Şehitler, Hainler ve Yurtseverler

Şehitler, Hainler ve Yurtseverler

Shery Laizer

Avesta

Bu kitabın üstün tarafı Türkiye'nin Kürtlere karşı yürüttüğü savaş ile Irak'ta Kürt davasını güçsüz hale getiren kardeş çatışmaları arasında yakın ve çoğu zaman da ölümcül bir ilişkinin var olduğunun anlatılmasıdır. Körfez Savaşından bu yana Kürtlerin yaşadığı sorunların kapsamlı bir anlatımı olan bu kitap yazarının birçok kez hem Irak hem de Türkiye Kürdistanı'na yaptığı ziyaretlerinin ürünü olan çok canlı tasvirlerle sürükleyici kılınmıştır.
Martin VVoolacott, Editör Yardımcısı, The Guardian

Sheri Laizer'in Kürttoplumunda kadınların rolü ile ilgili sorunu ustalıkla ve duyarlı bir biçimde irdelemesi son derece memnuniyet vericidir. Yayınlarda nadiren rastladığımız bir bakış açısını sunuyor.
David McDowall, Kürtlerin Modern Tarihi adlı kitabın yazarı

Shery Laizer-1983’te Mısır, Filistin topraklarında ve İsrail'de yaşayıp ilk şiir ve fotoğraf kitabını, Maelstrom (Burgaç), hazırladı. Başkent Kudüs’te yaşarken eski Kürt müziği kasetlerine rastlamış ve Kürt kültürüyle ilgilenmeye başlamıştır. 1985-87 yıllar arasında Türkiye'de yaşarken ikinci kitabı, Kurdistan'a Doğru -Ateş Altındaki Sınırları, yazıp ünlü İngiliz sanatçı Peler Gabriel ile Womad adlı uluslararası müzik festivalleri için bazı ünlü Türk ve Kürt sanatçıları temsil etti. 90'lı yıllarda çeşitli TV haber ajansları ve belgesel film şirketleri için İrak, Suriye, Kürt bölgeleri ve Türkiye’de çalıştı. 1996'da Şehitler, Hainler ve Yurtseverler -Körfez Savaşından Sonra Kürdistan adlı kitabı ve ikinci bir şiir ve fotoğraf kitabı, Eşkiya'ya Aşk Mektupları çıktı. Halen İngiltere'de yaşamaktadır ve Türkiye, Suriye, İran, İrak ve Lübnan savaş sorunları ve insan hakları üzerine bilirkişi olarak İngiltere ve Almanya mahkemeleri için rapor hazırlıyor. Aynı konu üzerinde, tanık olarak yeni bir kitap hazırlıyor.

İçindekiler

Önsöz / 9
Sunuş / 13

1. Kürt Ayaklanması / 21
Ayaklanmanın sarhoş edici günleri: “Özgür Kürdistan" / 23
Kürt kenti Duhok / 29
Baas Partisi’nin mirası: Hapishaneler, kaleler ve işkence odaları / 33
Ayaklanmanın bitişi / 37
Duhok'un düşüşü / 41
Dağlara kaçış / 43
Türkiye Sınırı: lşıkveren Kampı / 51
"Huzur Harekatı" / 56

2. Kürt reelpolitiği ve başarısızlığa uğrayan ayaklanma / 61

3. "Güvenli Bölge"de Yaz mevsimi / 69
PKK kampları / 74
"Güvenli Bölgeye" Türkiye’nin saldınları / 81
Türkiye'de yıldırma ve cinayetler / 82
İrak hükümetinin Kürtlerle işbirliği / 83

4. Soğukta beklerken / 185
BM, UNHCR ve BM muhafızları / 90
BM’nin kışa hazırlık programı / 90
Mayınlar ve yaşam güvenliği / 93
Irak Kürtlerini Türkiye Kürtlerine karşı kullanmak / 96
Qazi Muhammed’e Şiir / 98

5. Kardeş Savaşı (Birakujl) / 101
İç bölünmelerin arkaplanı / 101
Birakujf-kardeş savaşı / 103
Sandviç Harekatı / 110
Neden savaş? / 113
Kürdistan Bölge Hükümeti ile PKK Protokolü / 116
Kardeş savaşının sonuçlarının Kürt halkı üzerindeki etkileri / 117

6. Türkiye’de kirli savaş / 121
PKK’nin ateşkesi / 124
Kürt milletvekillerini ve Kürt basınını susturmak / 126
Köy koruculuğu sistemi: Türkiye Kürdistanı’nın Caşları / 131
Devlet terörü ve ölüm / 133
Silah ve Müttefikler / 136
Ölüm mangaları ve Hizb-i Kontralar / 138
Türk anayasasına ve ceza kanunlara karşı meydan okuma / 144
PKK’nin rolü / 146
PSK ve PKK: Yeni bir politik dönemin başlangıcı mı? / 153
Türkiye’de 1960-85 dönemindeki Kürt politik hareketinin ana hatları / 157
1990’larda Türkiye’deki Kürt hareketi / 158
Türkiye’deki ekonomik sorunların ve farklı bakış açılarının özeti / 160

7. Kesinti ve yaptırımlarla gelen ölüm: Koruma atma alınmış bölgeye sabotaj / 171
Kürt Parlamentosu oturumu / 173
BM yaptırımları ve Saddam’ın ambargosu / 174
Devlet terörü ve sabotaj / 179
İran destekli sabotaj / 183
İran'da Kürt partizanlar / 185
Timsahın dişleri arasında / 189

8. Renklerin savaşı / 191
Yaptırımlar ve politik kargaşa / 193
Güney Kürdistan’da politik intihar / 195
Iç savaşın arkaplanı / 195
Irak Kürdistam’ndaki esas aktörlerin bir özeti / 198
Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) / 198
Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) / 199
Irak Komünist Partisi (IKP-Hizbi Şu'i) / 199
Kürdistan Komünist Partisi / 201
Kürdistan Sosyalist Partisi (Irak) / 201
Kürdistan Sosyalist Partisi (PASOK) / 202
Kürdistan Halkın Demokratik Partisi (KHDP) / 202
Kürdistan Islami Hareket (KlH) / 203
Irak Ulusal Kongresi (IUK) / 204
KDP ile KYB arasındaki savaşın patlak vermesi / 205
Kafesteki kuşlar gibi / 211

9 . Türkiye: Tek yol askeri çözüm / 213
Türkiye’de yerel seçimler: Mart 1994 / 213
Büyük Birader izliyor / 216
Türkiye’den kaçıp Güney Kürdistan’a sığınan Kürtler / 218
Kürt milletvekillerinin göstermelik yargılanması / 223
DEP başkanı ve Milletvekillerinin kaçması ve sürgün hayatı / 227
Kürdistan Sürgün Parlamentosu / 227
Türkiye Irak Kürdistam’nı işgal etti: Nevvroz 1995 / 228
ABD’nin sponsorluğunu yaptığı barış görüşmeleri / 233
Türkiye'nin "Doğu Sorunu ile ilgili özel araştırma raporu" (Doğu Sorunu Teşhisler ve Tespitler) / 237
KDP: PKK’nin meşru bir hedefi mi? / 239
Türk koalisyon hükümetinde kaos / 241

10. Kürt Kadını: Kimlik ve amacı / 245
Ailedeki kız çocukları / 246
Barzan'ın dulları / 252
Sirwe Halebçe katliamını anlatıyor / 258
Halebçe’den kitlesel göç / 264
İran'da ikamet / 268
Neden Halebçe? / 271
Nazdar'ın rüyası / 273
Emine: "Tecavüz ve infazla yönetmek" / 279
Nermin ve gerillalar / 283

11. Uluslararası topluluk ve Kürt sorunu / 289
Diasporada Kürt kimliği / 289
"Terörizme" karşı savaş için Türkiye’ye verilen silahlar / 292
Türkiye'nin Kuzey Irak'ı işgal etmesine tepkiler / 295
Irak'a verilen silahlar / 297
Batı'daki Kürt topluluğunun suçlu konumuna düşürülmesi / 300
Kürt Birliği: Orta Dogu'da Batı çıkarlarına bir tehdit mi? / 306
Kürt devrimi: MED TV / 307

12. Kardeş katlinden öte mi? 1996 / 311
Abdullah Öcalan ve Aralık 1995 ateşkesleri / 313

13. 1998’den sonra Türkiye'de Kürtler / 319
PKK'nin "yeni Kürt kişiliği" ve "ajan" takıntısı / 320
Yeni çizginin "peygamberi" olarak Öcalan: "Demokratik Türkiye Cumhuriyeti" / 321
İmralı’da camdan sanık yeri / 323
"Kürtlere yönelik bir baskı var mı?" / 323

14. Muhalefeti tuzağa düşürmek / 327
"1998 ateşkesini Türkiye önerdi, PKK değil" / 328
Hüseyin Baybaşin’in ifşaatları "görüşmeleri" doğruluyor / 330
Roma ve ötesi / 333
Devletin müdahalesi yüzünden Avukat Okçuoglu istifa etti / 334
Şemdin Sakık olayı / 335
Hürriyet: "Apo ordumuzu övdü" / 336
"Yeni çizgi” / 338
"Susurluk’un arkasındaki bütün unsurlar aktif bir konumda kaldılar/339
Sürmekte olan "Susurluk faktörü" -General Çevik Bir’in "Andıç planı" ve Albay Korkut Ekenin ifşaatları / 340
Andıç planının gerçek olduğunu hiç kimse inkar etmedi / 342
Tanınmış politik sığınmacıların kaçırılması -Soysal’a yüklenen suç / 343
Başbakan Bülent Ecevit işkence soruşturmasını engelledi / 344
Yeni bir hükümet -kapalı kapılar arkasında yine aynı başkahramanlar / 346

15. Türkiye-AB’ye giriş reformları, Irak’ta savaş ve Kürt sorunu / 349
Savaş tamtamları / 350
Irak'a karşı yürütülen savaşta İraklı Kürtler kazançlı çıktı / 351
Kürt dili ve Kürtçe radyo ve televizyon yayını / 355
Devlet yasal sivil kuruluşlar üzerindeki mengeneyi sıkıştırıyor / 356
HADEP seleflerinin akıbetine uğruyor / 358
2002-2003’te Türkiye yasama reform paketini yürürlüğüne koyma konusunda hep başarısız oldu / 358
AlHM’nin DEP milletvekillerinin yeniden yargılanmasına ilişkin kararı / 359
Türkiye'nin AB üyeliği konusunda "ilerleme raporları" / 360
F-Tipi cezaevi protesıolan ve katliamlar / 361
Cezaevlerine saldırı: 30 ölü / 363
Türkiye’de baskı ve işkence: 2003’te istatistikler arttı / 365
"Topluma Kazandırma Yasası" sonuç vermedi / 367
KADEK’in açmazı / 369
KADEK bir başka tek taraflı ateşkesi bitirdiğini ilan etti - 2003 / 370
PKK - KADEK / KONGRA-GEL - daha fazla çözülme / 371
İfade özgürlüğü, dernek kurma özgürlüğü / 371
İstanbul’da bombalı intihar eylemleri -Kasım 2003 / 373

16. İstikrarsızlığın arkaplanı / 375
"Her tepede bir reis" / 377
Ekonomik faktör / 378
insan haklan ihlalleri -parti içi tasfiyeler / 380
Rabıta -Kürdistan İslam Birliği / 382
Militan islami gruplar -Cund el İslam ve el Tewhid / 384
Ensar el-islam / 387
PKK’den ayrılanlar alternatif sığınma peşindeler / 389
11 Eylül ve ABD’nin "terörizmle savaş'ı İrak üzerinde yoğunlaştı / 390
“Şok ve Dehşet” / 391
Kerkük Kürt desteğini arkasına almış Amerikalıların eline geçti / 392
Gerilla tarzı savaş / 394
Kuzey Kürt bölgesinde bombalı intihar saldırılan / 395
Saddam Hüseyin’in ele geçirilmesi / 396
1 Şubat 2004 günü Kürt başkenti Erbil’de iki intihar saldmsı / 398
Kürtlerin ulusal ve uluslararası açmazları / 399

17 . Kürt sorununun iç boyutları / 403
Kürt örgütleri içinde işkence ve tasfiyeler / 404
“Siz Kürt değilsiniz" / 406
Amaca uygun ama pek dürüst olmayan politikalara başvurmak ne iç ne de dış özgürlüğü getirir / 408
Düşünce ve ifade özgürlüğü mutlaka geliştirmeli ve korunmalıdır / 409

Ek: Kürdistan’da uygulanan askeri yönetimin yetmiş yılı / 411

Seçilmiş Bibliyografya / 413

ÖNSÖZ

Sheri Laizer Kürdistan’ın en iyi ve en çilekeş dostlarından biridir. Kendisi Kürt kökenli değildir ama Kürt tarihi hakkında kitaplar yazarak, Kürt şiirlerine editörlük yaparak ve Kürt mücadelesinin sürdüğü savaş alanlanna girip çıkma konusunda gazeteci arkadaşlarına rehberlik ederek kendisini Kürt davasını savunmaya adamış biridir. Onunla 1993’te, Soğuk Savaş sonrası dünyasında ulusal mücadelelerle ilgili BBC adına çektiğimiz Blood and Blonging adlı dizi filmi Kürdistan’da çekerken karşılaştım. Birlikte üç hafta boyunca Türkiye'nin güneydoğusunda ve Kuzey Irak’ta Kürt bölgelerini gezdik. Sheri belli başlı bütün Kürt şahsiyetleri onları isimleriyle hitap edecek kadar tanıyor gibiydi ve artık birbirine güvenmeyen özgürlük savaşçıları bile ona güveniyordu. Onların güvenini kazanmıştı. Zira kendisinin de bu kitapta anlatacağı gibi, Mart 1991’in o unutulmaz günlerinde, Saddam Hüseyin’in tanklarının ve silahlı helikopterlerinin Körfez Savaşı sonrasındaki ayaklanmada elde edilen toprakların yeniden ele geçirdiği dönemde, kendisi Kürdistan’daydı. Dağlardan Türk sınırına doğru korkunç bir yolculuk yapmıştı. Türk askerlerinin Kürt halkını yeniden Saddam’ın askerlerinin kucağına doğru attığına tanık olmuştu.

Devrimin dostu olmak hiç de kolay değildir. Bölünmelerle, iç kavgalarla ve hiziplerarası entrikalarla parçalanan bir mücadelenin ortasında bağımsız bir konumun nasıl korunacağı hiç mi hiç açık değil. Ancak Sheri Laizer bir yandan Kürt mücadelesini desteklerken, öte yandan bu mücadelenin başarısızlığı ve zayıflığına eleştirel bir mesafede durmayı zor da olsa başarmış biridir. Sheri Kürtlerin iç bölünmelerinden ötürü ödedikleri bedeli gözler önüne serdi. Ulusal bir kurtuluş hareketinin adil bir davayı kazanmaya yönelik mücadele verirken, masum insanların hayatlarını riske atmada mecbur kalındığında, ortaya çıkan ahlaki açmaz konusunda dürüsttü. Ayrıca bir kadın olarak, Sheri, savaş kültünün kadınlara getirdiği bedeli keskin ve tarafsız bir gözle incelemektedir. Kadınlar ulusal harekete kendi koşullarıyla katılmak zorundadırlar. Bu mücadele asla bitmez.

Sheri Laizer’in elinizdeki bu eserinden ve Kürdistan’da yaptığım seyahatlerden Kürt mücadelesinin hem Ortadoğu siyaseti için hem de modern milliyetçiliğin anlaşılması için ne kadar önemli olduğunu gördüm. Kürtlerin anavatanı dört ulusal devletin sınırlan içinde bulunmaktadır: Suriye, İrak, İran ve Türkiye. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Kürtlere otonomi ya da devlet hakkı tanımaya yönelik girişimlerin başarısızlığa uğraması bölgeye 80 yıldır bir istikrarsızlığın hakim olmasını beraberinde getirmiştir. Filistin sorunu şimdi çözüme doğru gitmeye başladığına göre, artık Kürt sorunu bölgenin belli başlı gündem konusu haline gelecektir. Ancak Kürtlerin ileri sürdükleri hakların çözümünün önündeki engellerin aşılması zordur. Kürtlerin karşısında dünyada en tehlikeli milliyetçiliklerden dördü durmaktadır: Türkiye’de Kemalizm, İran’da köktendinci lslami milliyetçilik, Irak ve Suriye’de ise Baas milliyetçiliği. Bu milliyetçiliklerden her biri kendi varlıklarını sürdürebilmek için savaşacak bir düşmana gereksinim duyar. Kürtler var olmasalardı bile, bu rejimler kendi varlıklarının dayanacağı iktidarın katı merkezileşmesini haklı göstermek için onları yaratırlardı. Bu devletler Kürtlerin taleplerini bastırmada, büyük güçlerin, yani bildikleri şeytanı bilmedikleri şeytana tercih etmek ve bir Kürt anavatanı imkanını araştırmak yerine bölgedeki mevcut kurulan düzeni her şey pahasına desteklemeyi yeğlemiş olan büyük güçlerin açık ve örtük desteğine bel bağlamışlardır.

Dört milliyetçi devlet arasında sıkışıp kalmış, büyük güçler tarafından ya korunmuş ya da gözardı edilmiş Kürt hareketi sadece tanınmak için mücadele etmektedir. Kürt hareketinin bölünmüş olması hiç de şaşırtıcı değildir. Bazıları başarılabilecek en iyi şeyin öteki devletler içinde sınırlı otonomi olduğunu düşünürler. Bazıları ise silahlı mücadelenin kendilerine bağımsız bir anavatan getireceğine inanırlar. Aralarındaki bu ilkesel farklılıklar düşmanları tarafından sistemli bir biçimde kullanılmaktadır.

Şu an güvenilmez bir tür Kürdistan yani Kuzey Irak’ta, Türkiye’de üslenen Müttefik uçaklarınca devriye gezilen ve BM koruması altında olan topraklar mevcuttur. Koruma altındaki bu bölge Kürtlere kayda değer pek bir koruma sağlamıyor. Hem İran hem de Türk kuvvetleri istediğinde bu bölgeye girip çıkmaktadır. Gene de sivil halkı kendi devletlerinin saldırılarından korumaya yönelik bu deneyimin, uluslararası ilişkilerde bir benzeri yoktur. Bu durum işe yararsa, BM’nin yamyam devletlerinin merhametine sığınmış başka yerlerdeki sivil halkı korumaya yönelik girişimleri için bir model olabilir. Ayrıca gelecekte Saddam sonrası Irak’ta oluşabilecek bir Kürt devletinin çekirdek yapısı olabilir. Bu, umut uyandıran bir şeydir ama gene de eğer Kürtler arasındaki bölünmeler genel bağımsızlık arzusunun önüne geçer ve Müttefikler Türkleri yatıştırma ya da petrol zengini Irak'ın gözüne yeniden girmeye çalışma arzusundan dolayı hava desteğini çekmeye karar verirlerse, bu umut uçup gidebilir. Sheri Laizer herkesin dikkatini çekmesi gereken bir bölgenin ve bir mücadelenin en iyi rehberi olduğunu kanıtlamıştır.

Michael Ignatieff

Shery Laizer

Şehitler, Hainler ve Yurtseverler

avesta

avesta │ Acil Kitaplar: 232 │ 10
Martyrs, Traitors and Patriots
Kurdistan ajter the Gulf War
(Şehitler Hainler ve Yurtseverler
Körfez Savaşından Sonra Kürdistan)
Sheri Laizer
(Londra, Zed Books, 1996)
Ingilizceden Çeviren
İbrahim Bingöl

Editör: Abdullah Keskin
Kapak: Genco Demirer
Tashih ve Mizanpaj: Avesta
Birinci Baskı: 2007, İstanbul
Baskı: Berdan Matbaacılık

© Avesta Yayınlan, 2004
Tanıtım amacıyla yapılacak alıntılar dışında
yayınevinin izni alınmadan hiçbir şekilde çogaltılamaz

Reklam Tanıtım Müzik Dağıtım Ltd. Şti.
Hüseyin Ağa Mahallesi
Sakız Ağacı Caddesi
Ögüt Sokak No: 7
Beyoğlu / İstanbul
Tel-Fax: (0212) 251 44 80
(0212) 243 89 75

Ekinciler Caddesi
Nurlan Apt. Giriş Katı No: 2
Ofis / Diyarbakır
Tel-Fax: (0412) 223 58 99

www.avestakitap.com
e-posta: info@avestakitap.com

ISBN: 978-9944-382-32-8