Ulusal ve Uluslararasi Hukuk Sorunu Olarak Jenosid
Vahakn N. Dadrian
Belge yayinlari
New York Devlet Üniversitesinde Sosyoloji Profesörü olan Vahakn N. Dadrian, soykırım konusunda uzmanlaşmış bir araştırmacı. Ayrıca yeni bir bilim dalı olan Viktimolojinin de önde gelen isimlerinden.
Elinizdeki çalışma öncelikle politikacılar ve hukukçular tarafından dikkatle okunmalı. Tarihin tekerrürü ancak, ondan ders alınarak, yanlışlar yargılanarak ve eski yanlışlar birer tarihsel refleks gibi tekrarlanmayarak engellenebilir.
Bu çalışmada "özel savaş" anlayışının eski kökleri de sergileniyor. Dünü okurken, adeta bugünü yaşar gibi oluyorsunuz. Balkanlardan Kafkasya ve Mezopotamya'ya dek geçmişte yaşanan eski hatalar bugün yeniden yaşanıyor ve "mazlum halklar" bir kez daha kurban ediliyor.
İşte Vahakn N. Dadrian, halkların kurban edilişini, ve bunun en üst aşaması olan soykırımı önlemek için, ulusal ve uluslararası hukukun neden geliştirilmesi gerektiğini son derece açık bir biçimde anlatıyor.
İçindekiler
Giriş / 11
I. Büyük Güçler’in İnsani Müdahalesi: Tarihsel Bir Perspektif / 17
A. Osmanlı Hukuk Düzeninin Bir Dayanağı Olarak İslami Kutsal Yasa / 17
B. Avrupa'nın İnsani Müdahale Çabaları ve Türklerin İslami Özel Hukuk İlkeleri Gereğince Bu Çabaların Boşa Çıkması / 20
1. Osmanlı Türkiyesi’nde İnsani Müdahale / 21
a. İnsani Müdahalenin Kökenleri / 21
b. Avrupa'nın Yunanistan Adına Müdahalesi / 21
c. 1856 Islahat Fermanı / 22
d. Hıristiyan Martinilerin Katledilmesi / 23
e. Girit ve Balkan Ayaklanmaları / 23
Midhat Anayasası / 24
g. Londra Protokolü / 26
2. Osmanlı Türkiyesi'nde Kamu Hukuku ile Özel Hukuk Arasındaki Öldürücü Kopukluk / 28
C. Ermenilerin Kaderi / 30
1. Ermeniler Adına Uluslararası Müdahalenin Başarısızlığa Uğraması / 33
a. Kamu Hukukunun Sürekli Çiğnenmesi / 33
b. Avrupalı Güçler'in Yeterince Birlik Olamamaları / 35
c. Ermenilerin Avrupalı Bir Güçle Bağlarının Olmayışı / 37
2. Yükselen Ermeni Ulusal Bilincinin Bir Tasfiye Bahanesi Olarak Kullanılması / 37
3. İttihatçıların Yükselişi ve Ermenilerin "Tasfiyesi" Kararı / 39
II. Osmanlının Savaşa Müdahale Örtüsü Altında Jenosidi Başlatması / 42
A. Yasal-Siyasal Bağlam / 42
1. Fırsat Faktörü / 43
2. Antlaşmaların İlgası / 45
3. Müttefiklerin Uyarısı ve "İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar" İlkesinin Doğuşu / 46
B. Jenosidin Uygulanması / 46
1. Seferberlik ve Tehcir / 48
2. Malların ve Servetin kamulaştırılması ve Müsadere Edilmesi / 50
3. Jenosid Cinayetleri / 54
C. Tehcir Yasası ve Ek Kararların Gizlenmesi / 56
1. Tehcirin Nihai Sorumluluğu / 56
2. Teşkilat-ı Mahsusa (Özel Örgüt) / 57
3. Sorumluluk ve Maksadı Gizleme Çabalan: Cezaya Karşı Alınan Önlemler / 60
III. Sonuç: Cezalandırma Çabalan / 61
A. Müttefiklerin Adaleti Sağlama Girişimleri
1. Paris Barış Konferansının Adli Kolu / 62
2. Britanya'nın Hukuksal Arayışlan / 65
a. Yüksek Komisyon ve Kraliyet Askeri Hukukçuları / 65
b. Zanlıların Türk Gözetiminden Britanya Gözetimi Altına Nakledilmeleri / 67
c. Ulusal ve Uluslararası Politikanın Etkileri / 68
d. Geçerli ve Hukuksal Delil Sorunu / 69
3. Kovuşturmanın Nihai Olarak Durdurulması / 72
4. Boşa Çıkan Müttefik Adaleti Üzerine Bir Yorum / 74
B. Türk Adalet Mekanizmasına Başvurulması / 76
1. Önduruşma Araştırma ve Soruşturmalan / 79
a. Parlamento'nurı Beşinci Şube Tahkikat Komisyonu / 79
b. Hükümet'in Araştırma Komisyonu / 81
2. Fevkalâde Divanıharp Mahkemesi'nin Oluşumu / 82
3. Yargılama İşlemlerinin Başlatılması / 83
4. Esas İddianame / 85
a. Suçlamalar / 85
i. Komploculuk / 85
ii. Kasıt ve Niyet / 86
iii. Cinayet ve Kişisel Sorumluluk / 89
b. İddia Makamının Esas Olarak Ülkenin Ceza Yasalarını Temel Alması / 90
5. savunma Makamının Yargı Yetkisine İlişkin İtirazları: Anayasal Argüman / 92
6. Esas Karar / 95
7. İkinci Dereceden Kararlar (Fer'i Hükümler) ve Yargılamaların Sonu / 97
8. Ülke İçindeki Duruşmaların Siyasal Engelleri / 100
a. Duruşmaların Hazırlık Aşamaları / 100
b. Duruşmalar / 100
c. Alman Leipzig Duruşmaları ile Paralellikler / 103
Özet / 107
Sonuç / 115
Notlar / 123
Ekler / 201
Kaynakça / 205
YAZARIN NOTU
Yazar, son yirmi yıl içinde bu çalışmanın gerçekleştirilmesi için değerli yardımlarda bulunan şu üç kuruma teşekkür eder:
Birincisi: İstanbul'daki (1918-1922) Britanya Yüksek Komisyonu'nun, Yakın Doğudaki askeri ve politik istihbarat bürolarının ve özellikle Britanya Kraliyet Hukuk Bürosu'nun dosyalarını inceleme izni veren, Britanya Dışişleri Bakanlığı'nın gizli dokümanlarının yer aldığı, şimdi Kew'e taşınmış bulunan Londra Devlet Arşivleri Bürosu. Bu dokümanların çoğu, bu çalışmayla ilk kez gün ışığına çıkıyor. Bk. Bölüm III (A) (2) ve (3).
İkincisi: Kudüs Ermeni Patrikhanesi. Bu kurumun arşivlerinde, Osmanlı hükümetinin resmi gazetesi olan ve yargılamalarla ilgili ekleri nedeniyle bir adli dergi olarak hizmet eden Takvimi Vekayi'nin bütün ilgili sayıları bulunmaktadır. Yazarın bildiği kadarıyla bu ekler Türkiye dışında başka hiç bir arşiv veya kütüphanede bulunmamaktadır. Bu sayılar matbaadan çıkar çıkmaz Türk yetkilileri tarafından dağıtımdan kaldırıldılar. Nitekim bu çalışma, söz konusu ekleri geniş çapta kullanan ilk basılı eserdir. Bk. Bölüm III (B) (1) ve (7).
Üçüncüsü: Çalışmaya başlamak için gerekli bağışla Avrupa ve Kudüs'e araştırma gezileri yapmamı sağlayan Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation). Ve sonraki cömertçe bağışlar, bu çalışmayı tamamlamak için gerekli olan çok sayıda seyahati yapmamı, böylece sorunu kapsamlı biçimde incelememi sağladı.
Aşağıdaki liste kitapta yer alan başlıca kısaltmaları açıklıyor:
A.A Auswartiges Amt. Alman Dışişleri Bakanlığı Arşivleri. Siyasal Bölüm (İA) (Berlin, şimdi Bonn).
FO Britanya Dışişleri Bakanlığı Arşivleri.
N.S.Nouvelle Sene. Fransa Dışişleri Bakanlığı Arşivleri
(AMAE), Türk (Ermeni) ve Jön Türkler Bölümleri. Guerre (Savaş): Türk yönetimi altındaki Ermenistan ile ilgili, Ağustos 1914 ile Mayıs 1918 arasında meydana gelen olayları kapsayan 887-889 numaralı ciltler.
RG(L) Record Group, Birleşik Devletler Ulusal Arşivleri, (U.S. National Archiven) B.D.'in Dış İlişkileri ile ilgili belgeler. 1 Lansing
Belgeleri 1914-1920.
RG (S) Record Group, Birleşik Devletlerin dış ilişkileri ile ilgili belgeler. 1915 Eki, I. Dünya Savaşı.
T.V. Takvimi Vekayi. Olağanüstü Türk Askeri Mahkemesi'nin yargılama işlemleri ile ilgili özel ekleri nedeniyle adli gazete olarak hizmet eden, Osmpnlı hükümetinin resmi gazetesi.
Yayınlayanın Notu: Bu makalede kullanılan kaynakların doğruluğu Yale Üniversitesi Uluslararası Hukuk Dergisi ve Profesör Dadrian tarafından görevlendirilen bağımsız bir çevirmen tarafından incelenerek tasdik edildi. Dergi'nin bu alışılmamış adımı atmasının nedeni, kaynakların bulundukları yerlerin ve sunuları materyalde kullanılan çok sayıda yabancı dilin, gözden geçirme işini tek başına Dergi yazı kurulunun yapmasını imkânsız hale getirmesi idi. Bununla birlikte Dergi, bağımsız görevlinin çalışmasını zaman zaman denetledi. Bilginin sağlandığı kaynakların ve kullanılan yöntemlerin niteliğinden ötürü, bütün tarihlerin ve sayfa numaralarının belirtilmesinden kaçınmak mümkün olmadı. Dergi ve Profesör Dadrian her kaynak için mümkün olduğu kadar çok bilgiye yer vermeye çalışmışlardır.
GirişParis'te bir adam öldürülürse bu bir cinayettir;
Doğu'da ellibin kişi boğazlanırsa, bu bir sorun olur.
Victor Hugo 1Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu, kendi azınlığı olan Ermeni nüfusun çok büyük bir bölümünü katlederek, dünyanın gözü önünde dünya tarihinin en büyük jenosidlerinden birini gerçekleştirdi. Ermeni jenosidi Osmanlılann on yıllarca süren zulmünü izledi ve 1894-96 ile 1909 dönemlerinde iki yüz bin Ermeni'nin ölümüyle sonuçlanan iki benzer ama daha küçük çaplı katliamın ardından geldi. Toplam bir milyonun üzerinde Ermeni öldürüldü. Savaş meydanlarında Türkleri tekrar tekrar yenilgiye uğratan Avrupalı Güçler bu katliamı önleyemediler ya da önlemek istemediler. Daha kötüsü, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından suçluların cezalandırılmasını sağlayamadılar. O zamanın olayları, daha sonra dünya tarihinin karanlıklarına gömüldü 2 ve böylece "unutulmuş jenosid" unvanını kazandı.3 Bugün Türkiye bu kitlesel cinayetlerin jenosid kastıyla işlendiğini halâ inkâr etmektedir.4
Ermeni ulusu son yetmiş yıl boyunca Ermeni jenosidini gün ışığına çıkarmak için mücadele etmiştir. Ne var ki, katliamın büyüklüğüne rağmen uluslararası topluluk ancak yakın zamanlarda jenosidi resmen kabul etti. Nisan 1984'te tanınmış kişilerden oluşan bir grup (aralarında, biri artık hayatta olmayan uluslararası hukukçu Sean McBride olmak üzere, Nobel Ödülü sahibi üç kişi vardı) Ermeni jenosidi üzerine yapılan "Halklar Mahkemesi" duruşmalarını yönetti ve bu olayın, zamanaşımının söz konusu olmayan bir cinayet sayılması gerektiği hükmüne vardı.5 Ağustos 1985'te on dört yıldan fazla bir süre hareketsiz kalan Birleşmiş Milletler İnsan Haklan Alt Komisyonu, Ermeni jenosidinin tarihsel bir gerçek olduğunu l’e karşı 14 oyla (4 çekimser) kabul etti. 6 Bu alt komisyonun bağlı olduğu Birleşmiş Milletler İnsan ...
Vahakn N. Dadrian
Ulusal ve Uluslararasi
Hukuk Sorunu Olarak
Jenosid
Belge
Belge yayinlari
Belge yayinlari: 214
Birinci Baskı: Şubat 1995
Genocide As A Problem of National and
International Law: The World War 1 Armenian
Case And Its Contemporary Legal Ramifications.
Ulusal ve Uluslararasi Hukuk Sorunu Olarak Jenosid
1915 Ermeni Olayı ve Hukuki Sonuçları
Vahakn N. Dadrian
Türkçesi: Yavuz Alogan
Jenosid / Dizgi: Stüdyo Mac / Baskı: Ceylan Ofset /
Cilt: Güven Mücellithanesi / Kapak: Zehra Şenoğuz / Kapak Baskı:
Orhan Ofset / Belge Uluslararasi Yayincilik: Divanyolu Cad.
Işık Sok. Ali Faik Han Kat: 3 Daire: 5 Sultanahmet - İstanbul
Tel: (212) 638 34 58 Fax: (212) 516 81 98.
