Irak, Saddam, Körfez
Ali Tartanoğlu
Çark Kitabevi
"İran Ordusu düpedüz, bilinçli olarak savaşmadı, savaştırılmadı. Neredeyse, belki açık, belki zımmi olarak askerlere (Savaşmayabilirsiniz) denmiş gibi bir hava oluştu. Yani savaşı Irak Ordusunun kanlı çarpışmalardan sonra kazanılan olağan üstü görkemli utkuları bitirmedi. Tersine İran Ordusu (Savaşmayarak) bitirdi savaşı.
- Neden bıraktınız savaşmayı? Savaş gücünüz bu kadar mı aniden tükeniverdi?
- Bütün dünya bize söz verdi Ateşkesi kabul edersek Saddam'ın devrileceğine dair.
- Kimler?
- Aralarında Sayın Özal'ın da bulunduğu birçok önemli ülkenin lideri."
İçindekiler
Sunuş / I
Giriş / 1
Bölüm 1
Yeşil Türbenin İçi
1. Irak = Büyük Birader = Saddam, iç Politika, Dçvlet, Hukuk, Demokrasi Parlamento / 7
Parlamento ve Irak MGK'sı / 8
Irak'da Demokrasi: Başkan Babadan / 10
Happy Birthday to You Saddaaam / 16
Yemül Biat: Saddam'a Bağlılık Günü / 17
Her Yerdeee Saaddaamm / 18
Hep Ev Sahibi Saddam / 19
Saddam'a Bağlı Kal: Yaşa / 22
Babalar ve Oğullar: Udey / 24
Yazmak mı zor, Yazmamak mı! / 26
Takdir-i İlahi: Allah’ın Saddam'a Adalet Sınavı / 26
Akrabalardan Devlet / 29
Basın, Adalet, Halk ve Başkan Saddam / 33
Ordu, Saddam ve Demokrasi / 35
Muhaberat v e İraklılar: "Şüyuu Vukuundan beter" / 37
Baas Partisi: Açık Muhaberat / 41
Orduya Karşı Halk: Saddam'ın Demokrasi Planı / 43
Basından Çeşitlemeler / 45
2. Irak Görüntüleri
Yevmül Şüheda: Şehitler Günü / 49
insan Manzaraları / 51
Ve Kadınlar / 52
Taksi Şoförleri, Akıllı Kunduracı ve Sanatçılar / 53
Bir Garip Tutsaklık / 55
Bağdat'a Bir "Çiçek Pasajı" / 57
Bölüm 2
Bataklıklar
Çölde Bir Garip Venedik / 59
Bataklıklar ve irak’ın Araplığı / 61.
Emperyalistler, Çapkın Türk Valisi ve Saddam / 65
Bölüm 3
Savaşanlar Diyarı Irak
1. Kürtler / 69
A) Irak Kürtleri / 69
Kimyasal Siiahmı? / 70
Biz Türkiye'ye Gitmedik ki / 72
Çelişkiler / 73
Kapışmalar, Uzlaşmalar, Kürt Diasporasının Irak'ı / 74
Ortadoğu Mozayiğinde Kürtler ve Irak / 79
Mozayiğe Nasıl Egemen Olunur? / 80
B) İran'ın Kürtleri-KOMALA / 83
Türkiye'ye Kaşlar Çatık / 87
Biz İşçiyiz / 87
Ütopya ve Örgütsel Biyografi / 88
Düşmanımın Düşmanı / 91
2. Halkın Mücahitleri / 93
Humeyni Nefreti / 96
Anayasaları Bile Hazır Ama Demokratik Islâm!? / 98
Din ve Kadın / 99
Paris'ten Bağdat'a / 101
Recebi'nin Askerleri / 102
Şimdi Ne Olacak / 104
3. Süleyman Efendi'nin Nasırı ve Filistinliler / 107
Hani Benim Evim? / 108
Arapların Filistinliye Ettikleri ve Biz / 108
İki Tür Arap Yönetimi / 111
Filistin-lrak İlişkileri / 112
4. Savaşanlar Diyarının Asıl Savaşı:
İran-lrak Savaşı / 118
Bu Savaşın Amacı Yoktur / 120
Savaş Nasıl Bitti? / 122
Fao / 122
Mecnun Adaları / 127
Halepçe'yi Boşalttık! / 130
Esrarengiz / 131
Savaş, İran Bile Bile Savaşmadığı İçin Bitti / 132
Ve Ateşkes! / 133
Barış Görüşmeleri / 137
İran’a Söz / 139
özal'da mı? / 142
Bölüm 4
Irak Pererstroikası
1. Özelleştirme ve Pahalılık / 145
Satışı Cazipleştirmek Ama / 147
Araplar: Eski Dostlar / 148
Genel Görünüm ve Hedefler / 151
2 Saddam'ın "6 Kasım 1983" (!) Planı ve Kuveyt / 152
Evdeki Hesap / 155
Korkutan Saddam / 7
V Amerika’ya Reel-Politik, Irak'a Moral-Politik / 157
Demokrasi mi / 158
Özal Irak Başkanı Olsaydı / 160
Bölüm 5
Bağdatta Türk Olmak
1. Ente Türi? (Türk müsün?) / 163
Belgrad'la Bağdat'ın Ortası İstanbul / 165
Türkiye: Bölgesel Mini Süper Güç / 166
İlle de Demokrasi / 167
Uçak Paralarınıda Ödeseniz / 168
Şoförler / 170
Bir İlginç Rehinelik Öyküsü / 172
Halil Paşa(Reşid) Caddesi / 174
Irak Basınının Babası: Mithat Paşa / 178
Ortadoğu'da 37 Bin Şehit: Şehitlikler / 180
İngiliz Savaş Mezarlığındaki Sürpriz / 183
2. Şattülarap Sorunu: Bir Başka Türk Kalıtı / 184
Şattülarap ve Politika / 186
Şattülarap'ın Yatağını Değiştirsek / 188
Şattülarap ve Arap Kardeşler / 189
SUNUŞ
1988-89 yıllarında bir buçuk yıl kadar Irak'ın başkenti Bağdat'da Anadolu Ajansı temsilcisi olarak gazetecilik yapmıştım.
Bir başka ülkede, hele savaş ortasında gazetecilik güzel ve heyecanlı. Hep yeni bir şeyler, yeni birileri. Türkiye'ye dışardan, Ortadoğu'ya bir yabancı olarak içerden bakabilmek. Dünyanın dört bir yanından bir sürü gazeteci, gazete, ajans, TV...
Irak ilginç, çarpıcı, bize göre güzel bir ülke; İraklılar sıcak, sevimli, dost. Bağdat'ı özlüyorum, diyene inanmak gerek.
İşte bu kitapta biraz bunların esintisi var..
Ama gazetecilik, Irakla, rejim gereği epeyce zor. Hele memur gazeteci olmak istemiyorsanız.
Ajans muhabirliği daha da zor. Zaten meçhul askerdir ajans muhabiri. Haberleriniz kural olarak sizin değil ajansın adıyla kullanılır. Bir gazete adına yazsanız çok kolay değerlenecek haberler, ajans diye kullanılmaz. Başka imzalarla kullanılır.
Para her yerdeki gibi yetersiz. Bu normal. Ama olanı da ancak Ankara'ya gelip edinebilirsiniz. Yoksa borç...
Arapça bilmiyorsanız, İngilizce her zaman işe yaramaz. İnsanları, bilseler de İngilizce konuşmaya zorlayamazsınız. Radyoyu, TVyi, gazeteyi anlayamazsınız. Elinizde teyp ya da metin, çevirecek adam aramaya çıkarsınız.
Aileniz yanınızda olmayabilir.
Yazdıklarınızın değerlendirilmeyişi, bütün bunların üzerine tuz biberdir. Diliniz değil ama içiniz yanar, ezilir.
İşte bu kitap, biraz da bu ezikliğin ürünü.
Hareket noktası gazeteci gözlemleri, saptamaları, haberleri, röportajları. Geri kalanı da aktarılan bilgiler, kişisel değerlendirmeler. Bilimsellik savı yok. Kusurları bağışlana.
Kitabın ortaya çıkışında getirdikleri öneriler, katlandıkları özveri, gösterdikleri anlayış ve hoşgörü, paha biçilmez yardım, destek, bilgi birikimi, dayanışma, sevgi ve dostluklarıyla, açıverdikleri evleri ve sofraları ile katkıda bulunan birçok insan var Türkiye'de ve Irak’ta.
Anadolu Ajansı eski Genel Müdürü Hüsamettin Çelebi, AP, Reuters ve AFP Bağdat muhabirleri Salah Nasravi, Subhi Haddat, Faruk Şükrü..
Bağdat Büyükelçiliği Müsteşarı Ahmet Ökçün başta olmak üzere elçiliğin çeşitli birimlerinde ve THY bürosunda çalışan dostlar Abdi Güven, Bekir Güneş, Bülent Günel, Cafer Abazaoğlu, Cemalettin Saylık, Ekrem Akkoyunlu, Enis Altınoğlu, Gazi Bilgin, Haşan Kayaoğlu, Hamit Has, Binbaşı Halil Göçmen, Kamber Bayramlı, Nuri Özgün, Adem Murat ve oğlu Raad, Pınar Işık, Tuncay Ceylan, Albay Veysel Altıntaş, Zafer Baltacıoğlu, genç yaşta yitirdiğimiz Yaşar Gültekin, koruma görevlileri Efendi Kılıç ve Yaşar Eken.
Hatta Anadolu Ajansı muhabirini zaman zaman dalgınlıkla (!) memur sanıvererek, kimi önemli haberleri kendisine de geçmediği için ciddi ciddi öfkelendiği olsa da Büyükelçi Sönmez Koksal.
Bağdat’daki çeşitli Türk şirketlerinde çalışan Mevlüt ve Hatice Can, Abdullah Cılız, Rıdvan ve Gülin Demirok, Ömer Kalender ve sınıf arkadaşım sevgili Önder Cengiz.
Sevgli meslektaşlarım Alexander Bolmatov, Alexander Levçenko, Evgeni Mikitenko, Hans ve Marlis Dahne, Salih ve Azra Konjhodzich.
Hepinize yürekle sevgi... Sağolun.
Ve... En çok da eşim Neş’e...
Ali Tartanoğlu
9 Aralık 1990, Ankara
Giriş
Bir yerde bir Batı’lı gazeteci "Öyle Doğu'nun masallardaki egzotik Bağdat'ını aramayın. Kuşkusuz uçan halılar, kırk haramiler... binbir gece masalları... filan yok ama bu kadarı da fazla" gibi birşeyler anlatıyordu.
Gerçekten sanki yüzlerce, binlerce dozer kentin bir ucundan girmişler, öbüründen çıkmışlar, sanki herşey baştanbaşa yeniden yapılmış gibi... ilk anda insanın gözüne eskiden kalma hiçbir şey çarpmıyor.
Kış, soba, kömür, fuei oil, hava kirliliği gibi bir sorun da olmadığı için. Bir de dümdüz.. Bir ucundan bakınca öteki ucunu görebilmek olası. Ama asıl neden şu; Birkaç otel ile kamu binası dışında yüksek bina yok! Konut olarak kullanılan apartman çok az. Onlar da kesinlikle dört kattan fazla değil. Bunların dışında kalan tüm yapılar bahçeli, iki katlı evler... En küçüğü yüzelli metrekare!...
Arazi ve gelirler böyle bahçeli, iki katil evler yapmaya elverişli olunca, yerel yönetimler de yık-yap'a izin vermeyip alt yapı hizmeti götürmekten çekinmeyince kent yayılmış da yayılmış. Ankara, 200 kilometrekarelik alanda üçbuçuk milyon kişiyi tıknefes yaşatmaya uğraşırken, Bağdat'ın dörtbuçuk milyonu tam dokuzyüz kilometrekareye yayılmış. Kentin iki ucu, bazı yerlerde elli atmış kilometre.
Her yan, başka zaman hiç dikkat çekmediği halde, ışığı arkalarından alınca, hele akşam üstleri nefis görüntüler veren, insanda ...
Ali Tartanoğlu
Irak, Saddam, Körfez
Çark Kitabevi
Çark Kitabevi Yayınları
Irak, Saddam, Körfez
Ali Tartanoglu
Çark Kitabevi Yayınları
Ocak 1991 Ankara
Çark Kitabevi Yayınları
Zafer Çarşısı No 26
Yenişehir-Ankara
Tel: 133 13 10
Kapak: Nezih Danyal
Dizgi: Gazi Büro
Baskı Cilt: Şahin Matbaası
