Ürdün Kürtleri

Ürdün Kürtleri

Muhammed Ali es-Siwêrekî el-Kurdî

Avesta

Ürdün'deki Kürtler sayıca az olmalarına rağmen, ülkelerini ve şehirlerini yapılandırmada Ürdünlü kardeşleriyle birlikte katkı sunabilmişlerdir. Böylece düşünce, siyaset, edebiyat ve iktisat alanında önde gelen Kürt şahsiyetler ortaya çıkmıştır. Örneğin 1967 yılında Ürdün Başbakanı olan Sa'd Cuma el-Eyyûbî aslen Diyarbekir Kürtlerindendir.
Kitapta Ürdün'deki Kürt ailelerinden çoğunun aslen Diyarbekir, Mardin, Van, Siverek ve Urfa'dan geldikleri görülecektir. Bunların bazılarının ataları Ürdün'de konuşlandırılan Osmanlı ordusunda görev almış, görevleri bittikten ve 1918 yılında Osmanlı Devleti düştükten sonra aileleriyle birlikte Ürdün'de kalmayı tercih etmişlerdir. Bugünkü Ürdün Kürtlerinin çoğu bunlardan oluşmaktadır.

Bu kitabın Türkiye'deki okur kitlesinin Ürdün Kürtlerinin durumu ve onların değişik alanlarda modern Ürdün'ü yapılandırmadaki rolleri hakkında bilgi sahibi olmalarını umuyorum.

Muhammed Alî Es-Sıwêrekî El-Kurdî-1961 yılında Irbid Muhafazasında Küre Livası'na bağlı Tibne köyünde dünyaya geldi. Ailesi 1956 yılından beri Deyr Ebu Said beldesinde oturmaktadır Çocukluğunu ve gençliğini bu beldede geçiren yazar lise eğitimini 1980 yılında Deyr Ebu Said Lisesi'nde tamamladı. Arap Dili Kütüphanecilik alanında Lisans, Gravür alanında Yüksek Lisans diplomasına sahiptir. 1982 yılından beri Eğitim ve Öğretim Bakanlığı'nda öğretmen olarak görev yapmaktadır. Ürdün Yazarlar Birliği üyesidir. 1995 yılında devlet teşvik ödülünü aldı. Mahalli ve ulusal Arap gazete ve dergilerinde birçok makalesi yayımlanan yazarın onun üzerinde yayımlanmıș kitabı mevcuttur.

İçindekiler

Türkçe Baskıya Önsöz / 11
Giriş / 13

Birinci Bölüm
Kürt Milleti Hakkında Genel Bilgiler / 17
1. Kürtler Kimdir? / 17
2. Medler Öncesi Kürt Tarihi / 18
3. Kürtlerin Kökeni / 20
4. Kürdistan / 21
4. 1. Terim / 21
4. 2. Mevki / 22
4. 3. Sınır / 22
4. 4. Yüzölçümü / 23
5. Kürtlerin Nüfusu / 23
6. İnanç ve Din / 27
7. Dil / 28
8. Kürtlerin Karakterleri ve Ahlakı / 29
9. Kürdistan'ın Önemi / 30
9. 1. Su ve Petrol Toprakları / 30
9. 2. Beşeriyetin İkinci Beşiği: Kürdistan / 30
9. 3. Kürdistan'da Nuh'un Gemisi'ne Ait Kalıntıların Bulunması/31
9. 4. İlk Medeniyetin Beşiği: Kürdistan / 31
9. 5. Dünyanın en Eski Sanayi Şehri / 33
9. 6. Tarihte en Eski Kumaş Parçasının Keşfedilmesi / 34
10. Kürtlerin Bağımsızlıkları ve Tarih Boyunca Kurdukları Devletler / 34
11. Modern Çağda Kürt Sorunu / 35

İkinci Bölüm
Şam Bölgesinde Kürt Varlığı / 41
1. Kürt-Arap Kardeşliğinden Kesitler / 41
2. Șam Bölgesinde Kürt Varlığı / 42
2. 1. Suriye Kürtleri / 44
2. 2. Lübnan Kürtleri / 46
2. 3. Filistin Kûrtleri / 48
2. 3. 1. Filistin'de Kürt Hanedanları ve Aşiretleri / 51
2. 3. 2. Ürdün'de Bulunan Filistin Kürtleri / 57
2. 3. 3. Ürdün'de Bulunan Eyyubi Aileler ve Aşiretler / 58

Üçüncü Bölüm Ürdün Kürtlerı / 61
1. Ürdün'de Kürt Varlığının Tarihi ve Kürtlerin Buraya Göç Edip Yerleşmeleri / 61
1.1. Eyyubiler Dönemi / 63
1. 1. 1. Ürdün'de Eyyubilerin Hakimiyeti / 64
1. 1. 2. Haçlıların Bölgeyi İşgalleri / 65
1. 1.3. Eyyubi Kerek Emirliği / 65
1. 1. 4. Eyyubiler Döneminde Ürdün'de İlmi ve Kültürel Hareket / 67
1. 1. 5. Ürdün'de Eyyubilerden Kalma Eserler / 69
1. 2. Memluklar Dönemi / 75
1. 3. Osmanlılar Dönemi / 76
1. 4. Aclun İlçesi, İrbid Kasabası ve Civardaki Kürtler/ 80
1. 5. Amman ve Civarına Yerleşmiş Kürt Ailelerinin İsimleri / 90
2. Ürdün'deki Kürt Aileleri ve Aşiretleri Bağlamında "Aile" ve "Neseb" Kavramları / 92
3. Ürdün Kürt Aileleri ve Aşiretleri Hakkında Özet Bilgiler / 99
3. 1. Başkent Amman Muhafazası / 99
3. 2. Cereș Muhafazası / 103
3. 3. Aclun Muhafazası / 105
3. 4. Tufeyle, Şewbek ve Gavvr Safi / 106
3. 5. Kerek Muhafazası / 106
3. 6. Akabe Muhafazası / 106
3. 7. Zerqa LMuhafazası / 107
3. 8. Irbid Muhafazası / 108
3. 9. Kuzey Ağwar Livası / 115
3. 10. Kuzey Tibet Livası / 117
3. 11. Ramsa Livası /117
3. 12. Benu Kinane Livası / 117

Dördüncü Bölüm
Kürtlerin Rol ve Beklentileri / 121
1. Modern Ürdün'ü Yapılandırmada Kürtlerin Rolü / 121
1.1. Siyasal Alanda / 121
1. 2. Kültür Hareketi Alanında / 128
1. 3. Basın-Yayın Alanında / 133
1. 4. Akademik Eğitim ve Öğretim Alanında / 134
1. 5. Radyo-Televizyon Yayınları Alanında / 134
1. 6. Kütüphanecilik ve Kitap Ticareti Alanında / 135
1. 7. Sinema ve Film Prodüksiyonu Alanında / 136
1. 8. Gösteri, Tiyatro Sahnesi ve Televizyon / 137
2. Ürdün Kürt Yazar ve Ediplerinin Kürt Kültürel Hareketindeki Rolleri / 137
3. Kürtlerin Ürdün Ordusu ve Genel Emniyet Teşkilatındaki Rolleri / 140
4. Kürtlerin Ekonomi Alanındaki Rolleri / 142
5. Kürtlerin Sosyal İşler ve Hayır Etkinlikleri Alanındaki Rolleri / 143
6. Kürtlerin Ürdün Spor Etkinliklerindeki Rolleri / 146
7. Ürdün'deki Kürt Azınlığın Durum ve Beklentileri / 150
7. 1. Ürdün Kürtleri Etnik Bir Azınlık Mıdır? / 150
7. 2. Kürt Azınlığı Rolüne İşlerlik Kazandırma / 151
7. 3. Kürtlerin Temsilciler Meclisi'nde Temsil Edilmemeleri / 153
7. 4. Ürdün'de Kürt Sorununun Yankısı / 161
7. 5. Folklorik Ürdün Kültüründe Kürtler / 168
7. 6. Özet / 171

Beşinci Bölüm
Kürt Büyükleri / 173
Eyyubiler, Memluklar ve Osmanlılar Döneminde Kürt Büyükleri / 173
Modern Çağda Kürt Büyükleri / 181
Ek. Fotoğraflar Ve Belgeler / 217
Bibliyografya / 231

Bu kitap ülkelerine, dinlerine ve milletlerine samimiyetle hizmet eden Ürdünlü Kürt vatandaşlardan; Alî Seydo el-Goranî, Sa'd Cuma el-Eyyubî, Mucahid Emîn Birûsk el-Kurdî'ye ithaf olunur. Sizleri rahmetle anıyoruz ve sizden sonraki nesillerin sizin yolunuzda gitmelerini diliyoruz.

TÜRKÇE BASKIYA ÖNSÖZ

Bu kitabın Türkçeye çevrileceğini duyduğumda bundan gurur duydum. Bu, 2004 yılında Amman’da, 2005 yılında İrak Kürdistan Bölgesinin Süleymaniye şehrinde, 2006 yılında da Birleşik Arap Emirlikleri'nde -Dubai- "Sema Kürt Kültür Vakfı" tarafından yayımlanan bu eserin tarihsel değerini göstermektedir. Bu kitabın yayımlanmasını gerçekleştiren İstanbul'daki Avesta Yayınlarına teşekkürlerimi sunarım. Avesta’nın Kürt kültürünü yaygınlaştırmadaki ısrarlı çabasında daha çok ilerleme ve gelişme katetmesini diliyorum. Bu kültürün aynı ülkeyi paylaşan Kürt ve Türk halklarının daha çok yakınlaşmalarına ve birbirlerini daha iyi anlamalarına katkı sağlayacağına inanıyorum.

Bu çeviri dolayısıyla Türkiye'deki okur kitlesinin Ürdün Kürtlerinin durumu ve onların değişik alanlarda modern Ürdün'ü yapılandırmadaki rolleri hakkında bilgi sahibi olmalarını umuyorum. Buradaki Kürtler sayıca az olmalarına rağmen, ülkelerini ve şehirlerini yapılandırmada Ürdünlü kardeşleriyle birlikte katkı sunabilmişlerdir. Böylece düşünce, siyaset, edebiyat ve iktisat alanında önde gelen Kürt şahsiyetler ortaya çıkmıştır. Örneğin 1967 yılında Ürdün Başbakanı olan Sa'd Cuma el-Eyyûbî aslen Diyarbekir Kürtlerindendir. Bugün Ürdün'ün sosyal ve siyasal dokusunun temel bir unsurunu oluşturan Kürtler ilkin Ürdünlü, İkincisi ise Kürt olmaktan gurur duyarlar. Elbetteki bulundukları ülkede geniş bir özgürlük ve hoşgörü hakim olmasaydı ve Ürdün'ün toplumsal yapısını oluşturan çeşitli dinler ve ırklar arasında karşılıklı saygı bulunmasaydı Kürtler bu başarıyı göstermez ve böyle bir sosyal konum elde edemezlerdi.

Okur bu kitapta Ürdün'deki Kürt ailelerinden çoğunun aslen Türkiye Kürdistanı’nda yer alan Diyarbekir, Mardin, Van, Siverek ve Urfa'dan geldiklerini görecektir. Bunların bazılarının ataları Ürdün'de konuşlandırılan Osmanlı ordusunda görev almış, görevleri bittikten ve 1918 yılında Osmanlı Devleti düştükten sonra aileleriyle birlikte Ürdün'de kalmayı tercih etmişlerdir. Bugünkü Ürdün Kürtlerinin çoğu bunlardan oluşmaktadır.

Bu kitabın herkesin beğenisini kazanmasını ve Ürdün Kürtlerini tanımada bir nebze de olsa katkı sağlamasını diliyorum. Bu konuda teşekkürü baştan sona hakeden, bu kitabın çevrilmesini ve yayımlanmasını gerçekleştiren Avesta Yayınlarıdır. Bu yayınevinin daha da ilerlemesini ve gelişmesini diliyorum.

Muhammed Alî es-Siwerekî

Giriş

Kendimi bu kitabı yazmaya verdiğimde elimde Ürdün Kürtlerinden bahseden bir tek kitap ya da makale bile yoktu. Kitaplarda, gazete ve dergilerde elime geçen her bilgiyi toplamaya başladım. Alan ziyaretlerinde bulundum ve kişisel görüşmeler yaptım. Böylece ancak 17 yıl geçtikten sonra bu çalışma gün ışığına çıktı.

Bu kitabımı yayımlamadan önce yerli ve yabancı dergi ve gazetelerde Ürdün Kültleriyle ilgili bir dizi makale yayımladım. Birçok kimse için bu bir sürpriz oldu. Örneğin Kürtler hakkında yazmaya ilgi duyan Üstad Munzir el-Mawsilî bana gönderdiği mektupta şunları söylüyordu:

Birçok kimse gibi benim de Ürdün Kürtleri ve onların siyasal, ekonomik ve sosyal açıdan oynadıkları tarihsel ve çağdaş rolleri hakkında bilmediğim konulardan beni haberdar ettiniz. Öyle sanıyorum ki Ürdün'deki Kürt varlığı Arap ailelerinin buradaki varlıklarından daha köklü ve eskidir. Ancak şurası tuhaftır ki Ürdün'de sevimli dostlarımız Çerkezler hakkında bildiklerimiz Kürtler hakkında bildiklerimizden daha fazladır.

.....

Muhammed Ali es-Siwêrekî el-Kurdî

Ürdün Kürtleri

Avesta

Avesta Yayınları
Avesta │ Kürt Dünyası: 214 │ 1
El-Ekradu’l-Urduniyyûn ve Devruhum fi Binai’t-Urdun el-Hadis
Muhammed Ali es-Siwêrekî el-Kurdî
(Amman, Sindbad Yayınevi, 2004)
Arapçadan Çeviren
Kadri Yıldırım

Editör: Abdullah Keskin
Kapak: Genco Demirer
Tashih ve Mizanpaj: Avesta
Teknik Hazırlık: Heja Bağdu
Birinci Baskı: 2007, İstanbul
Baskı: Banş Matbaacılık

© Avesta, 2006

Tanıtım amacıyla yapılacak alıntılar dışında
yayınevinin izni alınmadan hiçbir şekilde çogaltılamaz
Avesta Basın Yayın
Reklam Tanıtım Müzik Dağıtım Ltd. Şti.
Hüseyin Aga Mahallesi
Sakız Ağacı Caddesi
Öğüt Sokak No: 7
Beyoğlu / İstanbul
Tel-Fax: (0212) 251 44 80
(0212) 243 89 75

Ekinciler Caddesi
Nurlan Apt. Giriş Katı No: 2
Ofis / Diyarbakır
Tel-Fax: (0412) 223 58 99

ISBN: 9944-382-14-0