Su savaşları: Ortadoğuda Beklenen Çatışma
John Bulloch
Adel Darwish
Altın Kitaplar
Çalkantılı Ortadoğu’nun kalbinde su, Türkiye’den Körfez'e kadar bölgenin politikasında olduğu kadar orada yaşayan insanların yaşamlarında da çok önemli bir unsurdur. Ortadoğu’nun yüzde 80’ini oluşturan kıraç arazide yeterli su kaynaklarının olmayışı, liderleri garip ittifaklara ve görünürde anlamsız dış serüvenlere itmektedir. Birkaç su zengini; ülke ticareti ya da etkinliklerini sağlamak istedikleri bölgelere enerji sağlamak için denetimleri altında bulundurdukları bu bolluğu gösterişli bir tutumla gözler önüne sermektedir. Çiftçiler geçim kaynaklarını güvence altına almak amacıyla topraklarını komşularına karşı savunmak için silaha sarılmaktadır. Dünyanın sıkıntılı bölgelerinin bu en kolay ...
İçindekiler
1. Su: Ortadoğu’nun en Önemli Kaynağı / 15
2. Ürdün Havzası / 31
3. Güneydoğu Anadolu Projesi (Gap) / 53
4. Nil: Mısır'ın Başlıca Güvenlik Konusu / 71
5. Nil Mısır ve Etiyopya / 88
6. Nil: Mısır ve Sudan / 98
7. Büyük Yapay Nehirler: Libya ve Irak / 111
8. Arap Yarımadası / 126
9. Eski Çöl Yasaları ve Uluslararası Hukuk / 143
10. Tehlikeli Gelecek / 161
TEŞEKKÜR
Bu kitabın ortaya çıkmasının nedeni; iki yazarın birbirlerinden ayrı olarak, Ortadoğu’nun en büyük çekişme konusunun petrol değil, su olduğu üzerine gözlemleri olmuştur.
John Bullock, 1991'de Kürtlerle ilgili 'Dağlardan Başka Dost Yok’ adlı kitabı için araştırma yaparken suyun sadece Kürtlerle İraklılar arasında değil, Suriye ile Türkiye arasındaki anlaşmazlıkta bir silah olarak kullanıldığını görmeye başlamıştı. Aynı dönemde, Adel Darwish de Kahi-re’de o günlerde Mısır dışişlerinin başında olan Dr. Butros-Gali ile bir dizi görüşme yapıyordu. Dr. Butros-Gali su politikasıyla yakından ilgiliydi ve su darlığı sonuçlarının Afrika ve Ortadoğu'da yaratacağı etkiler nedeniyle kaygılıydı. Gerek onun, gerekse Mısır dışişleri bakanlığında çevresinde topladığı çok yetenekli su uzmanları ve diplomatların fikirleri; Darwish’i daha ayrıntılı bir araştırma yapmaya yöneltti.
İki yazar, paralel bir çalışma içinde olduklarını anlayınca biriktirmekte oldukları malzemeyi birleştirip ortak bir kitap haline getirmeye karar verdiler.
Bu nedenle, fikirlerinin bize verdiği ivme için Dr. Butros-Gali’ye ve görüşleri, bizi kabul gören eski varsayımları yeniden düşünmeye zorlayan tüm Mısırlı yetkililere şükran borçluyuz.
Mısır Parlamentosundaki genelde hayli ateşli geçen tartışmalar, yeni değerlendirmelerin doğmasına yol açmıştı ve buradan yola çıkarak "Geleceğin Su Savaşları" adlı ilginç çalışması ve verdiği öğütler için Dr. Hamdi el-Tahri'ye minnet duyuyoruz.
Bu kitabı mümkün olduğunca rakamlardan ve istatistiklerden uzak tutmaya çalıştık; gerek duyanlar bunları daha uzmanca eserlerde bulabilirler. Ayrıca, metinde bilgi kaynaklarımızı belirterek dipnotları vermekten de kaçındık. Ancak, bunun her zaman mümkün olamadığını da biraz şaşkınlıkla gördük: Ortadoğu’da su, şu anda silah, savunma ya da ekonomik sırlar gibi çok duyarlı bir konudur ve tümüyle de bunlarla ilişkilendirilmektedir. Sonuçta, bakanlar ya da yetkililerle yaptığımız çok yararlı ve ilginç konuşmaların çoğu ‘yazılmamak kaydıyla' sona ermiştir. Ama, bu, Mısır, Etiyopya, Irak, İsrail, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Türkiye’de bizi dostluk ve iyi komşuluk gösterilerinin ardına götürüp korkularını açıklamış olan insanlara duyduğumuz minneti kesinlikle azaltmamıştır.
Konumuzda büyük oranda bilginin dünyanın çeşitli yerlerinde yayınlanmakta olduğunu görmüşsek de, bunlar şimdiye kadar pek bir etki yaratmamıştır. Londra’da Independent gazetesinin kitaplığından Justin Arundale, Gertrud Erbach, Ken Gresham, Brita Latham, Jeremy Turner, Giovanni Vasco, Barry Perkins, Stephen McEntee, Larry Law-rence ve Jon Hail bize bu alanda çok yardımcı olmuşlardır.
Bize sürekli malzeme akışı sağlayan diğer dostlarımız ve meslektaşlarımız arasında şu kişileri de şükranla saymak isteriz: Nüfus Dairesi’nden Pat Murray, Kahire Televizyonundan Tank el-Şami, Reuters’ den Samia Hüsnü; Arap Araştırma Merkezi’nden Farid Abd el-Mecid, Emin el-Gaffari, Aliya Abd el-Aziz; Körfez Stratejik Araştırmalar Merkezinden Dr. Ömer el-Hasan; Dünya Bankası Washington bürosu yetkilileri; Tunus Çevre Bakanı Muhammed el-Mehdi Melike ve büro müdürü Bayan Zeyneb Ben Yusuf; Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Enformasyon Bürosu müdürü İbrahim el-Abid; Tunus Dışişleri Enformasyon Dairesinden Salah Maui ve İzzeddin Besbes; İngiliz-İsrail Kamu İşleri Komitesinden Helen Davis ve ekibi; Londra’da Türk Büyükelçiliğinden Ahmet Ersoy; Addis Ababa Gıda ve Tarım Kurumu eski yetkililerinden Dr. John Dalton; Mısır dışişleri bakanlığından Eşref Muhsin; Duncan Snelling ve Arlene Gorodensky.
Dr. Butros-Gali ve Dr el-Tahri dışında, bize, şu seçkin akademisyenler de yardımlarını esirgememişlerdir: Princeton Üniversitesi'nden Profesör John Waterbury; Londra Üniversitesi’nden Profesör Tony Allan; Durham Üniversitesi’nden Profesör Ewan Anderson; Ankara Hacettepe Üniversitesi’nden Profesör Seyfi Taşhan; Michigan Üniversitesinden Profesör John Kolars; Oxford St. Anthony’s College’den Sana Bardawil. Adelphi araştırmaları dizisinde çalışmaları yayınlanan Natasha Beschorner de çalışma sonuçlarını bizimle tartışarak pek çok alanda yeni görüşlere sahip olmamızı sağlamıştır.
Her zaman olduğu gibi, independent Dışişleri Masasindan Mar-yann Bird bizden yardımlarını esirgememiştir.
Gollancz'daki yayıncımız Liz Knight, Ortadoğu’da su hakkında kitap fikrini bize veren kişi olmuş ve dikkatle ve yapıcı yayın yönetmenliğiyle kitabı sonuçtaki durumuna getirmiştir.
Bize yardım eden kişilere minnet borçluyuz, ama kitapta varılan analizlerin, sonuçların -ve yanlışların- yalnızca bize ait olduğunu da vurgulamak isteriz.
John Bullock ve Adel Darwish
Oxford ve Londra, Temmuz 1993
1
Su: Ortadoğu’nun en Önemli Kaynağı
Çalkantılı Ortadoğu’nun kalbinde su, Türkiye’den Körfez'e kadar bölgenin politikasında olduğu kadar orada yaşayan insanların yaşamlarında da çok önemli bir unsurdur. Ortadoğu’nun yüzde 80’ini oluşturan kıraç arazide yeterli su kaynaklarının olmayışı, liderleri garip ittifaklara ve görünürde anlamsız dış serüvenlere itmektedir. Birkaç su zengini; ülke ticareti ya da etkinliklerini sağlamak istedikleri bölgelere enerji sağlamak için denetimleri altında bulundurdukları bu bolluğu gösterişli bir tutumla gözler önüne sermektedir. Çiftçiler geçim kaynaklarını güvence altına almak amacıyla topraklarını komşularına karşı savunmak için silaha sarılmaktadır. Dünyanın sıkıntılı bölgelerinin bu en kolay tutuşabile-ninde su o kadar yaşamsal öneme sahiptir ki, barış için bir güç olabilmekte, eski düşmanları ortak yarar için hemen işbirliğine yaklaştırabil-mektedir; ancak tarih ve günümüz olayları, bunun daha çok yıkıcı bir etki, bir çatışma nedeni olabileceğini göstermektedir. Bugün, su, Suudi Arabistan ve Ürdün örneğinde olduğu gibi, benzer politik sistemlere ve dostça işbirliği geleneğine sahip ülkeleri bölebilmekte; ya da ortak su sorunlarını görüşmek üzere bir gündem belirleyen İsrail ve Ürdün arasında olduğu gibi, eski düşmanları işbirliğine itebilmektedir.
İsrailliler ve Araplar, ülkelerinin ve halklarının geleceğini belirleyecek olan su konusunda önemli sorunlarla karşı karşıyadırlar. Bölgedeki kırk yıldır süren çatışmanın iki tarafı da, sınırlı kaynakların ve artan nüfusun, kentleşme ve sanayileşmeyle de birleşerek, eğer bir anlaşmaya yarılamadığı takdirde elde edilebilir su için giderek artan bir çekişmeye ...
John Bulloch
Adel Darwish
Su savaşları
Ortadoğuda Beklenen Çatışma
Altın Kitaplar
Altın Kitaplar Yayınevi
Kitabın Orijinal Adı: Waterwars
Su savaşları: Ortadoğuda Beklenen Çatışma
John Bulloch
Adel Darwish
Türkçesi: Mehmet Harmancı
ISBN 975 - 405 - 458 - 4
94-34-y-0131-259
Yayın Hakları © John Bulloch & Adel Darwish
Altın Kitaplar Yayınevi
Dizgi-Baskı: Altın Kitaplar Basımevi
1. Basım / Ocak 1994
Bu kitabın her türlü yayın hakları
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince
Altın Kitaplar Yayınevi'ne aittir.
Celâl Ferdi Gökçay Sk.
Nebloğlu işhanı
Cağaloğlu – İstanbul
Tel: 522 40 45 - 526 80 12
511 51 00-511 32 26
Faks: 526 80 11
