Beyana Xwarınan û Zewqên Wan

Beyana Xwarınan û Zewqên Wan

Şêx Muhyedînê Hênî,
Mela Birhanê Tarînî

Peywend

Code IKP Liv. Kur. Tar. Bey. N°
Ev destxeta ku çîroka peydabûna wê jî bi qasî wê balkêş e, wisa diyar e di warê cureyê xwe de (simatiye) berhemeke tekane ya edebiyata kurdî ya klasîk e. Menzûme aîdî sedsala 19an e û bi şêweya mesnewiyê hatiye nivîsîn. Di nav 186 beytên wê de navê 130 xwarinên cur bi cur derbas dibin ku hinek jê îro hatine jibîrkirin û hinek jê jî bi navê xwe re heta îro hatine. Balkêş e ku ev xwarin, li gor cure û cinsên wan, çêkirin û çêja wan, bi awayekî binyadî hatine rêzkirin. Belê beriya her tiştî metneke helbestê ye, lê di heman demê de belgeyeke antropolojîk û dîrokî ye jî. Lewma xelasbûna wê ya ji ber xezeba dîroka vê cografyayê, payeya textual survivalbexşî wê dike.

Tu behsê ji patîleê qenc bike
Çi reng tête xwarin zebanî veke

Digel rûnê teze we toraqa pak
Bi zehter welê qenc tenik be jî çak

Eger bête pehtin bi sêlê bixwu
We ger bi firinê ye esla mexwu

Hevîr e hevîr e hevîr e hevîr
Tu guh dêre vê bendê min ey emîr

Şêx Muhyedînê Hênî - Li gor jêderên zarekî, texmînî di sala i849an de, li Karazê hatiye dinyayê. Zarokê pêncem ê Şêx Ehmedê Karazî ye. Zarokatiya wî li Hênê derbas bûye. Ji bo xwendinê çûye Mêrdînê û li wê derê bi Şêx Evdirrehmanê Axtepî re ji heman muderîsan ilm hîn bûye. Li ser daxwaza bavê xwe hew vegeriyaye Mêrdînê û li wir di medreseya bavê xwe de li cem birayê xwe yê mezin Şêx Me’rûf perwerdeya xwe domandiye. Piştî wergirtina îcazetê bi qasî çend salan li gundên Liceyê, Balicnê û Zobrînê, melatî û dersdarî kiriye. Di xezel û menzûmeyên xwe de mexlesên wek Sa’î û Heqî bi kar aniye. Simatiyeya wî ya bi navê Fî Beyanî’l Et ‘îme we Mezaqîha [Beyana Xwarinan û Zewqên Wan] di edebiyata kurdî de yekta û bêhempa ye. Ji dîwana wî ya wenda îro di dest de 4 xezel û muxemmesek heye. Şêx Muhyedînê ku qabîliyeta wî ya helbestê ji aliyê Şêx Evdirrehmanê Axtepî ve bi gotina “Ez bavê şa’ira me, Sa’î jî diya wa ye” hatiye teqdîr kirin, di sala i897an de li Hênê wefat kiriye.

Naverok

Pêşkêşî / 07
Çîroka Derxistina vê Kitêbê / 15
Nirxandina Nusxeyê û Rêbaza Amadekırına Metna Menzûmeyê / 25
Beyana Xwarınan û Zewqên Wan / 31

Helbestên Sa’î / 63
Xezel 1 / 64
Xezel 2 / 65
Xezel 3 / 66
Xezel 4 / 68

Muxemmes / 69

Çavkanî / 73

Pêvek - I / 75

Pêvek – II / 93

PÊŞKÊŞÎ

Wekî Weşanxaneya Peywendê, yek ji tiştên ku em qîmetê didinê û dixwazin bikin jî çapkirina wan berheman e ku hetanî îro ji bêderfetiyê nehatine weşandin û di quncikên tarî de mane an jî digel girîngiya xwe ji taqeta aktûelbûnê ketine. Ev berhema li ber destê we jî berhemeke wiha ye û digel hêjabûna xwe jî mixabin di nav xelkê de belav nebûye û nehatiye nasîn.

Evberhema han a ku tîpguhêziya wê ji hêla Mela Birhanê Tarînî ve hatiye kirin, hem bi naveroka xwe hem jî bi çîroka xwe ya gihiştina ber destê me, xwediyê girîngiyeke taybet e. Mela Birhan, di pêşgotina xwe de, hem behsa çîroka peydakirina berhemê dike hem jî serpêhatiya xwe ya berhevkirina agahiyên derheqê nivîskarê wê de bi me re parve dike. Çîroka lêkolîna Mela Birhan cardin nîşan dide ka çi qîmetên me yên bi vî rengî winda bûne û em ji wan mehrûm mane. Lê belê ev hewildan hêvî jî dide mirov ku meraq û dilsozî dikare jê hinekan derxe ber ronahiya rojê.

Serpêhatiya metnên ku di xebatên dîrokê de wekî “textual sur-vival1” têne terîfkirin, jixwe parçeyekî ji dîroknûsiya çandî û dîroka entelektuelî têne hesibandin. Lê digel vê peydabûna çîroka wan jî ...

1 “Textual survival”, yanê mayina li jînê, bi berxwedên domandina hebûna xwe ango xwe xilaskirina ji felaketekê.

Şêx Muhyedînê Hênî

Beyana Xwarınan û Zewqên Wan

Peywend

Weşanên Peywend
Weşanên Peywend: 18 | klasîk 1
Beyana Xwarınan û Zewqên Wan
Navê Resen: Fî Beyanî’l Et’îme we Mezaqîha
Şêx Muhyedînê Hênî
Amadekar
Mela Birhanê Tarînî

Edîtorê Kitêbê: Serdar Şengul, Remezan Alan
Redaksiyon: Remezan Alan
Rûpelsazî: Peywend

Sertifika No: 28947
ISBN: 978-605-85387-8-8

© Weşanên Peywend
Çapa Yekem: 2015

Çap: Kayhan Matbaacilik
Davutpaşa Cad.
Güven San. Sit. C Blok No: 244
Topkapi / îstanbul

Tel: 0212 576 00 66

Peywend
Şemal Medya
Kuloglu Mah.
Sadri Ahşik Sk. No: 16 / 51
Beyoglu / İstanbul

Tel: 0532176 93 64
E-Mail: peywend-@hotmail.com
www.facebook.com/wesanxaneyapeywend