Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi - I

Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi - I [Türkçe, İstanbul, ]

البارزاني والحركة التحررية الكردية، ثورة بارزان ١٩٤٥۔١٩٥٨ [العربية, كردستان, 1987]

Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi - II [Türkçe, İstanbul, 2005]

Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi

Mesud Barzani

Doz

"Allah şahittir; savaşı sevmiyorum. Çünkü savaş, bir sorunu halletmenin en kötü yoludur. Ancak Baas Partisi bize başka bir yol bırakmadı. Onların bize getirdiği önerinin onların lehine Kerkük'ten ve başka bölgelerden ödün vermemizden başka bir anlamı yoktur. Bu ise imkansızdır. Bu uğurda herşeye hazırız, hepimizin öldürülmesine karar verilse de... Çünkü ben, Kürtlerin kabrime gelip tükürerek, 'Niçin Kerkük'ü sattın?' demelerinden korkuyorum." Mustafa Barzani, 1974

Kendi deyimiyle, 'Mehabad'daki Kürt bayrağının gölgesinde' doğan ve babası Mustafa Barzani'nin kahramanlığından, liderlik yeteneğinden ve şefkatinden derinden etkilenen Mesud Barzani; on altı yaşında eğitimini yarıda bırakıp peşmerge güçlerine katıldı. Mart 1979 yılında, KDP'nin 9. Kongresi'nde Genel Başkan seçildi. Daha sonra yapılan üç genel kongrede de yeniden Genel Başkan olarak seçildi. Evli ve sekiz çocuk babası olan Mesud Barzani, Kürtçe, Arapça, Farsça ve İngilizce biliyor.

İçindekiler

1. Kitap
Barzani ve Ulusal Özgürlük Hareketi
İlk Barzan İsyanı 1931-1932

Önsöz / 15

I. Bölüm / 17
- Barzani, Ulusal Özgürlük Hareketi ve İlk İsyan

II. Bölüm / 27
- Barzan Aşiretinin Kısa Tarihi

III. Bölüm / 35
- Barzan ve Şeyh Mahmud Hafid (Berzenci) Ayaklanması

IV. Bölüm / 47
- Ayaklanma (İntifada)
- Geçici Sessizlik
- Irak Dışına Sığınma İsteğine Hazırlık
- Görüşmeler Sonuç Vermeden Uzayıp Gidiyor

V. Bölüm / 63
- Türkiye’ye İltica
- Zeyt Vadisi Savaşı
- Türkiye’ye Giriş ve Şeyh Ahmed’in Tecrit Edilmesi
- Şemdinli’ye Dönüş

VI. Bölüm / 71
- Barzan’a Dönüş
Dipnotlar / 85
Kaynaklar / 89
Fotoğraflar ve Haritalar / 91
2. Kitap
Barzani Ve Kürt Özgürlük Hareketi Barzani Ayaklanması 1943-1945

Önsöz / 99

I. Bölüm / 103
- Sürgünden Dönüş
- Barzani’nin Dönüşü

II. Bölüm / 111
- 1943 Silahlı Ayaklanması
- Kuvvetlerin Tanzimi
- Hükümetle Temas
- Silahlı Operasyonların Başlaması
- Ünlü Herzoke Savaşı
- Yeni Zaferler
- Komuta Merkezinin Seçimi
- Koreto Savaşı
- Hükümetin Başarısız Bir Girişimi Daha
- Mezne Savaşı

III. Bölüm / 125
Hükümetle Yapılan Görüşmeler
- Görüşmeler başlıyor
- Hêvi (Hiva) Örgütünün İntifada / Ayaklanma Sürecinde Oynadığı Rol
- Nuri Said Yeniden Hükümet Kuruyor
- Barzani İle Macid Arasında Gerçekleşen İlk Buluşma
- Macid Bağdat’a Dönüyor
- Ordunun Çekilmesi

IV. Bölüm / 135
Peşmergelerin Taleplerinin Geçici Olarak Kabul Edilmesi
- Hükümetin Attığı Olumlu Adımlar
- Şeyh Ahmed’in Barzan’a Dönüşü
- Barzani’nin Bağdat Ziyareti
- Nuri Said Kabinesinin İstifası ve Oyunun Başlaması
- Kürt Siyasal Örgütleriyle Kurulan Temaslar
- Barzani’nin Aşiretleri Ziyaret Etmesi

V. Bölüm / 147
Özgürlük Konseyi ve Hêvi Örgütüyle İşbirliği
- Özgürlük Konseyinin Kurulması
- Barzani’nin Bıradost ve Balek Bölgelerini Ziyaret Etmesi
- Özgürlük Konseyi’nin Gerçekleştirdiği Önemli Toplantılar
- Hevi Örgütüne Gönderilen Bir Diğer Mektup

VI. Bölüm / 159
Ayaklanmanın Bastırılması İçin Britanya Müdahale Ediyor
- Görüşmelerin Yeniden Başlaması
- Subayların Bağdat’a Dönüşü
- Erbil Valisiyle Yapılan Yeni Bir Görüşme
- Barzani’nin Musul Vilayetindeki Kürt İlçeleri Ziyaret Etmesi

VII. Bölüm / 169
1945 Ayaklanması
- Ayaklanma Başlıyor
- Harekatın Başlangıcında Ordunun Konumu
- Harekat Planı
- Peşmergelerin Konumu
- Aşiretlerin Konumu
- Çatışmalar Başlıyor
- Ünlü Meydan-a Morik Savaşı -
- Balenda-Amidiye Cephesi
- Akre Cephesi
- General Rentin Komutasında Yeni Saldırı
- Aşiret Reisleri’nin İhaneti ,

VIII. Bölum / 185
Barzani’nin İran Kürdistan’ına Sığınması
- İran Kürdistan’ına Çekilme Kararı
- Çekilme Esnasında Meydana Gelen Çatışmalar
- İran Kürdistan’ına Giriş
Dipnotlar ve Açıklamalar / 193
Kaynaklar / 195
Önemli Belgeler / 197
Fotoğraflar + Haritalar / 211
Ekler / 229

3. Kitap
1945-1958 Ayaklanması

Önsöz / 235

I. Bölüm / 237
- Barzaniler İran Kürdistan’ında
- Cumhuriyetin İlanı
- Silah Dağıtımı
- Aşiret Kuvvetleri

II. Bölüm / 245
- İlk Savaş-Karava Savaşı
- İkinci Savaş-Mil-e Karani veya Mameşah Savaşı
- Barzaniler Arasında Salgın Hastalık

III. Bölüm / 253
- Kürdistan Demokrat Partisi’nin Kuruluşu
- 1. Kongre
IV. Bölüm / 259
- Tebriz-Mehabad Görüş Ayrılığı
- Kadı Muhammed’in Tahran Ziyareti

V. Bölüm / 265
- Sonun Başlangıcı
- Azerbaycan’ın Düşüşü
- Barzanilerin Mehabad’a Çekilmesi
- İki Liderin Son Kez Görüşmesi

VI. Bölüm / 275
- Zor Dönem
- Barzani’nin Tahran’dan Dönüşü

VII. Bölüm / 281
- Barzanilere Saldırmamaları İçin Aşiretlerin İkna Edilmesi Girişimi
- Yeni Bir Buluşma
- Seylava Olayı
- Somay Yolunun Denetlenmesi

VIII. Bölüm / 287
- Çatışmaların Başlaması
- Nelus(Nehlus) Savaşı
- Gocar Savaşı
- Şıno’ya Yönelik Yeni İran Saldırısı
- İki Savaşın Sonu
- Kadı Muhammed’in Şehadeti

IX. Bölüm / 297
- Irak’a Dönüş

X. Bölüm / 303
- Tarihi Yolculuk
- Barzani Kuvvetlerini Tanzim Ediyor
- Hükümetle Yapılan Görüşmeler
- Hükümet Kuvvet Yığmaya Başlıyor

XI. Bölüm / 309
- Nihai ve Tarihi Karar
- Yolculuk Esnasında Meydana Gelen Olaylar
- Zor Bir Süreç
- Araş Nehrini Geçerken

XII. Bölüm / 321
- Barzaniler Sovyetler Birliği’nde
- Azerbaycan’a Geçiş
- Barzani-Bakırov Görüşmesi
- Barzaniler Bakü’de
- Siyasi Bir Adım-Siyasi Önderliğin Kurulması

XIII. Bölüm / 329
- Özbekistan Cumhuriyeti’ne İntikal-Yeni Zorluklar
- İşkence Yolculuğu

XIV. Bölüm / 333
- Grevler ve Protestolar
- Moskova Müdahale Ediyor

XV. Bölüm / 339
- Yeniden Biraraya Geliş

XVI. Bölüm / 343
- B arzani’nin Mokovayı Ziyaret Etmesi

XVII. Bölüm / 349
- Irak’tâki Barzanilerin Durumu

XVIII. Bölüm / 353
- Barzani Taşkent’i Ziyaret Ediyor
- Barzani Ermenistan Cumhuriyeti’ni Ziyaret Ediyor
- Barzani ve Mısır’a Yönelik Üçlü Saldırı 4 1956-1958 Arası Dönem
- Her Bakımdan Farklı Bir Dönem
Notlar ve Açıklamalar / 359
Kaynaklar / 361
Önemli Belgeler / 363
Tarihi Fotoğraflar / 397

4. Kitap
Kürtler ve 14 Temmuz 1958 Darbesi
(14 Temmuz 1958-22 Eylül 1961)

Önsöz / 417

I. Bölüm / 425
- Krallık Döneminde Kürdistan
- 1925 Irak Anayasası
- 1957 Sayımına Göre Irak’ın Nüfusu

II. Bölüm / 433
- Temmuz Devrimi’nin Hazırlıkları
- Rejim Muhalifi Partiler
- Ulusal Birlik Cephesi
- Özgür Subaylar
- Devrim’in Hedefleri ve İlkeleri

III. Bölüm / 441
- 14 Temmuz 1958 Darbesi
- Darbe’nin İlk Bildirisi
- Darbe’ye Karşı Uluslararası Tepkiler
- Abdusselam Arif Başkanlığı’nda Bir Heyet Şam’ı Ziyaret Ediyor

IV. Bölüm / 453
- Kürdistan Demokrat Partisi
- Kürtler ve 14 Temmuz Devrimi
- 14 Temmuz Devrimi’nde Kürdistan Demokrat Partisi
- Barzaniler ve 14 Temmuz Devrimi
- Mustafa Barzani’nin Mokova’dan Bağdat’a Dönüşü
- Barzani’nin Vatan’a Dönüşüne İlişkin İç ve Dış Tepkiler
- Dış Tepkiler
- Barzani Kahire’yi Ziyaret Ediyor ve Başkan Cemal Abdunnasırla Görüşüyor
- Sürgün Yolcuları’nın Dönüşü

V. Bölüm / 481
- Devrim Liderleri Arasında Sürtüşme
- Partiler Arası Çekişme ve Ulusal Birlik Cephesi’nin Çöküşü

VI. Bölüm / 491
- 14 Temmuz Darbesi’nden Sonra Kürdistan Demokrat Partisi
- Kürt Aşiret Reisleri’nin 14 Temmuz Darbesi’ne ve Parti’ye Karşı Takındıkları Tavır

VII. Bölüm / 499
- Parti ve Kürdistan’daki Kardeş Partiler

VIII. Bölüm / 503
- Parti ve Irak Komünist Partisi
- Ulusal Dayanışma Yüksek Konseyi Kararı
- Halk Direnişi ve Halk Mahkemesi

IX. Bölüm / 515
- Siyasal Örgütlenme Özgürlüğü

X. Bölüm / 519
- Parti, Demokrasi ve Arap Birliği
- Parti ve Arap Birliği

XI. Bölüm / 529
- Şavvaf Hareketi
- Şeyh Reşid Lolan İsyanı
- Kerkük Olayları
- Abdulkerim Kasım’a Suikast Girişimi

XII. Bölüm / 543
- Barzani İle Abdulkerim Kasım Arasındaki İlişkilerde Krizin Başlaması

XIII. Bölüm / 549
- Kürtleri Asimile Etme Çağrıları

XIV. Bölüm / 563
- Dargınlık
Notlar / 569
Belgeler / 573
Fotoğraflar / 643
Kaynaklar / 657
Barzani İle Beraber Tarihi Sovyet Birliği Yolculuğuna Çıkanların İsim Listesi / 659

1. Kitap
Barzani Ve Ulusal Özgürlük Hareketi İlk Barzan İsyanı 1931-1932

ÖNSÖZ

Kürt Halkının mücadele tarihinin araştırılmasına ve bu tarihin akışı içinde belirleyici ve yön verici bir kilometre taşı konumunda olan Barzanilerin ulusal işlevlerine objektiflerimizin çevrilmesine büyük önem verdiğim için böyle bir eseri kaleme almayı gerekli gördüm.

Sevgili okuyuculara ve Kürt davasını önemseyen insanlara bu eseri sunarken usta bir yazar ya da uzman bir tarihçi olmadığımı biliyorum. Sadece olayları objektif ve adalet ölçüleri dahilinde kaleme almaya çalıştım. Bu projeyi ortaya koyarken her türlü sübjektiflikten uzak durma hususunda elimden gelen özeni gösterdiğimi söyleyebilirim.
Şunu vurgulamam gerekir: ‘ölümsüz Barzani’, Kürt Halkının ilerlemesi ve özgürleşmesi uğruna katlanılan zorluklar, fedakarlıklar ve kahramanlıklarla dolu bir hayat sürdürmesine karşın -ki bu hayat Kürt Halkının siyasi tarihinin önemli bir Bölümünü oluşturmaktadır-, anılarını ve hayatı boyunca karşılaştığı olayları yazmaktan pek hoşlanmazdı.
Bu araştırmamızda, objektiflerimizi ilk Barzan ayaklanmasına çevirmek ve ayaklanmayı ayrıntılı olarak sunmak ve bu olaylara katılanlardan duyduğumuz gerçekleri ve bilgileri aktarmak istiyoruz.

Kuşku yok ki, ilk Barzan ayaklanması Kürt Halkının mücadelesinin bir halkasıydı, tarihin akışı içinde sürüp gelen savaşımın bir devamıydı. Ancak bu ayaklanmanın aşamaları hala gün yüzüne çıkarılabilmiş değildir; detayları halkımızın çocukları ve dünya halkları tarafından bilinmemektedir. Bugüne kadar ilk Barzan ayaklanmasıyla ilgili olarak , bu ayaklanmanın bastırılması operasyonlarına katılan Iraklı subaylar ve Irak’ta faaliyet gösteren İngiliz görevliler tarafından bir takım kitaplar yayınlanmıştır. Ama rahatlıkla söyleyebiliriz ki, bunlar insaftan ve objektiflikten tamamen uzaktırlar.

İngilizlerin komutası altında hizmet eden, onlar tarafından eğitilen subaylardan gerçeği yazmalarını beklemek yanlıştır. Aynı şekilde bu konuya ilişkin eser veren İngilizlerin tümü de resmi bakış açılarını yansıtmışlar ve ulusal çıkarlarını gözetecek şekilde olayları değerlendirmişlerdir. Dolayısıyla olayların doğal akışıyla ve objektif bakış açısıyla, insaf ve adaletle bir ilgisi yoktur bu yazılanların.

Çağdaş Kürt ulusal özgürlük hareketindeki yerim itibariyle, sonraki Barzan ayaklanmalarına beşiklik yapmış bu ilk Barzan ayaklanmasının gizli yönlerini ortaya çıkarma, bilinmeyen boyutlarının üzerindeki karanlık perdeyi aralama hususunda omuzlarımda kutsal bir yükümlülük olduğunu düşünüyorum.

Benim kanaatime göre, bir savaşımcı, halkının tarihini derinliğine kavrayıp özümsemedikçe halkının mücadelesinde rol oynayamaz, olumlu katkılarını sunamaz. Çünkü bir halkın bugünü, geçmişinin ürünüdür ve geleceği de bugününden doğar.

Mesud Barzani

I. Bölüm

Barzani, Ulusal Özgürlük Hareketi ve İlk İsyan

Barzani, Ulusal Özgürlük Hareketi ve İlk İsyan

Kürt Halkının bugüne kadar gördüğü ve bugün de sürüp giden zulmü yaşayan bir başka halkın var olduğunu tahmin etmiyorum. Bunun yanında, Kürtler gibi geçmişin acılarından, ibret dolu olaylardan ders almayan bir başka halk da yok. Bu nedenle de Kürtler, tarihin akışı içinde Ortadoğu üzerinde büyük güçler arasındaki çatışmaların hep tutsağı oldular. Bir diğer deyişle, emperyalist güçler, Kürt meselesini kendi aralarındaki çıkar çatışmasında birbirlerine karşı koz olarak kullandılar; onların acıları pahasına kendi aralarında antlaşmalar yaparak, topraklarım paylaştılar.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması üzerine, bölgedeki halklar, özgürlük ve bağımsızlık talebinde bulundular. Bölgedeki diğer halklar gibi Kürtler de bağımsızlık talebinde bulundu.
1920’de Sevr1 antlaşması imzalandı. Bu antlaşma Kürtlerin talepleri açısından da cesaret vericiydi. Antlaşmanın üçüncü kısmında Kürtlerle ilgili şu düzenlemelere yer veriliyordu:

Madde 62: Fırat'ın kuzeyinde gelecekte belirlenecek olan Ermenistan’ın güney sınırlarının güneyinde ve 27. maddenin ikinci kısmının İkinci ve üçüncü fıkralarında yapılan tespitlere uygun olarak ortaya çıkan ve Türkiye’yi Suriye ve Elcezire'den ayıran sınır çizgisinin kuzeyinde yaşayan Kürt unsurunun sayı olarak yoğun olduğu bölgenin yerel özerkliği, bu anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde İstanbul’da toplanacak Ingiltere, Fransa ve İtalya devletlerinden her birinin bir temsilcisinden oluşacak bir komisyon tarafından hazırlanacaktır. Bazı meseleler hakkında oybirliği oluşmaması durumunda bu meseleler komisyon üyeleri tarafından kendi hükümetlerine götürülecektir. Bu plan Süryani-Kıldaniler ile söz konusu bölgede yaşayan diğer etnik ve dinsel azınlıkların korunmasına ilişkin taahhüt edilen düzenlemeleri de kapsayacak ve bu amaçla Ingiltere. Fransa. Iran ve Kürt temsilcilerinden oluşan bir komisyon bölgede inceleme yaparak bu antlaşma gereğince Türkiye’yi İran'dan ayıran sınır çizgisinde yapılması gereken düzeltmeler konusunu kararlaştıracaktır.

.....

Mesud Barzani

Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi

Doz

Doz Yayınları
Tarih-Araştırma
Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi
Çeviri: Vahdettin İnce
Mesud Barzani

Editör: Ali Rıza Vural
Arapça’dan Türkçe'ye Çeviren: Vahdettin İnce
Kapak Tasarım: Ayrıntı Tasarım
Mizampaj: Nadire Işık
Birinci Baskı: Ocak 2003
Baskı: Can matbaacılık

ISBN: 975-6876-36-0

© Doz Yayınlan

Doz Yayınları
Kocatepe Mh. Taksim Cd. No: 71 - 73 / 5
80090 Beyoğlu - Taksim - İstanbul

Tel.: (0212) 297 25 05 - Fax: (0212) 297 13 73
E-mail: doz@turk.net