The Kurdish Digital Library (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Destana Diroka Kurd û Kurdistan


Author : Rıza Çolpan
Editor : Dersim Date & Place : 1992, Sydney
Preface : Rıza ÇolpanPages : 128
Traduction : ISBN :
Language : KurdishFormat : 140x200 mm
FIKP's Code : Liv. Kl. 2310Theme : Poetry

Destana Diroka Kurd û Kurdistan
Versions

Destana Diroka Kurd û Kurdistan [Kurdî, Sydney, 1992]

Destana Diroka Kurd û Kurdistan [Kurdî, Sydney, 1995]


Destana diroka Kurd û Kurdistan

Agadari

Xwendevanê Berêz,
Berê ku tu bıkevi nav rûpelên ev pırtûkê, ez dıxwazım lı te bıdım zanin, ku mın lı şûna tipa î a bı kulıl ev: i, lı şûna tipa bêt kulık ji ev, tip :ı , ango ev bıkar ani. Jı bona ev ji dıvê tu mın bıborine.

Naverok

Babetên ku lı hındırê ev pırtûkêdane

Çiroka bav û dayika gelê Kurd,
ewên heri kevn, Kurdo û Werdê

Pêxwamberê Kurd "Zerdeşt" û ol'a "Zerdeşt"

kurê Kurd Rustem 'ê Zal

Çiroka Memê Alan û Zinê

Ferhat û Şirin

Derketına hukma Asûr, tevgera "Kawa" ê
hesınkar û gelê Ari - 600 sal B Z.

Derketına qıralê Yewnan, İskendere mezin - 331 sal B.Z.

Derketına ol'a İslam, rewsa gelê Kurd û
pejırandına ol'a İslam - 612 sal P.Z.

Dewleta Hewnewi û Şadadi - 941-951 sal P.Z.

Dewleta Kurd a Merwani - 984 sal P.Z

Derketına Tırkan - 1071 sal PZ.

Dewleta Eyûbi - 1174 sal P.Z.

Derketına dewleta Osmanli - 1300 sal P.Z.

Çend wêjevanên diroki lı pışti qurna 12' an

Şerê Kela "Dımdım"

Serihıldana Sêx Ubedullah - 1800 sal P.Z.

Şerê cihan' ê yekemin - 1914 sal P.Z.

Derketına Mıstefa Kemal - 1919 sal P.Z.

Serihıldana şêx Mamût Berzanci - 1919 sal P.Z.

Peymana Sewrê - 1920 sal P.Z.

Komelên kurd, serihıldan û tevkuştına
"Qoçkiriyê" - 1920 sal P.Z.

Lı qurna bistan de, çend tevgerên Kurdıstan' a
Iran û Iraq ê - 1920-1922 sal P.Z.

Peymana Lozanê - 1923 sal P.Z.

Pırsa kurd lı Rojev'a Meclisa Tırk de - 1923 sal P.Z.

Serihıldana şêx Said - 1925 sal P.Z.

Serihıldana çiya ê Agırê - 1926-1929 sal P.Z.

Tevkuştına Dêrsım- 1937-1938 sal P.Z.

Si û sê guleyên dıjmın. - 1943 sal P.Z.

Komara Mehabatê û xurandına Komarê
1946-1947 sal P.Z.

Bûyera çıl nehan (49) - 1959 sal P.Z.

Pısti salên 1950' an Kurdıstan' a Iran û Iraq

Gotın û peyvên

PÊŞGOTINA NIVİSKAR

Xwendavanê hêja,
Beri hemû tışt ez dıxwazım hina ku tu ne ketiyi nav xwendına rûpelên vê "Destana Diroka Kurd û Kurdistan" xwe lı te bıdım naskırin.

Belê, bêt pesn û bêt derew, ez ne mıroveki ku lı dıbistanên bilind de xwendiye û zaningehên mezın kuta kıriye bûye xudan burunti-ango diploma-ew kes ninım. Min wexta ku çavên xwe lı Cihanê vekır, ez lı cihanê nêhêriyam, mın dıt ku ez kureki Kurd, layê mıroveki hejar, belangaz, kedkar û zametkêşim. Bavê mın lı herêma Dêrsım, qeza Mêzgır, lıwa Moxındi, lı gundê Kûpıkê de jı seyidan ra colegti dıkır. Malbata me, malbatek lı eşira İzol'ane. Bapirê mın li zarokatiya xwe de sêwi maye, ew lı qeza Depê, lı gundê Xelanê Gazê de rabûye hatiye lı gundê Kûpıkê lıgel seyidan de ciwar bûye. Bavê mın jiyane xwe û dolıw'a xwe a malbati bi colegti berdewam dıkır.

Lı sala 1946'an de-ku ez li wê heyamê de 9-10 salıni bûm-Cendermeyên Romê hatın gundê me, jı bavê mınra gotın "tu yan layê xwe dışini dıbistanê û yan ji 150 Pangınot drav ceza dıdi". Bavê mınê hejar û reben, nedıkarıbû ku ew 150 Pangınot dırav ceza bıde hukma Romê, mın neşine dıbistana dıjmın. Lê bavê mınê dılovan bêt havıl ma û wi ez şandım dıbıstana dıjmın bêt pırtûk û pênûs.

Min dıbıstana ewlin, a dıjmın heya dawiyê, bı gelek zamet û dıjwariya xwend. Lê lı dawiya rojên kutabûnê de, jı bona Nıfûs derxıstınê. Wêne ê jı bona burunti'yê bavê mın 50 gurış'ê wi zemani nedit ku bıde mın, ez burunti a dıbistana'a ewlin bıstinım. Jı bona sebeba xızaniya aboriyê mın burunti nestand. Eve ew bû sebeba nexwendına mın.

Pışti wê rojê de ez bûm terki welat û ketım kûçeyên bajarên dewleta Tırk. Lê ez lı wan bajarên dıjmın de vala nesekiniyam û mın çı pırtûk ditın û çı Pırtûk ketın destên mın, mın ew hemû bı zewq û kêf bêt westan xwendın.

Ez lı zarotiya xwe de bengiyê xwendınê bûm, heya roja iro ji ew bengiya mın berdewame. Çı dıxwazım bêjim, ango mın perwerde û zanyariya xwe, lı Dıbistan'an de, lı ba Mamosta'en nav û deng de nedit. Lê mın perwerde û zanyariya xwe lı nav gel û kesên zana de dit û ev her du faktor bûn Mamoste'ên mın.

Çawa ku têt zanin, lı Tırkiyê de hebûna gelê Kurd qedexe bû.. Mın lı hemû jiyana xwe a Tırkiyê de, qet xetek nıvısa zımanê Kurdi neditıbû û mın qet ji nedızanıbû ku, Dirok, Çand, Zargotın û Wêje a gelê Kurd ji heye, ev gela ji xudan henûnên xwe'ên Dirokiye.

Belê, mın heya sala 1962' yan de, qet lı derheqa Dirok, Çand, Zargotın û Wêje a gelê xwe de çu tıştek nedızanıbû. Pışti wan salan de ez hêdi-hêdi şiyar dıbûm; lê disa ji, mın jı xwera riek herê qenc, dırist û rast nedıdit, ez lı ser Diroka gelê xwe de nezanbûm.

Lı sala 1966'an de, ez çûm Almanya, bajarê Hambûrg'ê. Cara yekem mın lı Hambûrg'ê pırtûka Diroka Kurd, bı zımanê Almani dit. Lê sed mixabe ku, mın zımanê Almani nedızanıbû, ez iro ji nızanım. Bêt guman û bêt derew, çekûçê yekem lı wê şalê de lı serê mın ket. Ez lı Almanya de nêzıka sêçar mehan mam û dûra dageriyam Tırkiyê.

Lı sala 1970, meha çıle ê paşın de, mın sê zarokên xwe û xêzana xwe, ango bermaliye xwe, şunda hiştın û ez hatım lı Awıstûralya de ciwar bûm. Pışti heft mehan de karbıdesta Awıstûralya zarokên mın ji anin ba mın. Ez êdi lı walateki aza û demoqrat de dıjiyam, ji bona xwendın û nıfısandınê, ji bona mabest û ramanên mırov ji, qet qedexeek ji tunebû û tune ji. Ev ji, ji bona mın navçeek baş û herê gıring bû.

Belê, lê ez vala nesekıniyam. Lı Awıstûralya de, lı ser lêgerandın û lêkolandına diroka gelê Kurd de, bêtır bergehên mın fereh bûn. Mın êdi xebata xwe a netewi ji kır nav xebatên çinayeti û bızavi destpêka kar kır. Ez bûm ew kesê yekem ku lı Awıtûralya de, karkerên Tırk û Kurd lı ser rêça çinayetiyê de rêzkır.

Lê dıvê mırov bı dırısti rast bıbêje, beri ku em xwe nasbıkın, bıbın Kurd, rewşa gelê xwe û doza gelê xwe bızanın, em bûn Sosyalist û Kominist. Lı beri Azadbûna Kurdıstan'ê , lı beri şıkandına olqênzıncir-bındestiyê û Rızgariya welat, me kar û berên tekoşina şoreşa "Proleterya" dıkır. Me kar û xebata felatbûna bındestiyê, xebata Rızgariya Kurdıstan, Kurdıstan'ek azad û demoqrat, ji xwe birakırıbû û me jı bona welatê xwe karnedıkır, em lı doza welat geleki dûrva mabûn. Wexta ku em tışteki lı xwe hesiyan ji, me xebata Rızgariya walêt kır bernama rojev'a duwemin.

Herwaha, pışti sala 1977' an de, ez bêtır hatım guhartın û bûm hevalê hêzên Kurdıstan; ew hêzên ku lı Ewrûpa hatıbûn demazirandın - iro ji disa gelek hêzên welatparêz lı Ewrûpa' ne - jı bona doza welêt kardıkırın, iro ji karên wanên hêja berdewame.

Pışti gelek hewl dayinê de, mın dit ku lı Awıstûralya de, şoreş a "Proleterya" xem û xeyale, jı bona Tirkiyê ji, her usa wergeye. Lı wê salê de mın kar û berên lı tev Tırkan hêdi-hêdi berda û ez êdi ketım nav cıvaka Kurdên Sydney, mın destpêka xebata rêzkırına gelê xwe kır. Jı bona ev kar û xebatên mın ji, gelek bûyer lı serê mın qewımin; Tırkên Faşist û nıjadperest, ji mınra ducar kuştınzwazi çêkırın, Karbıdesta Awıstûralya lı ev tışt hesiya û gelek teşqele çebûn, ez ketım bın parastına polêsên Awıstûralya.

Bele, roj hat gihişt sala 1979an. 29-1-1979'an de, mın "Komela Kurdên Awıstûralya' tev gelek Kurdperwerên Kurdıstan sazkır. Pışti demazirandına komelê, me seri lı Karbıdesta Awıstûralya xıst û dewleta Awıstûralya cıvaka Kurdên ku lı welatê wan de dıjin, ew ji mina hemû etnikên dın, etnikek pejırand û çanda gelê me Kurdan ji kete nav pırr çandiya Awıstûralya.

Pışti wê rojê de, peywendiyên min bı bêtır lı hêzên Kurdıstan va hate gırêdan û ez bûm hevalê hêzên Kurdıstan. Lı Almanya, wek "Federasyona komelên karkerên Kurdıstan, Komkar", Kovara Federasyonê "Dengê Komkar", Kovara rêkxıraba "Mala gelê Kurd", "Gazina Welat", "Roja Nû", "Rızgariya Kurdıstan" her mehe jı mınra dıhatın.
Cara yekem bû ku min nıvısa zımanê Kurdi lı evan Kovaran de dit û mın hewl da ku, rojeki bı zû ez xwendın û nıvısandına gelê xwe fêrbım, zımanê xwe serast bıkım û roj bı roj pêşva bıbım. Lê ez bêt pesn û bêt derew bêjım, mın ew kara kır û zımanê dayika xwe tışteki bêtır hınkır û ez fêre xwendın û nıvısandına zımanê dayikê bûm.

Dûra êdi çıqas ku pırtûkên zımanê Kurdi gihistın destê mın, mın ew hemu bêt westan, dubar-dubar xwendın, lı ber çav derbaz kırın.

Çı pırtûkên ku bı zımanê Kurdi û Tırki lı ser diroka gelê Kurd û Kurdıstan hatıne nıvısin û mın ew ditıne, ew ji xwendın û ez li ser dirok, wêje, çand, zargotın û hemû kevneşopiyên gelê xwe, serwext û agadar bûm. Ez nıkarıbım bejım " zımanê mın pırr başe, an ji ez mıroveki zımanzanım. " Na, lê ez dıkarıbım bêjım "Xwedê şıkır iro ez li duhu bêtir zımanê dayika xwe dızanım, bûme nasê Diroka gelê xwe, bı zımanê dayika xwe dıxwinım û dınıvısinım. "

Helbest nıvısandına mın ji, lı zarokatiya mın da destpêdıke. Lı nav gelê xwe de ez helbestvaneki pıçûkım.
Xwendevanê hêja,

Ev pırtûka ku li destê tedaye, a " Destana Diroka Kurd û Kurdıstan" xebatek mına dûr û dırêje. Gelek zeman bû ku, lı mêjo ê mın de xebatek usa hebû. Mın dıgot "gelo ez çawa bıkım ku, helbesta" Diroka Kurd û Kurdıstan " bınıvısinım". Lı dawiyê de, mın bıryar stand ku, ez qasa zanina xwe, qasa ku mın diroka "Kurd û Kurdıstan" xwendiye, qasa ku ew serihildan û bûyerên ku lı welatê mın de qewımiyane dızanım, qasa ku ez hozan û helbestvanên gelê xwe-ewên kevn û kılasik- nasdıkım, lı derheqa ewana û hemû tıştan de, yek û yek bınıvisinım. Mın werge ji kır û despêka nıvısandına ev " Karpêk" a xwe kir.

Jı bona ev xebata mın ji, ez bawerım kesek nıkarıbe ku bıbêje " welleh ev xebat û 'Karpêk' bêt qısûr û bêt kêmasiye" . Na, ez bı xwe ji tışteki usa nabejım. Çawa ku mın lı jor de ji got, " ez bı xwe Kedkarek û hozaneki Kurd' ê piçûkım. Mın ev "Karpêk" ango aferın'dına xwe, qasa zanin û perwerde a xwe amadekıriye û nıvısandiye. Hêviya mın ewe ku, lı pêşerojan de, Kurdıstan' ek aza, demoqrat, serbıxwe û şareza ' de, newiyê me Kurdên bındest, tıli lı ser ev kêmasi û qısûrê me yên nıvısi dın. Evana serast û nûjen bıkın.

Mın lı dılda pırr dıxwast ku, ez bı xwe ji wê rojê bıbinım; lê çı kêre ku jina mırov lı nav jina ev " Xweza" de pırr kıne û jina mırov qet têra ditına gelek tıştan nake. Lı gor rewş û wextek roja iroyin de, ez dıfikırım û dıbinım ji, ku jina mın, jı bona ev hêviyê û ditınê, werqas dırêj nine. Ji lewra dıjmınê me geleki xurt û bı hezın. Ew jı bona pırsa Kurd û Kurdıstan ji, her tim jı hewra hevpann.Hêzên gelê Kurd ji, perçe-perçe ne û her yek ji, jı bona birûbaweri û rêzaniya xwe xebat dıkın, guh nadın hevûdu, jı bona rawestên nıqteên -hevpar de nayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek bırati, yekitiyek rêk û pêk, pêk naynın. Helbet ev hêzên "Netewa Kurd" her tım usa nasekının, wê rewş ji usa nemeşe; wê roj bê hemû serok û rêberên Kurdıstan ji xwe biguhêrinın, guhdare hevûdu bıkın, serê wan ji lı darên tırbên wankeve û ew ji, jı bona maf û berjewendiya gelê xwe bêne ba hev û wê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wê yekitya bırati pêk binın û Kurdıstan' a bındest azad, dılê gel ji şah bıkın.
Lı aliya dın de, rêzkırına babetan û rêzkırına qewımandın û bûyerên Diroki de disa bıbe ku kêmasiên mın hebın. Lê dıvê ew ji, lı pêperojan de, bı zımaneki zil û zelal va bêne serastkırın.

Çawa ku hûn ji dızanın, diroka Kurd û Kurdıstan, dirokek herê kevne, koka diroka gelê Kurd ji dıgêhêje çend hezar salên bıhuri. Lê sed mıxabın ku, lı derketına ol a İslam, êrişên barbar artêşên-ordiyên İslam de, derketına Cengizxan' e Moxol, bıraê Moxol Tırk' ên har û hov de, hemû hebûna gelê me, hemû hêjai yên me hatın şewıtandın û hatın şêlandın, hatın pelçıqandın. Wana welatê me talan, Diroka me betal, pergala me belav kırın. Çı ku gelê Kurd û diroka gelê Kurd dıda naskırın, dıda temaşekırın û dıani ber çavan, wana ew hemû şewıtandın, wenda kırın, şıkandın, kırın rewşek herê xırab û nenaskıri. Jı bona ev ji mırov nıkanbe sedi-sed bıbêje " ev raste, ev derewe." Lê tıştê ku sedi-sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde; hejmara nıfûsa gelê Kurd ji, gihiştiye si (30) milyoni. Ev ji rewşek objektif û berbı çave; ev milyonana ji, dibên "em ne Farıs, ne Ereb û ne ji Tırk' ın." Lê bıla Tırk'ên nıjadperest çıqas dıbêjın, çıqas dıqirın, bıla bıgirın û bıbêjin ku " Kurd, Tırk' en çiyanın û bınkoka çand û zımanê Kurd ji, lı bın koka zıman û çanda Tırk' va tê." Ereb bêjın "eslê gelê Kurd, lı eslê Ereb tê". Farıs ji bıbêjın "gelê Kurd lı eşirek Farıs 'da peyda bûye " fılan-bêvan. Bı van gotınan kûçık û refên roviyan bile dıkenın û qet guhdare wan nıjadperestan nakın.

Dirokzanên Cihan, jı bona Diroka gelê Kurd, du (2) ditın û raman anine ber çavan. Ditın û ramana yekemin ewe. Yek: Lı gor dirokzanan, Kurd lı bakûra Ewrûpê, lı nav eşirên Cermenan-Alman  aliya welatên İskandinavya de derketıne-hatıne aliya Qafqasya û lı wê ji hatıne Rojhılata navin, lı ser erdê Mezopotamya, lı navbera çemê Dıcle û Fırat de cıwar bûne. Raman û ditına duwemin: Disa hin Dirokzan dıbêjın ku "Kurd dimatiyên erdê Mezopotamyane, qet lı ciyeki din de derneketıne, nehatıne ser erdê Kurdıstan' a iroin. Ev gel mina reşıkên Awıstûralya "Aborigine" çerm sorên Emriki, dimatiyên wi erdine, fılan û bêvan. Ango ditın û ramanên herê gıring evın. Pışti hemû ev raman û ditınan de, bı rasti mırov nıkarıbe ku bıbeje "sedi-sed, ev raste, ew ne raste, derewe." Lê tıştê ku raste, ew ji-çawa ku mın lı jorda ji got iro hebûna gelê Kurde, hebûna netewek si (30) milyone; eva, eve rasti.

Lı gor birûbaweriyên mın ji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezopotomya' yê ye; beri: Ereb, Sumer, Akad, Hitıt, Asûr û gelek gel û Netewên din de, lı ser wi erdi jiyaye, bı Nıjad û bınkoka xwe va Ariye, newiyê Med' e.
Lı aliya din de, lı nav gel de têt gotın ku, navê bav û dayika gelê Kurd-ewên pêşın- Kurdo û Werdê' ye, jı zarokên wan' ra ji gotıne 'keç û kurên Kurdo û Werdê "Jı bona ev ji, jı gelê Kurd' ra gotıne Kurd ." Jı bona ev baweriyê ye ku, mın lı destpêka ev "Karpêk", ango aferın'ek a xwe de, Kurdo û Werdê kıre rêz û babeta yekemin. Lı gor gotınên bav û kalan, ew lı ser erdê Botan' ê de welıdine û lı ser wi erdi de hevûdu ditıne, lı wê zewıciyane û newiyên wan em ji, hatıne gihiştıne ev roja iroin û dawiya qurna bistan.

Lı bıli ev, Diroka Cihan ' ê qenc dıde zanin û xuyakırın ku, lı destpêka derketına Çin û çinayetiyan de, serdest û bındestiyan de, mırov jı xwera gelek ji, Xwedê afırandiye. Çı ku lı xwe hêztır, xurttır ditiye, ew jı xwera kıriye Xwedê; an ji Ziyaretgeh. Ango mırov bı sedan jı xwe ra Xwedê afırandiye. Pışti sedhezar salên bıhuri de, mırovatiya Cihan lı ser yek Xwedê ' yeki de bıryar standiye û gotiye "Xwedê yeke" û yek Xwedê afırandiye. Mırov lı cihan, gerdûn û xweza nıhêriye, dûra gotiye "gelo ev esman, ev cihan, gerdûn, erd û behr' en cihan, çem, kani, deşt û hemû hebûnen darıngi-maddi-kêafırandiye?

Pışti ev pırs, ditın û hışaninên ev tıştana, aqlê mirov negihiştiye afırandin û hebûnê ev tıştên berbı çav. Pışti sedhezaran sal gotiye "Xwedê ev tıştana afırandıne, Xwedê yeke, ne duduye." Dûra, ji bona ev raman û baweriyan, hın kes derketıne û xwe kırıne dılqe balyozê Xwedê, xwe Pêxamber aşıkar kırıne, xwe lı gel û cıvakan werge dane naskırın. Wana birûbaweri ' yên xwe ji, jı bona cıvaka xwe û Cihanê rêzkırıne û bı zora Şûr, Mertal û kuştınê dane pejırandın. Ew roj, ev roj, ol lı destên serdestan de, bûye şûr lı ser stuyê hejar û belengazan de û gelên bındest de maye. Li nav hemû ol ên cihan ' de, ol'ek ji Ol'a "Zerdeşt" e. Zerdeşt bi xwe ji, mıroveki Kurde. Wi hemû baweri' yên xwe 'ên Ol'i ji-gor ku tête gotin-lı ser danzdeh hezar (12 000) çermên heywanan de nıvısiye, lı gelê xwe û hın gelek-gelên Rojhılata navin, daye pejırandın. Lê sed mixabın ku, li destpêka derketına ol'a Xaçparêz ' an û êrişên wan de, lı derketına ol'a İslam û êrişên wanên barbari de, lı derketına qiralê Moxol Cengizxan, kok nıjadên Moxol Tirk' ên har û hov de, ol'a Zerdeşt, pırtûka Zerdeşt 'Zend avesta" hemû hatın şewıtandın û gelê Kurd ji bi zora Şûr kırın İslam, kırın xaçparêz, kırın Yahûd hwd. Lê lı dawiyê de, gor erdnigara-coxrafya- gelê Kurd, pıraniya gelê Kurd bêt havıl man û bûn İslam. Pışti ev ji, gelê Kurd Ol'a xwe a kevn, a bav û kalan, birkır, serda ji bû dıjmınê ol'a xwe, Pêxamber'ê xwe Zerdeşt û Yezıdıxan. Ev herdu ji newiyê Kurdo û Werdê bûn.

Rêza sêyem de, mın bı kurtasi mêrxwas û lehengê gelê Kurd, ewê diroki Rustem'ê ZAL daye naskırın. Rustem'ê ZAL pelewan û lehengeki Kurde. Lê sed mıxabın ku, Roma Reş, ango Tırk' ên har û hov, lı wi ji xwedi derkeine û ew newiyê Kurdo, Tırk dane naskırın, gotıne "Rustem'ê ZAL pelewaneki Tırk' ê." Li ser mêrxwasiya wi lehengê gelê Kurd, pırtûk ji nıvısandıne, Rustem kırıne Tırk. Lê bi rasti çu peywendiyê Rustem lı nıjada Tırk' ra tune, ew kureki Kurde.

Babeta çaran: mın çiroka "Memê Alan û Zinê " aniye ber çavan; bi kurtasi lı ser evina wan sekıniyame, ew evina wan aniye zıman, nıvısandiye. Ez bawerım gelê Kurd wê evina "Mem û Zinê" baş dızane. Ew herdu bêtmırazên Kurd, lı nav gelê xwe de, bûne nemir û çiroka evina wan ji, ji bona gelê Kurd bûye Destanek Diroki û kılasik.
Pışti ciroka " Mem û Zinê" mın çend xet ji, jı bona evina " Ferhat û Şirin" nıvısandiye ew dane naskırın. Lê disa sed mıxabın ku, Tırk' ên har û bêt fedi lı wan ji xwedi derketıne, gotına " Ferhat û Şirin" ew keç kurê Tırk'ın.
Lı pey evana, mın derketına hukma Asur û qiralê Asur Dehaq'ê xwinmıj, Şêr û merxwasê gelê Kurd "KAWA" ê hesınkar, Tevger û mêrxasiya wi kıriye babeta xwe, lı ser wê mitelojiya diroki sakıniyame. Pışti ev, ez dageryame derketına qiralê Yewnan, ewê nav û deng İskender' ê mezin û êrişên Farıs' ên bêbext, xurandına Dewleta Kurd, imparatora "MED" û lı holê rakırına Dewlata MED. Dûra ez dageriyame ser derketına Ol'a islam û barbariyên Ol'a islam; islam'i bı çı tehri û bı çı şekli lı gelê Kurd dane pejırandın û gelê Kurd çawa bûye islam. Ez hêvi dıkım xwendevanên ev pırtûka mın lı wan bêbextiyan bawer bıkın. Jı ber ku ew barbariyana hemû hatıne serê gelê Kurd û Kurd bı wi şekli va bûne islam. Lı pey pejırandına Ol'a islam ji, hemû islam'ên dorbera Erdnigariya gelê Kurd, hemû bûne dıjmınê gelê Kurd, nehiştıne ku gelê Kurd ji serê xwe rake û welatê xwe Azad ke, lı bın destan de felat bıbe, heqê xwe ê çarenûsi bıstine, Dewleta xwe saz bıke.

Lı pey ev babetana, mın bı kurtasi qal û behsa Dewleta Kurd, a "MERWANI" lı dû ev derketın Tırkan, Dewleta Kurd, "Zengi û Eyûbi", Dewleta Kurd, "Hesnewi û Şadadi " kıriye. Disa lı pey evana, mın qal û behsa derketına dewleta Osmanli kıriye, li ser dewleta Osmanli sekıniyame û mın ew daye naskırin, qasa zanina xwe.

Pişti evana mın çend xet ji, jı bona Wêjewanên Kurd, ewên Diroki û kılasik nıvısandiye û ew hêja'ên gelê Kurd dane naskırın; ne bı dırêji, lê bı kurtasi. Lı wê ez daketıme ser şerê "Kela Dımdım" û barbariya hukma İran, Şah Abas'ê hov, mêrxwasiya "Xano'ê Çengzêrin". Mın çend xet ji, lı ser wê serihıldanê nıvısandiye. Lı dû ev ez hatıme ser serihıldana "Şêx Ubeydulla û Yêzdan Şêr" û gihiştıme şerê Cihan'a yekemin û derketina Mistefa Kemal'ê har û hov.

Lı pey ev, ez lı ser peymana "SEWR"ê sekınime û mın qal û behsa Şerif Paşa kıriye. Lı wê dageriyame ser demazirandına Komel'ên Kurd, tevkuştına Qoçkiri'yê; peymana Lozan; ê, pırsa Kurd lı rojev'a meclisa Tırk'an de; Tevger û serihıldanên Kurdıstan'a Iran û İraq'ê. Mın ew babetana kırıne rojev'a xwe û lı ser wan sekıniyame. Lı pey evana ez hat'me gihiştıme serihıldana Sêx Said, Çiya'ê Agır, Tevkuştına Dêrsım, Komara Mahabat, bûyera Çıl nehan, Si û sê guleyên dıjmın. Lı pışti salên 1950'i lı Kurdıstan'a İran û Iraq sekınime û mın, ew buyerana hemû anine zıman û qal û behsa peymana Cezayirê kıriye û dawi daye ew babetên diroki.

Min ew tevkuştına "HELEPÇE" û bûyerên pışti şerê Xelicê, nekır nav ev babetên dın. Jı ber ku, mın lı bona wan herdu bûyerên diroki barbariya SADDAM'ê Faşist'ê hov, bı cudai nıvısandiye û ez hêvi dıkım lı pêşerojande, wan helbestên xwe bı pırtûkek cûdai de bıdım weşandın û bıgihijinım destê xwendvanên Kurd.

Rıza Çolpan

Rıza Çolpan

Destana diroka Kurd û Kurdıstan

Weşanen Dersım

Çapa yekemin dirok 1992

Printed by Art Offset
Melbourne Australia 1992

All rights reserved.

Wenê ê lı ser pırtûkê û ên lı
rûpelên pırtukê de Hasan Bagdaş

Navnişana Xwestinê
33 Villiers St, Merrylands
NSW 2160 Australia



Foundation-Kurdish Institute of Paris © 2024
LIBRARY
Practical Information
Legal Informations
PROJECT
History & notes
Partenaires
LIST
Themas
Authors
Editors
Languages
Journals