleşmesi ve kalkınmaya katkıda bulunacak sosyal ve ekonomik öncelikli politikalar ile ilgili bu araştırma, Dr. Orhan Kurmuş'un koordinatörlüğünde yürütülen üç bölümden oluşuyor.
Dr. Ayfle Kudat'ın yönettiği çalışma Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Kalkınmasında Yatırım Politikaları başlığını taşıyor, Prof. Dr. A. Halis Akder Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Kalkınmasında Tarım Politikaları bölümünü hazırladı. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Kalkınmasında Sosyal Politikalar araştırması Prof. Dr. Çağlar Keyder'in yönetiminde yürütüldü.
Araştırma, kalkınma ile sosyal dinamikler arasındaki ilişkiyi ve bölgenin özel koşullarını dikkate alan, saha araştırmalarına dayalı bir yöntemle gerçekleştirilmiştir ve bu bölgedeki önceliklerin tespiti amacına hizmet etmektedir.
Toplum temelli kalkınma ve sosyal politikalar alanında atılacak adımların, devlet-vatandaş ilişkisinin ve bölgede insan kaynaklarının güçlendirilmesine katkıda bulunacağına inanıyoruz. İÇİNDEKİLER
GİRİŞ / 7
TEŞEKKÜR / 8
KISA DEĞERLENDİRME / 9
DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU İÇİN ÖNCELİKLİ SOSYAL VE EKONOMİK POLİTİKA ÖNERİLERİ / 12
Orhan Kurmuş, Proje Koordinatörü
DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’NUN KALKINMASINDA YATIRIM POLİTİKALARI / 28
Ayşe Kudat, Ece Sanal Kılıçözlü, Ertan Karabıyık, İsmet Yalçın, Serkan Ünverdi
DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’NUN KALKINMASINDA TARIM POLİTİKALARI / 70
A. Halis Akder
DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’NUN KALKINMASINDA SOSYAL POLİTİKALAR / 90
Çağlar Keyder, Nazan Üstündağ
Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu Ülkemiz için önemli bir sorun olan Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki durumun normalleşmesi ve kalkınmaya katkıda bulunacak sosyal ve ekonomik öncelikli politikalar ile ilgili araştırmayı takdim etmekten mutluluk duyuyoruz.
Dr. Orhan Kurmuş’un koordinatörlüğünde yürütülen proje üç araştırmadan oluşuyor.
Dr. Ayşe Kudat’ın yönettiği çalışma Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Kalkınmasında Yatırım Politikaları başlığını taşıyor, Prof. Dr. A. Halis Akder Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Kalkınmasında Tarım Politikaları bölümünü hazırladı. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Kalkınmasında Sosyal Politikalar araştırması Prof. Dr. Çağlar Keyder’in yönetiminde yürütüldü.
Araştırma kalkınma ile sosyal dinamikler arası ndaki ilişkiyi ve bölgenin özel koşullarını dikkate alan, saha araştırmalarına dayalı bir yöntemle gerçekleştirilmiştir ve bölgedeki önceliklerin tespiti amacına hizmet etmektedir. Ancak kapsamlı bir bölgesel kalkınma programı sistematiği içinde hazırlanmamıştır. Bu nedenle, bölgesel kalkınmayla ilgili bazı alanlara girilmediği gibi, farklı alanlardaki önerilerin de aynı somutluk düzeyinde olmadıkları görülecektir. Örneğin, teşviklerle ilgili genel bazı saptamalar yapılmış, sosyal politika bölümünde ise daha detaylı öneriler yer almıştır. Teşvik politikaları ile ilgili kapsamlı çalışmalar DPT tarafından yapılmakta olduğundan ve çeşitli iş kuruluşları teşviklerle ilgili öneriler hazırlamakta oldukları ndan dolayı, bölgede teşviklerin işlevinin genel değerlendirilmesi ve bazı temel tespitlerin belirtilmesi ile yetinilmiştir. Araştırmada bölgedeki idari reformlar, kalkınma ajansları ve insan kaynaklarının geliştirilmesine yönelik kurumsal düzenlemelerle ilgili olarak da öneriler geliştirilmemiştir. Kuşkusuz, raporda vurgulanan önceliklerin gerçekleşmesi için kurumsal kapasitelerin geliştirilmesine yönelik çabalar ve programlar son derece önemlidir.
Araştırmadaki politika önerileri azami etki sağlaması açısından bölgedeki 21 il için geliştirilmiştir. Ancak bölge içinde önemli farklılıklar olduğu da bir gerçektir. Örneğin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin batı kısmında yer alan Adıyaman ve Şanlıurfa’da ekonomik gelişme ve yatırım dinamikleri daha belirgindir. (Bunda Adıyaman’ın, önemli bir sanayileşme ve girişimcilik geleneğine sahip olan Gaziantep’e yakınlığı ve Şanlıurfa’nın tarımdan gelen zenginliğinin rol oynadığı söylenebilir). Öncelikli sosyal ekonomik politikaların uygulamasının, sorunların en yakıcı olduğu daha dar bir alt bölgeden başlatılması ve sosyal dinamikler ve gelişmişlik düzeylerine göre politika paketlerinin bölgede yaygınlaştırılması, bileşkelerinin değiştirilmesi düşünülebilir.
Bununla birlikte, özellikle sosyal politikalar kapsamında yapılan bazı önerilerin çalışma kapsamı
ndaki 21 il dışında, yoğun yoksulluğun yaşandığı başka bazı yerleşimlerde uygulanmaları da öngörülebilir.
Önerilen politikaların 5-7 yıl uygulanacak şekilde planlanmalarının ve kamuoyuna da bu şekilde sunulmalarının uygun olacağını düşünüyoruz. Bölge için uygulanacak program erken bir aşamada Avrupa Birliği ile paylaşılmalı ve Katılım Öncesi Stratejinin parçası haline getirilmelidir. Portekiz'in AB'ye katılımında olduğu gibi, Türkiye'nin Avrupa Birliği ile sosyal ve ekonomik uyum konusunun da sıra dışı programlar ve kaynaklar gerektirdiği gerçeği ısrarla vurgulanmalı dır. Bu yolla, Türkiye’nin öncelikli olarak tespit edeceği ve mevcut kaynaklarıyla uygulamaya başlayacağı programlara AB’nin de ciddi miktarda kaynak ayırmasının sağlanabileceğine inanıyoruz.
TESEV DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA SOSYAL VE EKONOMİK ÖNCELİKLER
TESEV ARAŞTIRMASI
TESEV Yayınları
ISBN: 975-8112-78-3
Yayına Hazırlayan: Ethem Yenigün
Kapak Fotoğrafı: Mutlu Tönbekici, Eski Kahta-Adıyaman
Kapak Tasarımı: Murat Özgül, Myra
Düzelti: Nermin Ketenci, Myra
Sayfa Uygulama: Myra
Basım Yeri: Artpres Matbaacılık
Bu kitabın tüm hakları saklıdır. Kitabın hiçbir bölümü, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nın (TESEV) izni olmadan, hiçbir elektronik veya mekanik formatta ve araçla (fotokopi, kayıt, bilgi depolama vb.) çoğaltılamaz.
COPYRIGHT © AĞUSTOS 2006 TESEV
1. Baskı: Eylül 2006, 2000 adet
TESEV
BANKALAR CADDESİ N0: 2 KAT: 3
MİNERVA HAN, KARAKÖY 34425
İSTANBUL
TEL:+90.212.292.89.03 PBX
FAKS:+90.212.292.90.46
info@tesev.org.tr
www.tesev.org.tr
Bu kitapta yer alan görüşler yazarlara aittir ve bir kurum olarak TESEV’in görüşleriyle bire bir örtüşmeyebilir.
Bu kitabın yayımlanması ve tanıtılmasındaki katkılarından ötürü Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (UNDP), Açık Toplum Enstitüsü-Türkiye’ye ve TESEV Yüksek Danışma Kurulu’na teşekkürü borç biliriz. | 
