Nûra Elegezê

PEYVA WEŞANVAN

Mala Ezdiyan ya bajarê Oldênbûrgê bi karê olî, civakî, perwerdeyî, çandî û dîsan jî bi weşangeha xwe ya Dengê Êzîdiyan heta niha gelek daxwuyanî, salname, kovar û pirtûk weşandiye.

Meremê weşangeha me ew e, ku em bi weşanên xwe Êzidiyatiyê, ku ola Kurda ya kevnar e, bidine nasandin. Her wisa jî ji bo me girîng ê, emekê beşerên Êzîdî di dîrokan gelê Kurd ya hezarsalan de di warê xwedîkirin û pêşxistina ziman, çand, edeb, erf û edetên kurdîtiyê de bidine ronahî kirin.

Kurdên Ezîdî yên Ermenistanê eva serê 170 salan ji ber zulm-zorê û fermanan ji welatê kal û bavên xwe — Kurdistanê — revyan e xerîbyê. Cîyê dilxweşiyê e ku çawa firset ji wan re çê bûn ew li nirxên xwe yên netewî û nasnama xwe xwedî derketin. Navê wan ciwamêran di dîroka gelê Kurd de bi herfên mezin hate nivîsandin. Radiyoya Yêrêvanê seranserî Kurdistanê bûbû dengê Kurdîyî yê herî xweş. Îro her Kurdekî xwendevan bi navê Erebê Şemo, Hecîyê Cindî, Qanatê Kurdo, Şekroyê Xudo, Celîlê Celîl û gelek rewşenbîrên din serfiraz e.

Komîta Birêvebir û Rewşenbîriyê ya Mala Êzîdiyan li Oldenbûrgê.

---

PÊŞGOTIN

Xwendevanên hêja, ji pey Şorişa Oktyabirê ra welatê Sovyêtê da, heremên Kurd lê dijîtin mecalê pêşdaçûyîna çand û kûltûra miletyê çê bûn. Sala 1920-an girtî heta salên 1990-î li hinek komarên welatê Sovyêtê yê berê, xazna li Ermenistanê di warê çand û kûltûra Kurdî da karên mezin hatine kirin. Nivîskar û zanyarên berbiçev pêşda hatin. Cihana kurdan da Ermenistan bi heqî hate naskirin çawa merkezeke kurdeweryê û kurdzanyê. Efrandinên giranbiha yê edebî, zimanzanî, dîrokî, perwerdeyî û wek din hatine weşandin.

Ji pey salên heyştêyî ra êdî nivîsara kurdî / kurmancî / nêzîkî zimanekî standart, yê edebî dibû. Di warê nivîsara vekirî û helbestvanyê da gavne girîng hatine avîtin.

Ji pey hilweşîna Welatê Sovyêtê ra derbeke mezin li vê merkezê jî ket. Rewşenbîr ji hev bela bûn, mecalên ku ji alyê dewletê da dihatin dayîn hatine birîn, ocaxên kûltûrî, çandî, zanyarî pir zeyîf bûn.

Di vê pirtûka biçûk da bi kurtayî ez li ser hinek kar û barên çandî - edebî û jîyana çend nivîskaran rawestyame. Evan gotarên cuda ne ku min salên derbazbûyî nivîsîne û weşandine. Min hewce dît wan bigihînim hev û biweşînim. Helbet karê kurdewarî ku welatê Sovyêtê da hatye kirin deryake, bereke. Emekê ku hatye dayin hêjayî lêkolînên berfrreye, kûr û bingehîn in. Ev pirtuk niqitkeke ji wê derya mezin.

Cîyê kêfxweşîyê ye ku weşengeha Dengê Êzîdiyan weşena vê pirtûkê hildan ser xwe. Dema min ev xebata hazir dikir fikira min ra tucar derbaz nedibû, ku koka kîjan nivîskarê me çiye. Ev pirs di nav rewşembîrên Kurdên Ermenistanê da tucar nehatye meydanê. Armancê teva bû nirxên xweye netewî xweyî derkevin, nehêlin ziman, edeb, folkilor, eyd - erefat û dêmê wanî kurdewarî bê bîrkirin, girêdana xwe tev koka xwe û welatê xwe neqetnin.

Gotara “Nehêrîneke kurt li ser edebyeta kurdên Sovyêtê” da emekê teva jî bi kurtî hatye dayîn.

Tiştek heye û tu kes nikare înkarke, ku welatê Sovyêtê da Kurdên Ezîdî bêtir netewa xwe, nav û koka xwe xweyî derketin.

Nivîskarên, ku derheqa jîyan û efrandinên wan da lêkolîn hatye kirin, hevkarên min yên bi deha salane, em tev çûne hatine, gelek fireyî û dijwerî me bi hev ra dîtye, ez bingehê da haj wan û efirandinê wan heme. Ewan, rastî jî sitûnên rewşembirya Kurdên Ermenistanê bûn, û şexsiyetên wisanin, ku di nava pêşdabirina çanda Kurd û Kurdistanê da xweyê emekê mezinin.

Bira min biborînin nivîskarên meye din. Mecalên min tune bûn, ku min derheqa wan da jî lêkolîn bikira.
Ezê kêfxweş bim ku pirtûk kêrî xwendevanan bê.

---

Nêrîneke kurt li ser edebyeta Kurdên Sovyêtê

Dem hene, ku tên dikevin li nava dîroka gelan û xwe didine nivîsar. Carna salek dudên usa hêjayî keraya bi sedan salan e. Demeke usa ew salên qeydê Sovyêtê bûn, ku bi serê kurdê Ermenîstanê ketine nava dîroka edebyet û medenyeta kurdan, bûn salne bi nav û nîşan.

Ji pey damezrandina qeydê Sovyêtê ra, çawa seva hemû gel û netewên wî welatî, usa jî ji bo kurdan mecal û îmkanê pêşdaçûyînê çêbûn. Hema salên ewlîn da guhdariya mezin hate danîn li ser halê gelên şundamayî, ji nav wan hildana nexwendîtiyê, hazirkirina kadrên miletiyê, pêşvaçûyîna medenyet û rewşenbirîyê.

Împêratorya Rûsyayê, ku ji vê desthilatdaryê ra mîrat mabû, warekî fêodalîyî şundamayî bû. Di serda jî ji pey Şorişa Oktobirê ra kete devê şerê bajarvaniyê, neyarên sinifiyê yên hundur û dorpêça dijminên sîstêma nû, yê derya.

Li ser rîya desthilatdariya nû astengiyên aborî, civakî, eşîrî, olî jî kêm nîbûn. Bawer ke ji sedî heyştêpênc-nod evdên vî welatî newxwendî bûn. Lê li warên, ku diketin perê welêt, dûr ji rîya, bajara û merkezên senayê: yên mîna deverên Asya Navîn, ...

Eskerê Boyik

Nûra Elegezê
Çend dîdem ji edebyeta
Kurdên Ermenistanê

Dengê Êzîdiyan

Ji weşangeha Dengê Êzîdiyan
Nûra Elegezê
Çend dîdem ji edebyeta
Kurdên Ermenistanê
Lêkolîn
Dr. Eskerê Boyik

Erste Auflage / Çapa yekemîn
April 2004 / Nisan 2004

Herausgeber / Weşanvan
Yezidisches Forum e.V.
Mala Êzîdiyan Oldenburg
Eidechsenstr. 19
26133 Oldenburg – Deutschland

Fon: +49 (0) 441-4850555
Fax: +49 (0) 441-4850557
E-mail: info@yeziden.de
Internet: www.yeziden.de

Autor / Nivîskar
Dr. Eskerê Boyîk
Layout & Produktionsleitung / Montaj & çapkirina kitêbê
Telim Tolan
Texteingabe & Scan / Nivîsîn & wêne
Kemal Tolan

Verlag / Weşangeh
© Dengê Êzîdiyan Oldenburg

Veröffentlichung / Weşan
Nummer 3 / hejmara 3

Eine Abhandlung über bedeutende kurdische Schriftsteller.
Sie haben in Armenien gelebt und sind Yeziden.
Nachdruck von Fotografien, Texten und Grafiken nur mit ausdrücklicher,
schriftlicher Genehmigung des Verlages und der Urheber gestattet.
Kopîkirin û çapkirina wêneyan, gotaran û tiştên grafikî bê
destûra berpirsiyariya çapkirin û weşandinê qedexe ye.