Kürtlük, Türklük, Alevîlik, Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri
Martin Van Bruinessen
İletişim yayınları
Martin Van Bruinessen üniversitede fizik ve sosyal antropoloji okudu. 1974-76 yılları arasında İran, Irak, Türkiye ve Suriye Kürtleri arasında saha araştırması yaptı. 1978 yılında "Ağa, Şeyh ve Devlet: Kürdistan'ın Sosyal ve Siyasi Yapısı" başlıklı doktora tezini Utrecht Üniversitesi'ne sundu. Bu tez, İngilizce, Almanca, Türkçe, Kürtçe ve Farsça'ya çevrildi. Van Bruinessen'in Ağa, Şeyh ve Devlet ve Hendrik Boeschoten vd. ile yayına hazırladığı Evliya Çelebi Diyarbakır'da isimli kitapları yayınevimizin programında yer almaktadır. Van Bruinessen'in diğer kitapları Wicher Smit vd., ile yazdığı Turkije in Crisis; Eeen Sociole, Politieke en Economische Analyse (1982) ve Jochen Blaschke ile derlediği Islam und Politik in der Türkei'dır (1984). 1982-94 yılları arasında Endonezya'da saha araştırması yapan van Bruinessen'in bu ülkenin dilinde yayımlanmış dört kitabı bulunmaktadır. Yazar, halen Utrecht Üniversitesi Modern Müslüman Toplumlar Karşılaştırmalı Çalışmalar Bölümü'nün başkanlığını yürütmektedir.
Kürt sosyopolitiği alanında bir klasik sayılan Ağa, Şeyh ve Devlet'in yazan Martin van Bruinessen, ağırlıkla Kürtlerde din olgusuna yönelttiği araştırmalarının ilk bölümünde Sünnîliği ele almıştı (Kürdistan üzerine yazılar, 1992). Martin van Bruinessen, bu derlemesinde bu kez heterodoks uzanımlarıyla birlikte Kürt Alevîliği'ni inceliyor. Konuyu hem Anadolu Alevîliği hem de Ortadoğu'nun ve Kürtlerin İslâm öncesi inanışları bağlamında ele alan yazar, bu verilen güncel konu ve problematiklerle de ilişkilendirerek yorumluyor. Bir kimlik hareketi olarak Alevîliğin / Alevi uyanışının Türk ve Kürt milliyetçiliği ile sancılı ilişkilerini, örneğin Gazi olayları gibi hassas kesitlerde ele alırken, bir yandan da Alevi inanç öğelerinin Hint din ve efsane dünyasındaki benzeşiklerine de uzanabilen geniş bir perspektif sunuyor.
İçindekiler
Kürt toplumu, milliyetçilik ve etnisite, mülteci sorunları / 7
Kürt milliyetçiliği ve çatışan etnik kimlikler / 55
Alevi Kürtlerin etnik kimliği üzerine tartışma: "Aslını inkâr eden haramzadedir!" / 87
Türkiye'de Kürtler, Türkler ve Alevî uyanışı / 115
Kuzey Irak'ta bir Kızılbaş toplumu: Şabak / 131
Hacı Bektaş, Sultan Sahak, Şah Mina Sahib ve Koşan duvarın farklı hikayeleri / 139
Hacı Bektaş, Sultan Sahak olarak doğunca Guran bölgesindeki Ehl-i hak inanışı üzerine notlar / 165
Kaynakça / 197
Bu kitaptaki makalelerin orijinallerinin yeraldığı kaynaklar şunlardır:
- "Kürt toplumu, milliyetçilik ve etnisite, mülteci sorunları" / "Kurdish society, ethnicity, nationalism and refugee problems", Philip G. Kreyenbroek ve Stefan Sperl (der.) The Kurds: A Contemporary Overview içinde, Routledge, Londra ve New York, 1992.
- "Kürt milliyetçiliği ve çatışan etnik kimlikler" / "Kurdish nationalism and competing ethnic loyalties" "Nationalisme kurde et ethnicités intra-kurdes", Peuples méditerranéens, no. 68-69, s. 11-37.
- "Alevî Kürtlerin etnik kimliği üzerine tartışma: Aslını inkâr eden haramzadedir!" / 14-17 Nisan 1995 tarihleri arasında Berlin'de gerçekleştirilen "Alevism and similar syncretic groups in the Middle east" başlıklı konferansta sunulan tebliğ.
[Bu kitaptaki makale Birikim (no. 88, 1996) dergisinden alınmıştır]
- "Türkiye'de Kürtler, Türkler ve Alevî uyanışı" / "Kurds, Turks, and the Alevi revival in Turkey", Middle east report, no. 200, Summer 1996, s. 7-10.
- "Kuzey Irak'ta bir Kızılbaş toplumu: Şabak" / "The Shabak", Encyclopedia of Islam için yazılan maddenin genişletilmiş versiyonu.
- "Hacı Bektaş, Sultan Sahak, Şah Mina Sahib ve koşan duvarın farklı hikâyeleri" / "Haji Bektash, Soltan Sahak, Shah Mina Sahib, and various avatars of a running wall", Turcica, XXI-XXIII, 1991, s. 55-69.
- "Hacı Bektaş Sultan Sahak olarak doğunca: Guran bölgesindeki Ehl-i Hak inanışı üzerine notlar" / "When Haji Bektash stili bore the name of Sultan Sahak: Notes on the Ahl-i Haqq of the Guran district", Alexandre Popoviç ve Gilles Veinstein (der.) Bektachiyya: études sur l'ordre mystique des Bektachis et les groupes relevant de Hadji Bektach içinde, Editions Isis, İstanbul, 1995.
Kürt toplumu, milliyetçilik ve etnisite, mülteci sorunları
Son yıllarda çok sayıda insanın Kürdistan'dan kaçışına şahit olduk. Körfez Savaşı ve Irak ve İran Kürdistanı'ndaki silahlı Kürt isyanları (veya daha doğru bir deyişle otonomi isteyen Kürt hareketinin sert bir şekilde bastırılışı), yüz binlerce Kürt'ün göç etmesiyle sonuçlandı. Uluslararası sınırları geçmeyi başaranlar siyasî mülteci olarak görünür hale geldiler; daha az görünürlük kazanan ülke içinde göç etmek zorunda kalanların sayısı ise muhtemelen çok daha yüksek. 1991'in bu dramatik olayları dışında medyanın ağırlıklı olarak üzerinde durduğu tek Kürt göçü, Irak'ın 1988'de Kuzey Irak'taki Kürtlere karşı düzenlediği kimyasal saldırı sonucunda yaşanmıştı. Bu kimyasal saldırı on binlerce Kürt'ün Türkiye'ye kaçmasına yol açmıştı. Son birkaç yıl içerisinde çok daha fazla sayıda Kürt, İran'a kaçtı. Her ne kadar bu insanların büyük bir kısmını yerlerinden edilen köylüler oluşturduysa da, her iki olayda da mültecilerin içinde siyasî eylemciler ve gerillalar da bulunmaktaydı. Bu esnada İran ve Türkiye Kürdistanı'ndan çok sayıda Kürt siyasî eylemci, batı (ve daha düşük oranda doğu) Avrupa ülkelerine sığındı.
.....
Martin Van Bruinessen
Kürtlük, Türklük, Alevîlik, Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri
İletişim yayınları
İletişim Yayınları 629
Araştırma-İnceleme Dizisi 99
Kürtlük, Türklük, Alevîlik, Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri
Martin Van Bruinessen
Çeviren Hakan Yurdakul
© 1999 Martin van Bruinessen
© 2000 İletişim Yayıncılık A. Ş.
1. Baskı 2000, İstanbul (1000 adet)
Dizi kapak tasarımı Ümit Kıvanç
Kapak Fatoş Gencosman
Kapak fotoğrafı Hacı Bektaş yürüyen duvarın üzerinde
Kapak filmi Diacan grafik
Dizgi Remzi Abbas
Uygulama Hüsnü Abbas
Düzelt/ Asena Günal
Montaj Hasan Deniz
Kapak baskısı Sena ofset
İç baskı ve cilt Şefik matbaası
İletişim yayınları
Klodfarer cad. İletişim han no. 7
Cağaloğlu 34400 İstanbul
Tel: 212.516 22 60-61-62
Fax: 212.516 12 58
e-mail: iletisim@iletisim.com.tr
web: www.iletisim.com.tr
ISBN 975-470-798-7
