Üç Kürt Ozanın Hikâyesi
Sinan Gündoğar
Sî
Şivan Pervver, Nizamettin Ariç ve Civvan Haco...
Bu üç ozandan Şivan Pervver, kırsal alanda yaşamlarını sürdüren Kürtlerin Kürt kimliğini sahiplenmesi ve sınıfsal çatışmalara değinirken, Nizamettin Ariç geleneksel Kürt ezgilerini yeniden yorumlayarak, doğu-batı ekseninde süren göçün yarattığı kentsel gerçekliği ağırlıklı olarak işledi. Civvan Haco ise kimi zaman kırsal alandaki yaşamın izlerini oranın yorumuyla sunarken, kimi zaman da Kürt müziğini batı entrümanlarıyla dinleyenlerine taşıdı.
Sinan Gündoğar 'Uç Kürt Ozanın Hikâyesi'nde, bu üç ozanın geçirdiği evrimi ve bu evrimin kitlelere nasıl ulaştığını ayrıntılı biçimde inceliyor.
İçindekiler
I. Bölüm
Geleneksel Kürt müziğine bir bakış / 7
1960'lardaki genel görünüm / 13
Kürt siyasi grupların ortaya çıkışı ve '70 sonrasında
mücadele yöntemindeki değişiklikler / 20
Toplumsal muhalefetin Türkiye’de müziğe yansıması / 25
Kürt müziğinin pazar haline gelmesi / 28
Bir Efsanenin Hikâyesi: Şivan Perwer
Yaşamöyküsü / 34
Şivan Peıvver'i ortaya çıkaran koşullar / 35
Şivan Perwer‘in besteciliği / 37
Şivan Penver'in geleneksel Kürt müziğine yaklaşımı / 46
Eserlerindeki müzikal yapı ve düzenlemeler / 51
Albümleri / 58
II. Bölüm
Asimilasyon ve müzikteki yağmalama üzerine küçük bir değinme / 79
Bir Dönüşümün Hikâyesi: Nizamettin Ariç
Yaşamöyküsü»86 Ariç'in yaşamında iki evre / 87
Sanat anlayışındaki degişim / 90
Eserlerindeki temalar / 93
Enstrümantal müziğindeki yöntem / 94
Nizamettin Ariç ve sinema»99 Albümleri / 100
III. Bölüm
12 Eylül Askeri darbesi ve sonuçları / 113
Yeni bir ekonomi modeli / 113
12 Eylül'ün siyasi yönü / 116
12 Eylül'ün toplumsal yaşama etkisi / 118
12 Eylül kültürünün müziğe yansıması / 120
Ben'in hükümranlığı ve arabesk / 121
Popun önlenemeyen yükselişi / 123
12 Eylül sonrasında politika ve müzik / 125
Türkülerin yeniden keşfi / 128
'90'larda toplumsal muhalefet ve Kürt müziği / 129
Farklı coğrafyalarda Kürt müziği / 136
Bir Dünyaya Açılma Hikâyesi: Civvan Haco
Yaşamöyküsü / 144
Geleneksel Kürt müziği karşısındaki tutumu / 145
Bestelerindeki tema / 148
Müzikal yapısındaki gelişmeler / 151
Albümleri / 155
ÖNSÖZ
Bu kitaptaki değerlendirmeler, eserlerin müzikal yapısını tam anlamıyla yansıtan akademik nitelikli değildir. Kürt müziğiyle ilgili akademik araştırmaların yapılması ihtiyacı sürmektedir.
Öncelikle sanatçıların ortaya çıkış süreçlerindeki toplumsal yaşam, politik oluşumlar ve bunların sonuçları kısa bir şekilde belirtildi. Daha sonra sanatçıların bakış açıları, albümlerin gerçekleşme dönemlerinde başka sanatçıların yönelimleri, incelenen sanatçıların kendi albümleri arasındaki değerlendirmelere yer verildi. Sanatçıların ürünlerinin tam olarak anlaşılabilmesi için, anlatılan dönemin koşullarından olumlu ya da olumsuz bir şekilde etkilenen birçok akım ve müzisyenin anlatılması sürecinde Kürt müziğiyle sınırlı kalınmadı. Kitaptaki Kürt müziği dışındaki değerlendirmeler gereksiz ya da dağınık bulunabileceği gibi, belli bir coğrafyadaki farklı müziklerin birbirleriyle etkileşimi şeklinde düşünülüp bütünlüklü olarak da değerlendirebilir.
'60'a kadarki süreç içerisinde birçok Kürt hareketinin varlığı söz konusu olmakla birlikte, 27 Mayıs ve sonrasından yola çıkılarak, '70'lerdeki toplumsal yaşantının sanata yansımasına ulaşmak kitabın kapsamı açısından yeterli görüldü.
Çalışmaların yürütülmesi aşamasında, '70'lerde toplumsal hareketlilik içerisinde yer almış olan kişilerle görüşmeler yapıldı, o dönemin koşullarını işleyen kitaplar incelendi, sanatçıların farklı yayınlarda çıkmış olan röportajları gözden geçirildi. Ancak, objektiflikten uzaklaşmamak için çoğunlukla, eserlerden ve eserlerin üretildiği dönemin koşullarından hareket edildi. Röportajlardan alıntılara çok'az yer verildi.
Kitap özünde müzik üzerine bir inceleme olduğu için, toplumsal gelişmelerin yansıtılmasında söz edilen siyasi hareketlere sadece değinildi. Genel hatlarıyla koşulların sanatçıların eserlerindeki içerik ya da sanatçıların bakış açılarındaki değişimi aktarma amaçlı değerlendirmeler yapıldığı için, politik tahliller ya da tespitler çok yüzeysel olarak yer aldı.
'70'lerdeki toplumsal olaylardan hareket etmek, bunun Kürt müziğine nasıl yansıdığını anlatmak ve bunun sonucunda, Kürt müziğinde farklı kulvarlarda yer alan iki sanatçının (Şivan Pervver, Nizamettin Ariç) sanat anlayışları ve albümlerinin incelenmesi, kitabın temel düşüncesidir. Günümüzde farklı kaynaklardan beslenip, Kürt müziğine yeni açılımlar kazandıran ve yaşamını yurtdışında sürdüren Ci-wan Haco da, Türkiye'deki kimi olgulardan hareketle ancak dünya görüşündeki değişimle birlikte yansıtılmaya çalışıldı. Ciwan Haco'nun bu kitaba alınması farklı şekillerde değerlendirilebilir. Ancak yaşamını Türkiye'de sürdürmemiş olsa bile, ailesinin buradan göç etmiş olması, Kürt müziğine yönelen müzisyenlerin büyük bir çoğunluğunun Türkiye'de Kürt müziği örneklerinden yararlanmasından hareket edilerek, bu kitabın kapsamına alındı Ciwan Haco.
Araştırılması gerekli zengin bir kaynak olmasına rağmen Kürt müziği konusunda ayrıntılı incelemelerin Türkiye'de yapılmaması, yurtdışındakilerin ise Türkiye'de yayımlanmaması, böyle bir çalışmayı gerektirdi.
İnceleme, özünde üç sanatçıyla sınırlı olduğu için, Kürt müziğinin geleneksel özellikleriyle ilgili çok kısa ve genel bilgilere yer verildi. Ancak dönemin koşullarını yansıtmak için, Türkiye'de gelişen Kürt müziğinin bir anlamda kronolojik gelişimine değinildi. Bunun yanında her bölümden önce, ele alınan sanatçının belirleyici özelliklerine ulaşmak için dönemin koşulları yansıtılmaya çalışıldı.
I. Bölüm
Geleneksel Kürt Müziğine Bir Bakış
Kitabın genel çerçevesinin Kürt müziği olmasından hareket edildiğinde, ilk olarak geleneksel Kürt müziği ile ilgili bazı bilgiler vermek yerinde olacaktır.
Müzik bütün halklar için şüphesiz önemli bir olgudur. Müziğin Kürtler için öneminin, diğer halklardan daha fazla olduğunu belirtmek abartı olmayacaktır. Kürtler için önemi, aslında müziğin yüklendiği işlevde saklıdır. Bu işlev de, Kürtlerdeki yazılı edebiyatın çok yaygın olmaması, buna karşın sözlü edebiyatın çok gelişkin olmasından kaynaklanmaktadır.
7. yüzyıldan itibaren Kürtçenin yazı dili olarak kullanılmış olmasına karşın, bir edebiyat dili olarak kullanılması, bu dil ile, kalıcı ve nitelikli ürünlerin verilmesi, 10-11. yüzyıllara denk gelir. Bu yüzyıllarda, Botan, Şemdînan, Bedlis, Erdelan Kürt beylik saraylarında, Kürt dili, bir kültür dili konumuna yükselmiştir.
Kürtlerin geneline bakıldığında, okuryazarlık oranının düşük olması, halk arasında farklı bir "uğraş"ın ortaya çıkışını zorunlu kılmıştı. Bu da, dengbejlik geleneğiydi. Dengbejler (ozanlar), çîrokbejler (hikâye anlatıcıları) ve stranbej-ler (halk şarkıcıları), halkın büyük çoğunluğunun sesi, yüreği ve de belleği olmuşlardı.
.....
Sinan Gündoğar
Üç Kürt Ozanın Hikâyesi
Sî
Sî yanınları
Olaylar – Yansımalar ve
Üç Kürt Ozanın Hikâyesi
Sinan Gündoğar
Sî Yayınları: 6
Müzik Dizisi: 1
ISBN 975-6560-06-1
Kapak Tasarım
Onur Öztürk
Grafik Tasarım
Mehmet Esat
Dizgi
Sî Yayınları
Baskı & Cilt
Engin Matbaacılık
Birinci Basım
Kasım 2001
Sî Yayınları
İlk Belediye Caddesi No: 37/3
Tünel-Beyoğlu / İstanbul
Tel: 0212.244 33 45
