İşçi sınıfı sendikalar ve 15/16 Haziran
Turgan Arınır
Sırrı Öztürk
Sorun Yayınları
15-16 Haziran 1970 olayları, ülkemizde işçi sınıfının bugüne değin eşi görülmemiş bir hareketidir, Yalnızca İstanbul ve Kocaelinde (İzmit Merkez ve Gebze ilçesinde) Yüzbinin üstünde işçinin katıldığı olaylar üzerine bugüne kadar olumlu, olumsuz birçok şey yazıldı, söylendi, bundan sonra da yazılacak ve söylenecek. Yüzeyde Sendika seçme özgürlüğünün ortadan kaldırılması nedenine dayanan bu olayları, işçi sınıfının bu en geniş eylemini değerlendirmek gerek...
15-16 Haziran olayları nedir, ne değildir? Kendinden önceki olaylarla, sonrakiler arasında yeri nedir? Bütün bunları tam olarak kavrayabilmek için Türkiye İşçi sınıfının tarih içindeki mücadelesine kısaca değinmekte yarar var...
Ancak hemen belirtelim ki bu direniş, burjuvazinin ve onun iktidarının değerlendirdiği gibi «Kanlı bir ihtilâl provası» değildir. Çünkü, öncelikle bu direniş, işçi sınıfını yöneten ve eylemi kontrol eden bir işçi sınıfı Parti’sinin öncülüğünde olmamıştır. İkinci olarak direnişin amacı iktidarı almak değil, ortadan kaldırılmak istenilen demokratik hakları savunmaktır. Üçüncüsü bütün ülkeye yaygın bir eylem olmayıp yalnızca iki şehirde olmuştur. Son olarak silahlı bir eylem değildir. Bütün bunları burjuvazi de bildiği halde, olayları neden değişik biçimde değerlendirme gereğini duymuştur? Kanımızca, bunun nedenini burjuvazinin, gelişen devrimci hareketi önleme çabasında, halkımıza karşı kendini haklı gösterme gayretinde aramak gerekir. İşçi sınıfının ...
İçindekiler
Önsöz / 5
Bölüm I / 7
Giriş / 9
Ülkemiz İşçi Sınıfı Hareketinin Özet Olarak Tarihçesi / 11
a) Başlangıçtan Cumhuriyete / 11
b) Cumhuriyetin kuruluşundan 2. Dünya Savaşı sonuna / 14
c) 2. Dünya Savaşı sonrası / 16
d) 27 Mayıs 1960 dan sonra / 19
e) Disk’in kuruluşu ve 1968’e kadar işçi hareketleri / 21
f) 1968 yılındaki önemli hareketler / 24
g) 1969 yılında / 25
h) 1970 yılında / 27
Olayların Nedenleri / 28
Dünya’da durum / 28
Türkiye’de durum / 29
a) Ekonomi / 29
b) Sanayi Burjuvazisinin istekleri / 37
— Ekonomik istekler / 37
— Sosyal istekler / 37
— Hukuki-İdari istekler / 37
— Eğitim ve Kültür / 38
— Politika / 38
— Dış politika / 38
c) Bunalımın Temel Belirtileri / 38
1. Ekonomik Sorunlar / 38
2. Sosyal Sorunlar / 38
3. Dış politikada uyumsuzluklar / 39
4. Millî Savunma politikası / 39
5. Hukuk dünyasındaki uyumsuzluklar / 39
6. Merkezi yönetimin sorunları / 39
7. Siyasi anlayışlardaki uyumsuzluklar / 39
8. İdeoloji alanındaki uyumsuzluklar / 39
9. Bunalımın politik tezahürü / 39
d) İşçi sınıfının durumu / 40
e) Genel Politik durum / 44
Yasalardaki değişiklikler / 49
Değişikliklerin evrimi / 49
Meclisteki Tartışma / 51
Tasarı Senato’da / 54
Hukukî Eleştiriler / 57
274 sayılı yasadaki değişikliklere karşı ileri sürülen eleştiriler / 57
275 sayılı yasada değişikliği öngören tasarı ile ilgili eleştiriler / 61
Değişikliklerle ilgili diğer görüşler / 62
Burjuvazinin görüş ve önerileri / 63
Türk-İş’in görüşleri / 63
Hukuk Kurumunun Bildirisi / 64
Öğretim üyelerinin görüşleri / 65
Yabancı sendikacıların düşünceleri / 65
Bağımsız sendikalar direniş komitesince düzenlenen forumda
ileri sürülen görüş ve düşünceler / 68
Bölüm I’e Ek / 73
Olayları ‘Doğuran Nedenlerin Basından İzlenmesi / 75
Bölüm II - Olaylar ve Sonrası / 85
İlk gün / 87
İkinci gün / 89
Sıkıyönetim İlânı / 96
Sıkıyönetimin Mecliste Onaylanması / 97
Sıkıyönetim Dönemi / 100
Sıkıyönetim Bildirileri / 101
Bağımsız Sendikaların Direnişi / 104
İşten Atılan İşçiler / 109
Bölüm III.-15-16 Haziran ve Basın / 109
Basında Olaylar / 111
Günlük (İç) Basından örnekler / 111
Hürriyet Gazetesi / 112
Milliyet Gazetesi / 113
Akşam Gazetesi / 115
Günaydın Gazetesi / 115
Zafer Gazetesi / 116
Cumhuriyet Gazetesi / 116
Tercüman Gazetesi / 118
Dünya Gazetesi / 119
Son Havadis Gazetesi / 122
Bizim Anadolu Gazetesi / 124
Bugün Gazetesi / 124
BabIali’de Sabah Gazetesi / 125
Haftalık ve Aylık Basından örnekler ve bir broşür / 126
Emek Dergisi / 126
Ant Dergisi / 141
Aydınlık Sosyalist Dergi / 146
Devrim Gazetesi / 150
15-16 Haziran Yolunda İleri adlı broşür / 154
Dış Basında olaylar / 155
Neue Zurcher Zeitung gazetesi / 155
Le Monde gazetesi / 158
Bölüm IV. - Sıkıyönetim İlanına Karşı Açılan Davalar Üzerine / 159
Sıkıyönetim Hakkında Bilimsel Rapor / 161
Danıştay Dava Daireleri Kurulu Kararı / 168
Anayasa Mahkemesi Kararı / 170
Kararların Tartışılması / 176
Bölüm V. - Sıkıyönetim Mahkemelerinde Açılan Davalar / 177
Davalar Üzerine / 179
Disk Davası / 181
Anadolu Yakasındaki Olaylarla ilgili toplu dava / 220
Kocaeli Olayları ile ilgili dava / 238
Öğrencilerle ilgili davalar / 246
Dev-Genç davası / 246
DMMA olayları ile ilgili dava / 252
Ve diğerleri / 256
Bölüm VI. - Hukuk Yoluyla Demokratik Mücadeleden Örnekler / 259
Anayasaya Aykırılık İddiaları / 262
Sanıkların gözaltına alınmaları ve tutuklanmaları / 277
Savunuculara yapılan baskılar / 290
Tutanaklar, duruşmalardaki bazı ilginç olaylar, yargıcın duruşmayı terketmesi / 293
Duruşmaların açıklığı ilkesi / 297
Bantlar Sorunu / 298
Askeri savcıya cevap, savcının çekilmesi istemi / 300
Sıkıyönetim ilânı kararının Anayasaya aykırılığı ile ilgili iddia ve istemeler / 303
Bölüm VII. - Belgeler / 311
Belgeler Üzerine / 313
Sanık İfadeleri / 314
Tanıklar-Muhbirler / 329
İhbar Mektupları / 339
Telefon konuşmalarından örnekler / 341
Baroya yapılan başvurulardan bir örnek / 349
Bölüm VIII - Anılar / 351
Anılar Üzerine / 353
Evden götürülürken / 355
Emniyete getiriliyoruz / 357
Hücrede durum / 358
Sorgular Başlıyor / 361
Bekleyiş / 364
Eski bir anı / 366
Askerî hapishaneye giriş / 367
Kavgalarımız-uzlaşmalarımız / 368
Dilekçe yazıyoruz / 370
Selimiye kışlası / 371
Asb. Başçavuş’un merakı / 372
Selimiye pencerelerinden bakarken / 373
Bir Albayla konuşma / 374
Tutuklama Mahkemesine çıkartılıyoruz / 376
Fikri Tanta’nın tutukluluğu / 377
Selimiye’den adam kaçırma iddiası / 378
Selimiye’den Kartal-Maltepe hapishanesine / 379
Komün’ü kuruyoruz / 381
Yemek duası / 382
Bir kavga / 383
Hapiste doğan çocuklarımız / 384
Orhan Müstecaplı üzerine / 385
Hamam dönüşü / 388
Faik Şekeroğlu’nun dersi / 388
Nahit Tören üzerine / 389
Ses tespitleri / 391
Ziyaret günleri / 392
Tek kadın tutuklu / 394
Satranç oyunları / 394
Dışarıdan gelen haberler / 394
Dev-Genç’lilerin çelişkileri / 395
Hapishane’de eğitim çalışmaları / 397
Hapishane’de yapılan eleştiriler / 398
Din tahrikleri ve bir olay / 404
Bıyık sorunu / 404
Hapishane’den yazılan mektuplar / 404
Hapishane’de nikâh / 407
Çankırı’lı Hasan Altıntaş / 408
Rona Ronay olayı / 408
En genç tutuklu işçi / 409
Önlenen bir kavga / 409
Tamamlanmayan bir ihbar / 410
Bir tespit / 411
Yargılamalar / 411
Direnişin öğrettikleri / 413
Hapishanenin öğrettikleri / 415
Bölüm IX - Devrimci Grupların Olaylarla İlişkileri Üzerine / 417
15-16 Haziran ve TİP / 419
TİP Bildirileri / 422
Kongre kararı / 425
15-16 Haziran ve Partisiz Sol / 426
15-16 Haziran ve Dev-Genç / 432
15-16 Haziran ve DİSK / 437
Bölüm X. - Yorum ve Sonuç / 441
Eleştiriler ve bazı önemli noktalar / 443
15-16 Haziran nedir? / 452
15-16 Haziran’m vurguladığı gerçekler ve sorunlar / 454
İşçi sınıfının politik ve ekonomik mücadelesi arasındaki ilişkiler konusunda genel bilgileri hatırlatma ve Türk-İş’in partiler üstü politikası üzerine bir kaç söz / 455
Devrimci sendikalarda mücadele / 457
15-16 Haziran’dan günümüze sendikal hareketteki gelişmelere kısa bir bakış / 459
Sosyal Demokrasi ve DİSK / 461
Son Sözler / 463
Ekler Bölümü / 465
Ek I. - Anayasa Mahkemesinin 274 sayılı yasada değişiklik
yapan 1317 sayılı yasa ile ilgili İptal kararı / 467
Ek II. - 274 Sayalı Yasada Yapılan değişikliklerin karşılaştırılması / 499
Ek III. - DİSK Yöneticilerinin bugünkü görüşlerinden örnekler / 519
Kemal Türkler’in, «DİSK işçi sınıfımızın, güvencesidir» başlıklı yazısı / 521
İbrahim Güzelce’nin 20 Eylül 1975 tarihinde Taksim’de yapılan
Demokratik Hak ve Özgürlükler mitinginde yaptığı konuşmanın özeti / 522
Aydın Meriç’in «Son olaylar ve işçi sınıfı» başlıklı yazısı / 523
İçindekiler / 526
Kaynaklar / 531
Düzeltmeler / 533 .
ÖNSÖZ
Herhangi bir ülkede devrimcilerin kendi ülkelerinin koşullarına göre saptayıp uyguladıkları çözüm yollarını, koşulları farklı başka bir ülkeye aktarmaya kalkışmak, kanımızca son derece yanlış bir yol, kötü bir kopyacılıktır. Gerçi, dünya devrimci hareketini öğrenmek, ondan yararlanmak gerekli hatta zorunlu.. Ama, benimsenen her düşünce ve eylemi olduğu gibi, zorlama ile ülke koşullarına uygun göstermeye çalışmak ve daha da kötüsü uygulamaya kalkışmak, devrimci hareketin başarı şansını, başlangıçta yoketmek demektir.
Bir ülkede devrimci hareketin gelecekteki çizgisini, hata oranını en aza indirerek saptayabilmek için, işçi sınıfı biliminin ışığında, değişik zaman ve koşullardaki sınıf mücadelelerinin değerlendirilmesi yoluyla ülke tarihinin incelenmesi, ülkenin ekonomik, politik, askeri v.b. durumlarının değerlendirilmesi, işçi sınıfının yandaşları ve dünya devrimci hareketi ile ilişkilerinin, burjuvazinin gücünün tam olarak belirlenmesi zorunludur.
Devrimci hareket pek doğal ki bu çalışmaların sonucunu bekleyecek değildir. Her ikisi birlikte yürüyecek ve doğrular hareket içinde ortaya çıkacaktır. Ancak, unutulmaması gereken bu tür çalışma ve değerlendirmeye dayandırılmadan gelecek için önerilecek yolların, pratikten soyutlanacağı ve zihinlerde karışıklıklara sebep olacağıdır.
Bilimsel doğruların bize gösterdiği inceleme ve değerlendirme yolunun iyi niyetli kişisel girişimlerle başarılamıyacağı açık.. Bu, ancak işçi Sınıfı Parti’sinin bilim kurullarınca başarılabilecek önemli bir görev,. Ülkemizdeki ilerici hareketin evrim sürecinde er geç bunlar başarılacak, saptanacak en sağlıklı yol, açığa çıkan tüm sapmaları pratikte ve tarih önünde mahkûm edecektir.
Kitabı hazırlamaya başladığımızda amacımız, olanak ve yeteneklerimiz oranında belli bir dönemin gerçeklerini, belgelerini gün ışığına çıkarmak, ileride bilim kurullarınca yapılacak değerlendirmelere yardımcı olmak, ilerici harekete küçük bir katkıda bulunmaktı. Ancak, çalışmalarımız ilerledikçe kitabın salt belgesel bir çalışma olarak kalmasının bazı sorunların çözümünde eksik kalacağını düşündük ve belgeleri tamamlamak amacı ile bizlerden birinin olaylardan sonraki anılarını ve kişisel değerlendirmelerimizi de eklemeyi uygun bulduk. Ancak, hiçbir iddiamız olmadığını hemen belirtelim. Hatta birçok eksiğimiz olduğunu da biliyoruz. Bunları elbirliği ile tamamlamak, bu tür çalışmaları yaygınlaştırmak gereğine inanıyoruz.
Kitabı hazırlarken birçok ilerici ve devrimci arkadaştan yardım ve destek gördük. Bu kitap bir bakıma arkadaşlarımızın ortak ürünüdür. Ne var ki, çalışmamızda, özellikle dava dosyaları ve belgeleri inceleyip değerlendirmede bize en büyük yardım ve desteği sağlayabilecek DİSK ve ona bağlı sendikalar bizden bunu esirgediler. Bu nedenle birçok belgeyi yayınlayamadık.
Tüm eksikliklerimize rağmen okurların bizi destekleyeceğini umuyoruz.
Şubat 1976
Bölüm I.
Giriş, Ülkemiz İşçi Sınıfı Hareketinin Özet Olarak Tarihçesi ve Olaylarının Nedenleri
Giriş
15-16 Haziran 1970 olayları, ülkemizde işçi sınıfının bugüne değin eşi görülmemiş bir hareketidir, Yalnızca İstanbul ve Kocaelinde (İzmit Merkez ve Gebze ilçesinde) Yüzbinin üstünde işçinin katıldığı olaylar üzerine bugüne kadar olumlu, olumsuz birçok şey yazıldı, söylendi, bundan sonra da yazılacak ve söylenecek. Yüzeyde Sendika seçme özgürlüğünün ortadan kaldırılması nedenine dayanan bu olayları, işçi sınıfının bu en geniş eylemini değerlendirmek gerek...
15-16 Haziran olayları nedir, ne değildir? Kendinden önceki olaylarla, sonrakiler arasında yeri nedir? Bütün bunları tam olarak kavrayabilmek için Türkiye İşçi sınıfının tarih içindeki mücadelesine kısaca değinmekte yarar var...
Ancak hemen belirtelim ki bu direniş, burjuvazinin ve onun iktidarının değerlendirdiği gibi «Kanlı bir ihtilâl provası» değildir. Çünkü, öncelikle bu direniş, işçi sınıfını yöneten ve eylemi kontrol eden bir işçi sınıfı Parti’sinin öncülüğünde olmamıştır. İkinci olarak direnişin amacı iktidarı almak değil, ortadan kaldırılmak istenilen demokratik hakları savunmaktır. Üçüncüsü bütün ülkeye yaygın bir eylem olmayıp yalnızca iki şehirde olmuştur. Son olarak silahlı bir eylem değildir. Bütün bunları burjuvazi de bildiği halde, olayları neden değişik biçimde değerlendirme gereğini duymuştur?
Kanımızca, bunun nedenini burjuvazinin, gelişen devrimci hareketi önleme çabasında, halkımıza karşı kendini haklı gösterme gayretinde aramak gerekir. İşçi sınıfının uyanışı burjuvaziyi rahatsız etmekte dir. Bu gözlemi en açık biçimde dile getiren, şimdi emekli olan bir generalin şu sözleridir: «Sosyal bilinçlenme ekonomik gelişmeyi aştı (!).» Evet, gerçekten de ülkemizde sömürülen sınıfların uyanış ve bilinçlenmesi, emperyalizme bağlı burjuvazinin yönetimindeki ekonomik gelişmeyi çoktan aşmış, onu geçmiştir. İşçi sınfmın ...
Turgan Arınır
Sırrı Öztürk
İşçi sınıfı sendikalar ve 15/16 Haziran
Sorun
Sorun Yayınları
Sorun Yayınları: 4
İşçi sınıfı sendikalar ve 15/16 Haziran
Olaylar-Nedenleri-Davalar
Belgeler - Anılar –Yorumlar
Turgan Arınır
Sırrı Öztürk
Birinci Baskı: Şubat 1976
Tayın Hakkı: Sorun Yayınları
Dizgi ve Düzenleme: Özdem Kardeşler Matbaası
Baskı: Şanel Matbaacılık Koli. Şti.
Kapak: Reyo Ofset Basımevi
Cilt: Numûne Ciltevi.
Sorun Yayınları
Boyacı Ahmet Sokak
Nuribey Han K/3 No: 307
Çemberlitaş / İstanbul
Yazışma ve İsteme Adresi:
P.K. 231 Aksaray / İstanbul
