İstanbul'da Diyarbakır'da Azalırken

İstanbul’da Diyarbakır’da Azalırken

Yelda

Belge

Bir zamanlar dedemin evinin bulunduğu Ziya Gökalp İlkokulu Sokağı'ndaki kasap bugün aynı yerinde duruyor. Dilan Sineması'nın altındaki Paris Terzisi, artık Paris değil ama, yine terzi; Süryani Hanna'nın yerinde ise bir Müslüman var ve Hanna'dan söz etmem tuhafına gidiyor. Lokantalardaki yemekler İstanbul'dakilerin aynısı, yanında pet şişede su. Hadi, babakanuç; tırşik, meftune mevsimi değil... Ya açığ ekmek? Pide?.. Yerel kültürümüze ait özellikler siliniyor, yok oluyor. Globalleşme bu her halde, egemen kültürün altında ezilip yok olmak!

Egemenin de egemeni var tabii; Ermeninin, Keldaninin, Süryaninin, Yezidinin kökü kurutulunca geri kalanlar da, en azından kültürel olarak, kurumuş...

... 1934 Trakya Olayları, Varlık Vergisi, Yirmi Sınıf Askerlik, 6-7 Eylül 1955... Bu ırkçı mirası devralmak istemiyorsak, nostaljik bir hatırlama değil; itiraf, özür, gereğini yerine getirme....

Hepimizin arkadaşlığı için tllililllii!..

İçindekiler

'Sözde' Irkçılık
Azınlıklar Rehinedir / 11
'Sözde' 6-7 Eylül Olayları / 21
Varlık Vergisi / 24
Türk Tehciri Ya Da Unutalım Gitsin / 27
Başbakanlıktan Mezalim Serisi / 32
Azınlık Sorunu Mu, Azınlıkların Sorunu Mu? / 37
Azınlık-Kürt Bağlantısı / 41
Noel Baba’ya Hayır, Turiste Evet / 44
Bizim Ama Bizden Değil / 47
Azınlıklar Politikada Varmış Gibi / 49
Savaş, Irkçılık, Ahlâksızlık / 60
Askeri Kırdıran Enveri Paşa / 65
Memleketlerinde Azınlığa Düşenler / 69

Ermeni Hemşehrilerim
Bu Vatana Emeğimi Vermişim / 81
Mıntzuri’nin Yaşamış Olduğu Yerler / 95
Ermeni Hemşehrilerim / 101
Margos’la Hemşeriyıh / 111
Okuru Az, Yazarı Az Azınlık Gazeteleri / 115
Bir Ermeninin Ölümü / 118
Asur’dan Van’a, Van’dan Erivan’a: Şamiram / 120
Türkiyeli Ermeni Bilim Kadını, Olmuş Türk Bilim Adamı / 123
Anunı Hagop E! / 127
ABD’den Türkiye’ye Gelen Ermeni Müzisyenler / 132
Azınlık Notalar, Gayriuygun isimler / 136

Rum Mu, Yunanlı Mı, Elen Mi?
İstavroz Sokağı Ve Minareler Şehrinin Kadınları / 143
İstanbullu Bir Rumsunuz Ve Gazete Okuyorsunuz / 148
Komşuda Bir Türkiyeli Rum Kadın / 150
Mübadeleden Yıllar Sonra Çatalca’da / 160
İmroz’da Meryem Ana Mevlidi / 169
Kıbrıs’ta Türk Azınlık Şiiri / 174
Çevreci Olacaklar Ama Rumlar, Ermeniler Engel / 179
Olay Yoksa Yaratırsınız Millî Bir Olay / 181
“Düşmanı Yurdumuzdan Kovunca” / 184
Kürte Türk Denmez, Peki Ötekilere / 189

Yahudiler Yeniden
Memlekete Matbaa Getir, Gazetelerden Küfür Ye / 201
Azınlıklar ilginç Değil Herhalde / 204
Barış Vahası Katliamının Yıldönümü / 209
Dünyada Ve Türkiye’de Antisemit Saldırılar / 213
Ishak Alaton’la Aynı Safta Olunur Mu? / 217
Yahudiler Hasköy’de Yeniden / 226

Azınlık Bile Sayılmayan Bazıları
Süryaniler Bu Vatanın Nesi Oluyor? / 231
Hay Allah, Niye Gittiler? / 236
Fuş Başlomo! / 241
Sıra Keldani ve Süryani Yetimlerde / 252
Hemşinlilerin Sakıncalı Kimliği / 254
Bizim Kızılderililer Yezidîler / 258
Adeta Yahudi Şiileri / 264
Sabetaycılardan Bir Kadın: Sabiha Sertel / 270

Müslüman Çoğunluktan Ama Türk Değil
Tek Dil Tek Tarih Kıskacında Lazlar / 277
İnsan Hakları İhlâllerine Son Verin / 283
Ağzı Var Dili Yok Diyarbakır / 289
Diyarbakır’da Azalanlar / 294
Milli Barajlar, Milliyetçi Uzaklıklar / 298
Memleket, Kenger, Kimlik / 301
Nedir Bu Ermenilerin Kültlerden Çektiği / 305
Kürtler, Türkler, Azınlıklar / 309

Çocuklar Azınlıktır
Türkiye’de Çocuk Hakları Çekinceli / 317
Savaşta Çocuklar Korunmasın / 323
Herkese Anadilinde Öğrenim Hakkı / 328
Tüm Çocuklara Acil Demokrasi / 332
Dizin / 341
Kısaltmalar / 348
Yazıların Daha Önce Yeraldığı Yayınlar / 349

Bölüm I

'Sözde' Irkçılık

Azınlıklar Rehinedir

6-7 Eylül Olayları tarihî bir olaydır, ama millî eğitimden geçen gençler bilmez, o günleri yaşayanlar ise hatırlatmaz. Benim de öğrenmem gayriresmî ve şunun şurasında 5-6 yıldır. O günleri yaşayanlardan kastım mağdurlar değil, egemen çoğunluk...

Oysa o günlere dair az sayıda da olsa belgeler, kitaplar var. Türkiye’de geçmişten günümüze ırkçılık, hâlâ meraklılarının özel ilgisiyle sınırlı. Yeterince araştırıldığı, tartışıldığı da söylenemez.

Sanki egemen çoğunluğu değil, azınlıkları ilgilendiren bir tarih, onların tarihi... Aslında bazı “onlar”ın tarihini daha iyi bildiğimiz bile söylenebilir; Fransa, Ingiltere. Almanya tarihi mesela. Ama “bizim onlar” en onlar...

6-7 Eylül 1955’te ne olmuştu? Planlanmış bir yağma, talan. Esas olarak İstanbul’da ve diğer bazı şehirlerde. Önce Türk bayraklarını ellerine alıp sokağa dökülmüşler. Hani şimdilerde maç sonrası yapılan millî gösteriler gibi. Azınlıkların malına, ırzına, canına kast etmişler. Azınlıklara ait ne kadar kurum varsa, üzerlerine çarpı işareti konmuş adeta. “Bir saygısız linç edildi. ...beyin üstü düşen küstah ölmüştür” diye vermiş gazeteler bir Rumun ölüm haberini. (Kardak gazeteciliği yeni türemedi bu memlekette. Bkz. s. 181)

Bayraklıların saldırdığı evlerinden haykırarak, can havliyle kaçan kadınlar... Zorla sünnet edilen papazlar... “Ben gâvur değilim, bakın size göstereyim” deyip kurtulan sünnetli bir gayrimüslim...

Balıklı Rum Kilisesi’ni, papazlarını da içeriye sokup yakmışlar. Papazlardan biri o günden beri kayıp; Türkiye’de böyle bir kayıp da var... Başlarına neler geleceğini bilmedikleri için kepenk- lerini indirmeyi düşünmemiş olan azınlık dükkânlarının malları .....

Yelda

İstanbul’da Diyarbakır’da Azalırken

Belge

Belge Yayınları
Marenostrum
İstanbul’da Diyarbakır’da Azalırken
Yelda

© Belge Uluslararası Yayıncılık

Dizgi Aras
Düzelti Belge
Mizampaj Mehmet Arif
Iç / Kapak Montaj Adım Grafik
İç / Kapak Baskı Gülen Ofset
Kapak Tasarım Zehra Şenoğuz
Cilt Güven Mücellithanesi

Ön Kapak Resmi
Diyarbakır ve Van,
1907 CRDA,
Photographies Armeniennes
Paris 1983
Arka Kapak Resmi Özel arşiv,
1954, Bakırköy’de Bir Nikâh Sonrası

Baskı tarihi
1. Baskı Kasım 1996

Belge Uluslararası Yayıncılık
Divanyolu Caddesi
Binbirdirek Işhanı No: 15 Zemin Kat
Sultanahmet / İstanbul
Tel / Faks: (0212) 517 44 §3 / 638 34 58