Dîwan

Dîwan

Seydayê Dilmeqes

Dilop

"Seydayê Dilmeqes di sala 1932an da li Amedê ji dayîk bûye. Navê Seyda mela Remezan e. Bi eslê xwe ji gundê Şêxan ê Çixurê ye. Çixur herêmekê di navbera Bedlîs û Mûşê da ye. Navê bavê wî Emer e. Emer kurê Mihemed e. Emerê bavê Seydayê Dilmeqes, jê ra behsa jiyana malbata xwe kiriye. Bûyerên di dema şerê osmanî - rus, xizaniya salên xelayê, êş û nexweşiyên koçberiyê jê ra gotiye. Seyda bi van vegotinên bavê xwe û ji roja ku xwe fêhm dike jî, bi bûyerên ku bi çavên xwe dibine, mezin dibe.

Jiyana wî di nav êş, koçbarî û mişextiyê da derbas dibe. Ji dilê xwe nişter dibe. Wek şanenav navê "Dilmeqes" hildibijêre.

Bûyeran dişopîne, peyivan berhev dike. Heta heftê û pênc salan deng jê dernayê, nanivise. Piştê ku xanima wî diçe ser dilovaniya xwe dest bi gotinê dike, dinivîse û deriyên girtî yên dilê xwe vedike. Bindestiya welêt, êş û elemên xelkî, welathezî mijarên sereke ne di dîwana wî da. Evin, lêgerîn, derd û kûl, hezkirin û nefret, hemû hestên însanî diherikin di helbestên wî da.

Û ev Diwan ji herikîna wan hestan pêk hatiye..."

Naverok

Pêşgotin / 9
Agir / 11
Amed / 13
Arî me / 14
Asîman / 16
Asîme / 18
Aştîxwaz / 19
Ax pişta min / 20
Axîna min / 21
Banga min / 22
Baran û lehî / 24
Bayê kurdo / 26
Bê bawerê / 28
Bê bask im / 30
Bêkes / 32
Bekoyên min / 33
Bela / 34
Bêrtî me / 35
Bes dilo / 36
Bextreş / 37
Bihar / 38
Bihuşta nav bihuştê / 39
Bi meş / 42
Bîra kûr / 44
Biratiya gur û pez / 45
Birek / 47
Çar parçe / 48
Çar şeytan / 49
Cejn û şîn / 51
Cejna qurbanê / 56
Cejna zarokan / 58
Cineta şêxan / 60
Çima / 62
Çinar / 63
Çîroka pîrê û rovî / 64
Ciwanên kurd / 68
Cixare / 69
Çûm / 70
Dafa şêxan / 71
Dagirkerên hov / 73
Dengên ceşa / 75
Derdê şevê / 76
Destan / 78
Destên tarî / 79
Dewran e / 81
Dewrêş / 82
Dijberiya îdeolojiyan / 83
Dilber / 85
Dilo / 86
Dîn / 88
Diyar / 89
Dîza tendûrê / 90
Du şehîdên azadiyê / 92
Durûtiya cîhanê / 94
Ecel / 99
Edalet / 100
Êdî bes / 102
Egîd / 103
Elbên vala / 105
Em sê bira ne / 106
Erdhej / 107
Erê salê / 109
Eshabelkef / 110
Evîna pîrê / 111
Evîna min / 113
Ey xweda / 115
Ez ciwan bûm / 116
Ez kurd im / 118
Ez im pola / 120
Ez şehîd im / 121
Ez û gûr / 122
Ez û tu / 123
Felek / 124
Feleka xayîn / 125
Firat / 127
Gazina dil / 128
Gazîna min / 129
Gelac / 130
Gerîla / 132
Gerînek / 134
Geşta Berlînê / 135
Geşta Sîpanê / 136
Gopal / 138
Guh nede / 139
Gul / 141
Gulên min / 142
Gundê Cadê / 143
Gûr û ker / 144
Hec / 150
Herdem / 151
Herdu dayîkên min / 153
Hesîbe / 156
Neval / 158
Hevsar / 159
Heyva sor / 161
Hogir / 162
Hunera kerê / 163
Îxaneta Lozanê / 164
Jana kalê / 166
Jana mirinê / 168
Ji bo Dirêj û hevalan / 170
Ji bo zarokan / 173
Ji ku ye / 174
Kaçika kurd / 175
Kemîn / 176
Ker û miftîxane / 178
Kevok / 180
Konê min / 181
Kurd bihêz in / 182
Kurdistan im / 184
Kurmancî / 186
Kurmê darê / 188
Laleş / 190
Lê ez kal im / 191
Li bendê me / 193
Meşa gûran / 194
Mîrzo û Fatê / 196
Mişko / 197
Morik / 199
Mûşa rengin / 200
Nabim bar / 202
Nesrîn / 203
Nevin / 204
Newala Qesaban / 205
Ne westî me / 206
Newroz / 207
Parqa zarokan / 208
Payîz / 209
Pêt û ar / 210
Peykera dil / 211
Peymana Edenê / 212
Peyivîna kurdî / 214
Pisîka min / 215
Rengê gulê / 216
Reva Dagirkeran / 218
Rêwîtiya trênê / 220
Roja min / 221
Rondikên çavan / 222
Rondikên sexte / 223
Şehîdên bihuştê / 224
Seîdê Kurd / 227
Şengal / 230
Şêrê Şemzînan / 232
Şêxên tirşika / 236
Seydayê min Xanî / 238
Şîna min / 242
Sînemê / 244
Sîpan / 246
Şivan û berîvan / 248
Şoreş im / 250
Tawis / 251
Teyrê baz / 252
Teyrok / 253
Tijî me ez / 254
Tirba tarî / 256
Tirko / 257
Tofana Yezdan / 259
Warê Zerdeşt / 261
Wefa / 263
Wek Birûsk / 265
Welatê min / 267
Were / 268
Windabûn / 269
Xap / 270
Xebîs î / 271
Xeliyam / 272
Xerîb im / 273
Xewna min dîtina yar / 275
Xizan im / 277
Xoxê / 278
Ya me ye / 279
Yar were / 280
Yara min / 281
Yara serbilind / 282
Yara xedar / 284
Yarê / 286
Zarava / 287
Zarok pêşeroj in / 288
Zar wek gul in / 289
Zarokino / 291
Zarokatiya min a Amedê / 293
Zerdeştê kal / 295
Zeynê / 297
Zindana yar / 299
Zindana nav zindan / 300
Zozan û Misto / 304
Zû çû / 306

PÊŞGOTIN

Seydayê Dilmeqes dijî û tijî ye, di nav wan nakokiyên ku dunya tê da ye. Axlep rewşa Kurdistanê; dîroka wê, ji dema berê heyanî îro, bûyerên ku derbasbûne. Zanîn, nezanî, kîn û nefret, daxwazî, hezkirin, tirs û rehem, di nav helbestên Seydayê Dilmeqes da xweş xuya dikin.

Di hêla din da bi ramanekî însanî û bi dilsozî diçe nav diroka Kurdistanê. Ji Zerduşt bigire, heyanî dema Nemrut, Hezretî Îbrahîm heyanî îro bi pênivîsekî xwurt, zulm û îhtirasa ku însan têda ye nivîsiye.

Di nav şerên qirêj da, ew şewat û serjêkirin, qetlîamên ku bûne, bûyerên ku hatine serê her çar parçeyên Kurdistanê û qewmên din, ew zor û zixtên di bin perdeya dîn da qewimîne, dem bi dem hestên însan radikin ser lingan.

Ji hêlek din wexta meriv diroka malbatê dixwîne; pir balkêş e, ku xwe bi dîroka Kurdîstanê ra çawa girêdaye. Ev awa bala min kişand. Pirsgirêkên ku li deverên wan derketine. Koçbarbûna malbatê, devera ku jê tên, tu kes xwedî li wan dernayên, tenê mayîn, bi astengî û nexweşiyan re cardin koçberbuyîn. Piştî demekî dirêj, cardin koçberbûna ber bi devera xwe û heyanî îro...

Dema meriv helbestên Seydayê Dilmeqes dixwîne û li nivîsên wî dinihêre, meriv rastê neheqîyek bilind tê.

Bi wê pênivîsa wî ya xwûrt û hêja ra, meriv ji xwe dipirse gelo Seyda çima di serî da dest bi nîvîs û helbestan nekiriye?

Ku karibû bi vi mejiyê xwurt û hêja pir pirtûkan li du xwe bihêşta.

Lê mixabin şert û mercên ku Seyda têda bûye, ew baştir dizane. Daxwazî tiştekî din e, şert û merc û buyerên ku însan tê da ye tiştekî dinê ye.

Dîsa jî gelek spas ji Seydayê Dilmeqes ra ku vê dîwana hêja û van helbestên qedîm li du xwe hîştiye.

Bi saxî û selametiyê ra hêvîdar im, ku Seyda rokî zutir ji vê rewşa ne xweş xelas be û cardin rake pênivîsê.

Mehdi Zana

Seydayê Dilmeqes

Dîwan

Dilop

Dilop / Helbest
Dîwan
Seydayê Dilmeqes

Çapa 1.: 2009 - Berlin
Berg: Recep Marasli
Montaj: Helîme Ronahî
Redaksyon: Evdila Dirêj
Amedeya Çapê: Gulperî Herdem

Dilop verlag: Helbest
© Herausgeber: Selim Busse

ISBN: 978-3-9812351-1-1