Bilim dilinde Kürtler

Kürt coğrafyasının flora ve faunasına giriş: Bilim dilinde Kürtler

Edib Polat, bu eserde, Kürt coğrafyasındaki bitki ve hayvan türlerini, sadece bu coğrafyaya has olanlarınι çok çeşitli kaynaklara başvurarak inceliyor. Ortaya Şaşırtıcı bir tablo çıkıyor: Bu topraklara has çok sayıda bitki ve hayvan türü var. Bu türleri ele alan yazar, özgünlüğe kaynaklık eden coğrafik ve iklimsel koşulları da ortaya seriyor. Böylece Kürt coğrafyasının flora ve faunasına ilişkin derli toplu bir eser ortaya çıkarıyor. Yazarın bir giriş saydığı eser, umuyoruz ki bu alandaki araştırmacıları harekete geçirecek, yeni çalışmalarla Kürt flora ve faunası daha zengin ayrıntılarla bilinir olacaktır.

Kürt coğrafyasının flora ve faunası hakkında bilimsel bilgileri bir araya getiren bu önemli çalışmanın en az o kadar değerli bir diğer hizmeti de, bilimi şovenizme alet edenlere karşı açtığı ve haklılığını ispatladığı savaştır. 19. yüzyıldan bu yana, Kürt bölgesinde araştırmalar yapan botanik bilginleri, anavatanı Kürt coğrafyası olan ve sadece bu coğrafyada bulunan çok sayıda bitki ve hayvan türü saptamışlar, Kürtçe adlarıyla 'botanik kütüğüne' kaydetmişlerdir. Ne var ki, Türkiye üniversiteleri, bu bilgileri içeren yabancı kaynakları Türkçeye çevirirken, 'Kürdistan Tilkisi', 'Kürt Defnesi'... gibi içinde Kürt/Kürdistan geçen ifadeleri atlamışlar veya değiştirmişlerdir. Yani bu hayvan ve bitki türlerini yok saymış, adlarını yadsımışlardır. Edib Polat, bilim adına işlenen bu suçu açığa çıkarmış, teşhir etmiştir. Gelin görün ki, mahkemeler bu suçun peşine düşecek yerde bu çalışmasından dolayı Edib Polat'ı yargılamışlardır. Kitapta bilim adına işlenen suç ve buna karşı mücadele de basındaki yankılarıyla birlikte kitapta yer alıyor. Bu özellikleriyle eser, sadece bilim çevreleri ve bilim meraklılarınca değil, Kürt tarihi ve kültürünü öğrenmek isteyenlerce de ilgi ve şaşkınlıkla okunacak özellikte.

İçindekiler

Bu çalışma hakkında / 9

I. Bölüm: Anadolu'da ve Kürt coğrafyasında endemizm / 11
Kürtlerin yaşadığı yörelerde bitki ve hayvan endemikliği ile ilgili yeni çalışmalar / 15
Türleri koruma çalışmaları / 16
Endemizm, coğrafi yapı ve iklim / 18
Güneydoğu Anadolu bölgesine özgü endemikler / 34
Kürtlerin yaşadığı bölgelerde doğa tahribatı ve canlı telefatı / 38
Bilime müdahale / 41
Botanikte bilimsel adlandırma kuralları / 57
Bir türün adı hangi koşullarda değiştirilebilir? / 68

II. Bölüm: Endemik bitkilerde 'cardukhorum', 'Kurdicum', 'Kurdica', 'Kurdicus', 'Kurdistanica' ve 'Kurdistanicum' adlandırmaları / 75
A - Endemik bitki adlandırmasında Karduklar / 76
B - Endemik bitkilerde "Kurdicum" adlandırması / 89
C - Endemik bitkilerde "Kurdica" adlandırması / 102
D - Endemik bitkilerde "Kurdicus" adlandırması / 136
E - Endemik bitkilerde "Kurdistanica" ve "Kurdistanicum" adlandırması / 143

III. Bölüm: Kürt coğrafyasında faunası üzerine notlar / 150
A - Zoolojik endemizm / 150
B - Kürt coğrafyasının faunasındaki bazı endemik hayvan türler / 155
Bölgedeki fauna üzerine yapılan çalışmalar / 162
Nesli tükenme tehlikesi altında olan türler / 175

IV. Bölüm: Kaynaklar / 179

V. Bölüm: Ekler
Ferhengoka rehekan bi kurdî (Kürtçe bitki adları sözlükçesi) / 181

VI. Bölüm: Ekler
Yazarların ve bilim adamlarının görüşleri / 192

BU ÇALIŞMA HAKKINDA...

Kürtlerin yaşadığı topraldardaki bitki ve hayvan endemikliği, buraların genel flora ve faunası üzerine 1991'den beri araştırma yapmaktayız. 1992 yılında bu konuda bir kitap yayınlamıştık.* Aradan geçen zaman içinde hem adı geçen çalışmanın geliştirilmesi, hem de aynı konuda yeni belge ve bilgilerin okuyucuya ulaşması gerekiyordu. Özellikle bölgemizde endemizmin nedenleri, yeni bulunan endemik türler ve faunayla ilgili bazı çarpıcı sonuçlara, bilgi ve belgelere ulaştık. Ayrıca bazı endemik türlerin fotoğraf ve resimlerini edinme imkanımız oldu. Çalışmayla ilgili iki yeni makaleyi 2003 yılının Mayıs-Haziran aylarında yayınladık ve bunlar okuyuculardan yoğun ilgi gördü. Sonuçta, birçok bilim adamının özlemini duyduğu Kürt Coğrafyasının Flora ve Faunasına Giriş niteliğindeki bu eser ortaya çıktı. Ancak özlemini çektiğimiz Kürt topraklarının Flora ve Faunası'nı hâlâ hazırlamış değiliz. Ki, kapsamlı bir çalışmayı ve ekibi gerektirecek bu tür bir araştırma için elimizde yeterince envanter var. Kürtlerin içinde yaşadıkları devletlerin floraları elimizin altında. İlaveten Boissier'in Doğu Florası kitabı da mevcut. Yapılması gereken, bu yapıtlarda tarama yaparak bölge bitkilerini seçmek ve bunların fotoğraflarını edindikten sonra, Kürtçe veya Türkçe çevirilerini yapmaktır.

Bu kitabın hazırlanışında, bitkilerin Kürtçe adlarının tespiti ve bazı resimlerin bulunmasında emeği geçen Ziraat Mühendisi Sayın Ahmet Kasımoğlu'na ve eserin yazılışında katkıda bulunan eşime teşekkür ederim.

E. P.

* Bkz. Bilim dilinde Kürtler ve Kürdistan, E. Polat, Öteki yayınlar, Ankara.

Edib Polat

Kürt coğrafyasının flora ve faunasına giriş
Bilim dilinde Kürtler

Evrensel basım yayın – 253
Kürt tarihi ve kültürü dizisi — 5

Doğa basım yayın tic. ltd. şti.
Tarlabaşı bulvarı
Kamer Hatun mah.
Alhatun sk. no: 27
Beyoğlu / İstanbul

Tel: 0212 361 09 07 (pbx)
Faks: 0212 361 09 04
web: www.evrenselbasim.com
e.posta: bilgi@evrenselbasim.com


Kapak tasarım: Savaş Çekiç
Birinci basım: Haziran 2004
Baskı: Ayhan matbaası

ISBN 975-6525-74-6

Edib Polat, 1962 Diyarbakır, Bismil doğumludur. 1987 yılında Dicle Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünden mezun oldu. Biyoloji öğretmeni olmakla birlikte, mesleğini yapamadı. Halen Diyarbakır Belediyesi DİSKİ'de biyolog olarak çalışmaktadır. Ayrıca Mart 2004'te kurulan Diyarbakır Kürt-PEN Yazarlar Derneği'nin de başkanlığını yürütmektedir. Diyarbakır Gerçeği, Newrozladık Şafakları, Devletsiz Ülkeden İzdüşümler, Sevgilim Sevgisiz Ölüm, "Zinacı", Ristemê Zal (yayınlanmamış) gibi eserlere imza atan yazarın çevirilerinden bazıları da şunlardır: Kör Baykuş (Sadık Hidayet), Darbe (Edward Luttwack), Meridyen (Alice Walker), Cesur Yeni Dünya (Aldous Huxley), Günlüğümden Notlar (Maksim Gorki), Cegerxwîn'in Yaşamı ve Şiir Anlayışı (Ordîxanê Celîl)