Tezkere: Irak Krizinin Gerçek Öyküsü
Murat Yetkin
Remzi Kitapevi
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in üst dudağının sağ yanı hafifçe seğirdi. Yıllar içinde, önem verdiği her sözü söylerken böyle bir tik geliştirmişti.
"Askeri harekât yanlış olur," dedi.
Çankaya Köşkü’nün kırmızı kabul salonunda sinek uçsa duyulacak bir sessizlik vardı.
Bu uyarı, ABD'nin Irak'a müdahale etme konusundaki kararlılığını etkilemeyecekti.
1 Mart 2003 tarihinde, Irak'ta ABD'ye destek olmak için askerlerine Türk topraklarını açmayı öneren hükümet tezkeresinin TBMM'de reddi, Türkiye'nin ABD’yle ilişkilerini derinden etkileyen bir krize neden oldu.
Bu kitap Türkiye'nin son zamanlarda geçirdiği bu en önemli dış politika krizinin sıcağı sıcağına hikâyesini anlatma çabasının ürünüdür.
Murat Yetkin, 1959 Gaziantep doğumlu. ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü mezunu. 1981 yılında Bülent Ecevit’in askeri yönetim altında çıkardığı Arayış dergisinde gazeteciliğe başladı. Aralarında BBC World Service, Deutsche Welle, AFP, Turkish Daily News, Kanal D, NTV ve Sabah’ın bulunduğu yayın organlarında muhabirlik ve haber yöneticiliği yaptı. 2001 Şubat ayından bu yana Radikal gazetesi Ankara temsilcisi olarak çalışıyor. Ayrıca siyasi içerikli televizyon programları hazırlıyor ve sunuyor. Yazarın; “Ateş Hatttnda Aktif Politika-Balkanlar, Kafkaslar, Ortadoğu Üçgeninde Türkiye (Alan Yayıncılık, 1992)” ve “Avrupa Birliği Bekleme Odasında Türkiye (İmge Kitabevi, 2002)” adlı yayınlanmış iki eseri var.
İçindekiler
Giriş / 9
I- Ankara’ya Haber Verildiğinde / 11
İlk Temas, İlk Sıkıntı / 15
Türkiye Baştan Karşıydı / 17
‘Neo-con’ İşi mi / 19
ABD’den Yoklama Vuruşları / 23
Neden Irak / 25
Evdeki Hesaplar / 28
Küresel Gerilla Savaşı Başlıyor / 32
Ve Perde Açılıyor / 34
Askerler Boşuna Uğraşmaz / 36
Irak’tan Kaçış Yok / 39
Askerin Müthiş Manevrası / 42
II- Seçim Arifesinde Irak Pazarlığı / 45
Eylülde Bir Hafta Sonu: 3 Kasım’ı Bekleyelim / 45
Amerikalılar AK Parti’ye Mesafeli / 46
Çalışkan Amerikalı Her Yerde / 48
Kestane Şekerine Irak İddiası / 49
ABD Vuracak, Ankara Ne Yapacak? / 50
Diplomatik Düello Başlıyor / 52
Kasap Et, Koyun Can Derdinde / 54
Askerler ‘Ecevit Gitsin,’ Diyor / 55
Ecevit Yatağa, Türkiye Seçime / 57
Ecevit Yahudi Lobisini Karşısına mı Aldı? / 58
Ankara’yı Hasta Yatağında Yakalamak / 62
ABD’yle Irak-Kıbrıs Pazarlığı / 65
DSP’nin “Altın Golü” Olacaktı / 66
Hızlanan Trafik / 67
Kıvrıkoğlu’nun Süresi Uzatılacak mı? / 68
Ziyal’e Başbakan Muamelesi / 73
Dışişleri’nde Sıkıntı / 75
CIA Irak’a Sızıyor / 76
Türkiye ve U-2’ler / 78
Eylülde Bir Akşamüstü / 80
ABD Ecevit’i Karara Zorluyor / 83
III - AK Parti Dönemi: Trafik Karışıyor / 88
Top Yeni Hükümete Atılıyor / 88
Araya AB Zirvesi Giriyor / 89
Haydi Bush’a Gidelim / 91
Bir Portre: Cüneyd Zapsu / 93
Kod Adı: Kurtadam / 96
AK Parti Devletle Tanışıyor / 97
Duymak İstediklerini Dinliyorlar / 99
O Yemekte Ne Konuşuldu? / 102
Bush’tan Önceki Gece / 105
“Eski Dostlar” Kahve Sohbetinde / 107
Erdoğan Bush’a Söz Verdi mi? / 109
Üs İncelemeye Zoraki İzin / 110
Türkiye Savaşı Durdurabilir mi? / 113
Tatil iptal Ettiren Mesaj / 114
Asker “Gidelim,” Diyor / 115
Gül: “Partime Anlatamam.” / 117
Müzakereler Başlıyor / 120
Hükümette Hayal Kırıklığı / 122
Saddam Söz Dinler mi? / 126
Askerden Kararsızlık Uyarısı / 128
Savaşın Eşiğinde Ticaret Elçisi / 130
IV- ABD’yle Makas Açılıyor / 133
“Beyefendi” Uğraştırıyor / 133
Kürdistan Endişesi / 135
Kürtler ve Barzani / 136
Kriz Üstüne Kriz / 140
MGK Tavsiyede Bulunuyor / 141
Bağdat’ta MlT Uçağı / 143
Tezkere Neden Tek Parça Çıkmadı? / 144
Uçurum Kıyısında Diplomasi / 149
Bush’tan İkinci Sürpriz / 152
Nereden Çıktı Bu 92 Milyar? / 154
Washington’da “At Pazarlığı” / 155
Bir de CENTCOM Krizi / 159
V- Tezkere ve Sonrası / 162
Hükümet Askere Gidiyor / 162
İşte O Tezkere / 162
‘ABD’den Korkmayın, Allah’tan Korkun’ / 167
ABD’ye Nasıl Hayır Dendi? / 172
Tepki ABD’nin Kürt Tercihine mi? / 173
Fırtına Sonrası Sessizlik / 177
“Demokrasi Kazandı” / 179
Ekonomide Kriz Korkusu / 180
ABD Pes Etmiyor / 182
Türk Bayrağı Yakılıyor / 183
Askerden Geciken Açıklama / 185
Bir Tahmin: ABD Nevruz’da Vuracak / 188
Erdoğan’ın Tezkere Korkusu / 189
Hava Sahası Krizi / 191
B Planı Devrede / 193
Uzatmalar Oynanırken / 194
Erdoğan’ın Son Kararı / 195
Washington’da Telefonlar Kesiliyor / 197
VI- ABD’nin Müttefiki Kürtler Olunca / 199
Askerden ‘Light’ Muhtıra / 199
Gizli Anlaşma ve 8,5 Milyarlık Kredi / 200
Türkiye, Irak’a Operasyonlar ve ABD / 202
Kerkük ve Musul Krizi / 204
Albay Mayville Diye Biri / 207
ABD Türk Askerini Suçluyor / 210
Genç Subaylar Tartışması / 212
Irak’a Asker Gönderme Gündemde / 213
ABD’yle Düzelme İşaretleri / 216
Derken Çuval Başa Geçiyor / 219
Kuzey Irak’ta Sancaktarlık mı? / 222
Ulusal Çıkarlar mı, BM Kararı mı? / 25
Sezer ve Arınç’ı İkna / 227
VII- Teşekkürler, Almayalım / 229
Asker Bu Kez önce Davranıyor / 229
Ayrıntılar Belli Olmaya Başlıyor / 231
Gül'le Irak Üzerine Üç Konuşma / 231
Irak’ta Direniş ve Kışkırtma / 234
Irak İyice Karışıyor / 237
Ankara’nın Irak Piyangosu: Ya Çıkarsa? / 240
Kritik Toplantı: önce Tezkere / 242
Görüşmeler PKK Nedeniyle Kesildi / 245
Amerika PKK Heyeti Gönderiyor / 247
Çakal Carlos Avcısı PKK Müzakerecisi / 248
BM’den Sonra Türkiye’yi Ne Yapalım? / 250
Ve Yeni Tezkere Geliyor / 253
Sonun Başlangıcı / 256
Rüzgâr Dönüyor / 257
iki Saldırı, İki Toplantı / 259
Ve Dosya Kapanıyor / 262
VIII- Sonuç: Türkiye ABD’ye Nasıl “Hayır” Dedi? / 267
Bir Zamanlar Amerika’yla / 269
Tezkere Tezleri / 274
Ek 1: Yurtdışına Asker Gönderme, Yabancı Asker Kabulü
ve Komuta Yapısıyla ilgili Anayasa Maddeleri / 279
Ek 2: TBMM’nin Anayasa’nın 92. Maddesi Kapsamında
Verdiği izin Kararları (1990-2003) / 281
Dizin / 283
GİRİŞ
1 Mart 2003’te Meclis’te, Irak’ta ABD’ye destek olmak için askerlerine Türk topraklarını açmayı öneren hükümet tezkeresinin reddi, getirdiği tartışmalarla Türk kamuoyunun son yıllardaki en ciddi sarsıntılarından birini tetikledi.
Türk kamuoyu büyük çoğunlukla savaşa girmeme eğilimindeydi. Meclis’i de öyle. Hükümet, Genelkurmay ve Dışişleri ise, savaşa girmeye can atmasa da, Türkiye’nin güçlü müttefiki ABD’yle ilişkilerinin bozulmaması baskısı altındaydılar. Bir yandan da, komşu bir ülkenin rejimini, ne kadar acımasız bir diktatörlük olursa olsun, dış askeri müdahaleyle değiştirilmesine ortak olmamak gibi siyasi-ahlaki bir refleks bulunuyordu. Türkiye’nin üyesi olmak istediği AB, Irak konusunda bölünmüştü. Türkiye, yönetimiyle, halkıyla zor günler geçirdi. Irak’taki çatışma ortamı devam ettiği müddetçe de kimse rahat bir nefes alamayacak.
Bu zor sürecin dönüm noktalarında, 6 Şubat, 1 Mart, 20 Mart ve 7 Ekim’de, AK Parti hükümetlerinin TBMM’den askeri yetkiler istediği dört tezkere var. Bunların üçü kabul edildi, 1 Mart’taki ise edilmedi.
Kökü 1991'deki Körfez Savaşı’na dayanan Irak Savaşı’nın Türkiye açısından kilit noktasında ise, işte kabul edilmeyen bu tezkere yer aldı.
Kitabın adı, bu nedenle Tezkere oldu.
Toplumların hayatında pek de sık görünmeyen bu şiddette siyasi gelişmeleri sıcağı sıcağına yazmak, yazan açısından risklidir. Tıpkı Irak ve tezkere krizi olayında olduğu gibi, tozun dumanın oturması, olayların berraklığıyla görülebilmesi zaman alır. Ancak çoğu zaman bu berraklaşmayı beklemek, gelişmelerin sıcaklığı içinde yaşananların, o gün için kritik olan bazı dengelerin, şahısların, olayların gölgede kalmasına yol açabilir.
Belki siyaset tarihçisi için bu yöntem çalışma rahatlığı sağlayabilir.
Siyaset gazetecisi içinse olayların, olduğu zaman kesitinde fotoğrafını çekmeye çalışmak mesleki açıdan daha çekicidir. Bu yöntemin riski, bazı gelişmelerin, devletlerin gizlilik kurallarını henüz tamamıyla aşamamış olması, dolayısıyla çalışmada yer alamamasıdır. Getirisi ise, henüz gelişmeler toplumun hafızasında tazeyken o ana dek örtülü kalmış bazı gerçeklerin anlaşılmasını, kamuoyunun olabildiğince aydınlatılmasını, bazı hataların tekrarlanmamasını sağlamak olabilir.
Önümüzdeki dönemde Irak krizine ilişkin yeni gelişmeler meydana gelebilir, yeni belgeler ortaya çıkabilir, yeni kitaplar yazılabilir. Bu kitap siyaset gazetecisinin mesleki risk alıp Türkiye’nin son zamanlarda geçirdiği bu en önemli dış politika travmasının sıcağı sıcağına hikâyesini anlatma çabasının ürünüdür.
Kitabın yazılması sürecinde, gelişmelerin tam içinde aktör olarak yer alan, siyasetin, diplomasinin, askeriyenin önemli isimlerinden çok değerli yardımlar aldım. Onların yardımı, ön okumaları, tavsiyeleri, eklemeleri bu kitaba çok farklı boyutlar, bilgiler kattı. Büyük çoğunluğu halen aktif görevde ve hepsi isimlerinin gizli kalması kaydıyla yardımcı oldular.
Saygı duyuyorum ve müteşekkirim.
Kitabın hazırlanmasındaki yardım ve destekleri için İsmet Berkan ve Nuri Çolakoğlu’na da teşekkür borçluyum.
Birinci Bölüm
Ankara’ya Haber Verildiğinde
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in üst dudağının sağ yanı hafifçe seğirdi.
Yıllar içinde, önem verdiği her sözü söylerken böyle bir tik geliştirmişti.
“Askeri harekât yanlış olur,” dedi.
Çankaya Köşkü’nün kırmızı kabul salonunda sinek uçsa duyulacak bir sessizlik vardı. Solunda oturan Milli Savunma Bakanı İsmet Sezgin Demirel’in sözün sonunu nasıl getireceğini merak ederek dikkat kesildi. Toplantıya müsteşarı Korgeneral Şener Eruygur’la birlikte gelmişti. Karşısında, Demirel’in hemen sağında oturan ABD Savunma Bakanı William Cohen de renk vermeden Demirel’e bakıyordu. Dışişleri’nden Ortadoğu uzmanı müsteşar yardımcısı Büyükelçi Uğur Ziyal endişeli görünüyordu. Sözün sonunun nasıl geleceğini tahmin eden ABD’nin Ankara Büyükelçisi Mark Parris, gözünü önündeki dosyaya indirdi.
Demirel devam etti: “Yanlış olur. Çok yıkım olur. Bölgedeki dengeler bozulur.”
Cohen, ABD Başkanı Bili Clinton’dan Demirel’e getirdiği ve “Dear Süleyman” (Sevgili Süleyman) diye başlayan özel mesaja ters düşmemeye çalışarak, özenle seçtiği kelimelerle konuştu: “Sayın Cumhurbaşkanı. Bizim açımızdan Irak’taki mevcut rejimle diplomasinin getirebileceği bir şey kalmadı. Saddam Hüseyin rejiminin Irak halkına da, bölgeye de, size de zarar getireceğine inanıyoruz. Durum çok ciddi. Sizinle 50 yıla dayanan bir ittifak ilişkimiz var. 1991’den bu yana Irak üzerinde işbirliği yapmanızı takdir ediyoruz. Saddam rejiminin Birleşmiş Milletler kararlarına uyması için yeniden güce başvuracağız. Bunun için desteğinizin devamını talep ediyoruz. Ancak kararlara uymamakta ısrar sürerse rejimin askeri seçenekle değiştirilmesi, kara birliklerinin devreye girmesi (introduction of ground forces) gündeme gelebilir.”
.....
Murat Yetkin
Tezkere: Irak Krizinin Gerçek Öyküsü
Remzi
Remzi Kitapevi AȘ.
Tezkere: İrak Krizinin Gerçek Öyküsü
Remzi Kitabevi
Murat Yetkin
tezkere / Murat Yetkin
Her hakkı saklıdır. Bu yapıtın aynen ya da özet olarak hiçbir bölümü,
telif hakkı sahibinin yazılı izni alınmadan kullandamaz.
Kapak: Ömer Erduran
ISBN 975-14-0959-4
Birinci basim: Ocak, 2004
Remzi Kitabevi AŞ.
Selvili Mescit Sok. 3
Cagaloğlu, 34440 İstanbul
Tel (212) 513 9424-25, 513 9474-75
Faks (212) 522 9055
web: http://www.remzi.com.tr
e-posta: post@remzi.com.tr
Remzi Kitabevi AŞ. tesislerinde basılmıştır.
