Türkiye Insan Hakları Bilançosu: 2005 İzleme Raporu
Baskın Oran
Tesev
Bu metnin diğer insan hakları raporlarından değişik niteliği, bundan sonra bu konuda her yıl çıkacak Tesev raporlarının ilki oluşundan geliyor:
İnsan haklarının ne olduğunu yeni yeni öğrenen bir ülkede yaşıyoruz. İlk rapor olduğu için en başa özet ama kapsayıcı bir teorik bölüm koyarak kavramları açıklığa kavuşturmak lazımdı. Ayrıca, çok kısa olarak da olsa, dünyada ve Türkiye’de insan haklarının tarihsel gelişimini bir kısa-metraj halinde vermek gerekliydi. Bu olmaksızın, devam edecek bu dizinin anlamı daha sınırlı olacaktı. Bundan sonraki Tesev raporlarında artık yalnızca Etyen Mahçupyan ait oldukları yıla ilişkin gelişmeler konu edilecek.
Yani bu Rapor, bu haliyle, İHD, TİHV, Mazlum-Der, BİANET, Antenna, vd. gibi sivil ...
İçindekiler
Sunuş / 9
Rapor Hakkında / 11
Giriş: Tarihsel Süreç İçinde Haklar Mücadelesi Kavramı Ve Gelişimi / 13
A. İnsan Haklarını Anlamamak / 13
B. “Milli Güvenlik” ve “Kutsal Devlet” Saplantıları / 14
C. Tarihsel Süreçte İnsan Hakları ve Sınıf Mücadeleleri / 16
Devlete (Kral’a) Karşı Aristokrasi / 16
Devlete (Aristokrasiye) Karşı Burjuvazi / 17
Devlete (Burjuvaziye) Karşı Emekçiler / 17
Kuzey’e (Gelişmiş Ülkelere) Karşı Güney (Azgelişmiş Ülkeler) / 18
D. Günümüz Dünyasında ve Türkiyesinde İnsan Haklarının Odağı: Birey / 18
Birinci Bölüm: Dünyada ve Türkiye’de İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi / 21
A. Dünyada Durum / 21
1) Genel Gelişme ve Terim / 21
2) İnsan Haklarının Belgelerde Gelişimi / 22
a) BM Örgütünden Öncesi / 22
1215 Magna Carta’dan, 1789 İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirgesine / 22
b) BM Örgütünden Sonrası / 26
BM İnsan Hakları Belgeleri / 27
Avrupa Konseyi İnsan Hakları Belgeleri / 28
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı/Teşkilatı (Agik / Agit)
Belgelerinden Uluslararası Ceza Mahkemesine / 28
B. Osmanlı’da ve Türkiye’de Durum / 30
1) Genel Gelişme / 30
2) İnsan Haklarının Belgelerde Gelişimi / 31
Sened-i İttifak / 31
Tanzimat Fermanı / 32
Islahat Fermanı / 33
Kanun-ı Esasi / 33
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921) / 34
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1924) / 35
1961 Anayasası / 36
1982 Anayasası / 37
AB Uyum Reformları / 38
İkinci Bölüm: 2005 Yılında Dünya ve Türkiye / 41
A. Dünyanın Durumu / 41
B. Türkiye’nin Durumu / 42
1) Küreselleşmenin Etkileri: “Öteki”ye Tepki / 43
Yabancılara Taşınmaz Satışı / 43
Misyonerler, “Sabetaycılar” ve Gayrimüslimler / 45
2) PKK Terörünün Etkisi / 46
3) Etkiler Sonucu 2005’te Ortam / 48
a) Etnik Nitelikli Türk Milliyetçiliğinin Yükselişi / 48
b) Derin Devletin Tekrar Baş Göstermesi / 49
c) Yargının tutumu / 50
4) Uygulanma Arifesinde Türk Ceza Kanunu / 51
Üçüncü Bölüm: 2005 Yılı Türkiyesinde İnsan Haklarının Durumu / 58
A. Adalet ve Emniyet Mekanizmalarının Durumu / 58
1) Emniyet / 58
2) Adalet / 59
Görevden Çıkartılan Yargıç ve Savcılar / 59
Yargıtay Genel Sekreter Yardımcısı Ercan Yalçınkaya Meselesi / 59
Yüksekova Çetesinin Aklanması / 60
Rektör Yücel Aşkın’ın Tutukluluğu / 60
Pamuk Davasında “Kurtuluş” Formülü / 60
Zamanaşımına Sebep Olan Savcının Cezası / 61
Yargıtay Başkan Vekilinin “Yüzde 98’i Müslüman Türkiye” Hakkındaki Düşüncesi / 62
B. Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulunun “Azınlık Raporu” / 62
C. Din, İnanç, Dil, Kimlik / 63
Misyonerlik “Suçu” / 63
“Evrim Teorisini Anlatmak Suçu” / 65
Türban Konusu: AİHM ve Danıştay Kararları / 65
Türkçeden Gayri Dillerde Saz, Söz ve Raks / 67
İsimler ve Kimlik / 69
En Zor İş: Türkiye’de Antimilitarist ve Vicdanî Retçi Olmak / 70
D. Gayrimüslimlerin Azınlık Hakları / 72
Yine, 1936 Beyannamesi / 72
Kimi Umutlar / 74
E. Davalar Furyası / 75
Yargıtay’ın İki Zıt “İslamcı İfade Özgürlüğü” Kararı / 75
Örgütlenme ve Toplanma Özgürlüğü: “Sözde Vatandaş” Olayı ve Linç Girişimleri / 77
Osmanlı Ermenileri Konferansı / 79
Sanat Yargı Önünde: Başbakan Erdoğan’ın Karikatür Davaları / 80
Meşhur Davalar Dizisi: “Türklüğe/Devletin Kurumlarına Hakaret” (301, 216)
ve “Yargıya Müdahale (288) / 83
301 ve 216 Dışındaki İfade Özgürlüğü Olayları ve Davaları / 88
Bir Yandan Yargı Önünde, Diğer Yandan Hükümet Düzeyinde: Alt ve Üst Kimlik Kavramları / 89
F. İşkence, Derin Devlet, Faili Meçhul / 90
G. Uluslararası Mahkemeler ve Örgütler / 93
Sonuç / 95
SUNUŞ
Avrupa Birliği müzakere süreci çerçevesinde demokratikleşme çabaları sürerken, Türkiye bu hızlı değişim sürecinin yüzeye çıkardığı zihniyetle de yüzleşiyor. Demokratikleşme adımlarının aynı zamanda insan haklarına yönelik toplumsal taleplerden kaynaklandığı ve bu doğrultuda yeni talepler de ürettiği düşünülürse; bu süreçte en kritik olgulardan biri toplumsal taleplerle kamu idaresinin yaklaşımı arasındaki mesafenin ülkenin bütün siyasi meselelerini daha kırılgan hale getirme potansiyeli taşıması.
Dolayısıyla demokratikleşmenin sadece hukuksal bir yeni görünümü ima etmediği, kamu otoritesi ile toplum arasındaki ilişkinin radikal biçimde değişimini gerektirdiği açık. Diğer taraftan yasaların değişiminin bile hiç de kolay olmadığı ve olmayacağı anlaşılıyor... Dahası siyasi irade sonucu ağır aksak da olsa yenilenen yasalar, henüz değişememiş, değişmeye direnen kurumsal zihniyet nedeniyle amaçlarının çok ötesinde uygulamalara neden olabilmekte.
Devletin kurumsal yapısının insan hakları alanındaki söz konusu değişimi nasıl karşıladığı, değişimin getirdiği zihniyet farklılaşmasına ne denli uyum sağlayabildiği, yapılan reformların birer toplumsal gerçeklik haline gelip gelemiyeceğini de belirleyecek. Tüm bunlardan hareketle, Tesev Demokratikleşme Programı bünyesinde Türkiye’nin insan hakları alanındaki performansını bundan böyle yıllık bazda izlemeyi ve değerlendirmeyi kararlaştırdık. Elinizdeki Raporu bu dizinin ilk ürünü olarak sunuyoruz.
Yaşananların yıllık bilanço mantığı içinde derlenmesi çelişkili uygulamaları gözler önüne sererken, hem anlamaya yönelik gerçekçi bir tablonun ortaya konmasını sağlayacak, hem de değişim adımlarının hangi yönde ilerlemesi gerektiğine işaret edecektir. Söz konusu raporların ülkemizin demokratikleşmesi açısından uyarıcı ve öğretici olacağını umuyoruz...
Etyen Mahçupyan
Tesev
Rapor Hakkında
Baskın Oran
Bu metnin diğer insan hakları raporlarından değişik niteliği, bundan sonra bu konuda her yıl çıkacak Tesev raporlarının ilki oluşundan geliyor:
İnsan haklarının ne olduğunu yeni yeni öğrenen bir ülkede yaşıyoruz. İlk rapor olduğu için en başa özet ama kapsayıcı bir teorik bölüm koyarak kavramları açıklığa kavuşturmak lazımdı. Ayrıca, çok kısa olarak da olsa, dünyada ve Türkiye’de insan haklarının tarihsel gelişimini bir kısa-metraj halinde vermek gerekliydi. Bu olmaksızın, devam edecek bu dizinin anlamı daha sınırlı olacaktı. Bundan sonraki Tesev raporlarında artık yalnızca Etyen Mahçupyan ait oldukları yıla ilişkin gelişmeler konu edilecek.
Yani bu Rapor, bu haliyle, İHD, TİHV, Mazlum-Der, BİANET, Antenna, vd. gibi sivil toplum örgütlerinin (STÖ) hazırladıkları yıllık raporlardan hem eksik, hem fazla.
Eksik, çünkü en az 4 gündelik gazetenin ve internetin taranmasıyla hazırlandığı halde, ekip çalışması yapan bu STÖ’ler gibi Türkiye’deki bütün insan hakları ihlallerine el atma iddiası yok. Bu raporlar kadar ayrıntılı olması hem mümkün değil, hem de işlevi bu değil. Dolayısıyla, onlarla “birlikte” okunması uygun olacaktır.
Fazla, çünkü olayları geniş ve izahlı bir istatistiksel yaklaşımın ötesine geçerek kavramlarla, tartışmalarla, tarihsel geçmişle ve tahlillerle karıştırarak veriyor. Ormanı helikopterden görmek istiyor. Yapılacak daha derin araştırmaları mümkün kılmak için bolca dipnot veren bir tür “makro rapor” olmayı amaçlıyor.
Aslında, hiçbir STÖ raporunun eksiksiz-yanlışsız olması mümkün değil. Çünkü bu memlekette bu ihlallerin kaydedildiği merkezileşmiş bir Ortak Bilgi Bankası yok. Bu durum, bu ülkedeki insan hakları savunucularının Akhilleus Topuğu. En zayıf noktası. Sonuçta, elde yüzde yüz güvenilir bilgi ...
Baskın Oran
Türkiye Insan Hakları Bilançosu
2005 İzleme Raporu
Tesev
Tesev Yayınları
Türkiye Insan Hakları Bilançosu
2005 İzleme Raporu
Baskın Oran
Mart, 2006
Tesev Yayınları
ISBN: 975-8112-73-2
Kapak Tasarım
Murat Özgül, Myra
Grafik Uygulama
Myra
Basım Yeri
Sena Ofset
0212 613 38 46
Bu kitabın hakları saklıdır. Kitabın hiçbir bölümü Türkiye Ekonomik ve
Sosyal Etüdler Vakfı’nın (TESEV) izni olmadan, hiçbir elektronik ve
mekanik formatta ve araçla (fotokopi, kayıt, bilgi depolama vd.)
çoğaltılamaz.
Copyright © Mart 2006
Tesev
Bankalar Cad. No: 2 Kat: 3
Minerva Han, Karaköy 34425 İstanbul
Tel: +90-212-292 89 03 PBX
Faks: +90-212-292 90 46
info@tesev.org.tr
www.tesev.org.tr
Bu kitapta yer alan görüşler yazarlara aittir ve bir kurum olarak
Tesev’in görüşleriyle bire bir örtüşmeyebilir.
Bu kitabın yayımlanması ve tanıtılmasındaki katkılarından ötürü
Açık Toplum Enstitüsü – Türkiye’ye ve Tesev Yüksek Danışma
Kurulu’na teşekkürü borç biliriz.
Tesev Yayınları
Demokratiklefime Programı
| 
