Dersên Zmanê Kurdi
Baran
Roja nû
Günümüzde Kürtçenin yazılışında üç tür alfabe kullanılmaktadır; Latin, Kiril ve Arap alfabesi. Sovyetler Birliği’nde yaşayan Kürtler, Kiril alfabesini, İran ve Irak Kürtleri Arap alfabesini, Türkiye ve Suriye Kürtleri ise Latin alfabesini kullanmaktalar. Diger yandan, Kiril ve Arap alfabelerini kullanan kesimlerde de aydınlar genellikle Latin alfabesini bilmekte ve Latince yazılmış metinleri anlamaktadırlar. Bu nedenle Kürtçe alfabenin gelecekte esas olarak Latince olacağı söylenebilir. Burada kullandığımız alfabe de Latince olandır.
Kürtçe alfabede 31 harf vardır: abcçdeêfghıijklmnopqrsştuûvwxyz
Bu harflerden 8’i sesli, diğerleri sessizdir.
Sesli harfler şunlardir:
a e ê ı i o u û
Harflerin okunuşu:
a Türkçedeki a gibi okunur.
b Türkçedeki b gibi okunur.
c Türkçede c gibi okunur.
.....
PÊŞGOTIN
Xwendevanên delal,
İro li Kurdistanê dibistanên Kurdan tunin. Radyo û têlevizyon bi zmanê me napeyive. Rojname bi zmanê me nanivisinın û kitêb bi zmanê me çap nabın. Ji ber ku em mileteki bindest ın, welatê me parçebûyi ye dijmin hertiştê me ji dest me girtiye û çand û zmanê me qedexe kirıye. Ew nahêle ku em hini xwendın û nıvisandina zmanê xwe bibın.
Himber vê zordesti û zilmê divê em çi bikın? Em stûyê xwe li ber dijmin xar bikın, yan ber xwe bidın?
Na, stûxarkirın ne karê camêran e. Ew bê qireti ye, bê namûsi ye. Yên ku ji bindestiyê ra razi dibın ne merıv ın! Divê em ber xwe bidın, bo azadiyê wek camêran şer bikın û welatê xwe ji bın cizmên dijmın rızgar bikın.
Şerê çandiyê ji parçek ji şerê azadiyê ye. Dijminek mezın ji nezani ye. Heke dijmın firsend ne daye dibistanên me hebın, divê em wan bi xwe çêkin. Merıv ku bixwaze dikare dizindanan da ji hin be. Beri hertişti dilkirın e, cehd e, qiret e.
Di emrê merivan da bo hinbûnê demek xweser (xusûsi) tune; zaro bin, xort bin, yan kal bın; jin bin yan mêr bın, xwe şunda medın û hinbın. Hinbûn ronahiyek mezın e, we ji tariyê xilas dike, dinêyek nû û delal li ber we vedike. Hinbûn di riya azadi û rızgariyê da we xwedi çek dike. Bo mileteki ji zaninê mezintir dewlemendi tune.
Xwişk û brano!
Bona hinbûna zmanê me çi lazime bê kirin? Bi bir û baweriya me ev tişt lazım ın:
1. Em bi tek tenê bin ji, dest pê bikın û xwendın û nıvisandına Kurdi hin bın. Çima em cehd dikın zımanê biyaniyan hin dibin û bo zımanê xwe vê cehdê nişan nadin?
Divê em ji vê kêmasiyê fedi bikın. Hinbûna zmanê me ji yê xelkê hêsantir e.
2. Divê em alikariya hevalên xwe, menvên xwe, nas û dostên xwe bikin. Yên ku piçeki dizanin divê zanina xwe hini heval û hogirên xwe ji bikin. Zanina ku di ciyê xwe da dimine çira dibe. Ew mina zêrê windayi ye di bin axê da.
Ev kitêb bona vê armancê hatiye hazir kırın. Ev bo hinbûna zmanê Kurdi ye bi alikariya Tirki.
Kurdên ku xwendın û nıvisandına zımanê xwe qet nızanın, lê bi Tirki dizanın, dikarın bi alikariya vê kitêbê hêdi hêdi hinbın. Ji ber ku ev kitêb bi alikariya Tirki fêri we dike û di her derseki da bo bêjeyên (gotın, pirs) nû ferhengok heye.
Yên ku Kurdi hındik dizanın ji dikarın pêşva bibin. Hın kes dikarın bi Kurdi bixwinın û piçeki bınivisinın ji. Lê ew ji wan ra ne bes e. Ew di vi kari da gelek xeleti ji dikın. Bona vê yekê divê ew ji bixebitin ku xwendın, nıvisandın û peyivandina zımanê xwe bi pêş va bibın.
Xelkê biyani ji yên ku bi Tirki dizanin, dikarin bi cehda xwe û bi alikariya van dersan — piçek ji bi alikariya hevalên xwe yên Kurd — zımanê Kurdi hinbın.
Di dersan da, her ku diçe para tirki kêm dibe û pirs û problemên zmên bi Kurdi têne eşkere kirın. Ev ji tişteki rast e. Xwendevan ku piçek haziriya xwe kir şunda, heke di dersan da Kurdi bi kar bine, dikare zımên çêtir hin be û pêşva bibe.
Tirmeh
1988 Baran
Önsöz
Degerli okurlar,
Bugün Kürt halkının Kurdistan’da kendi dilinde okulları yok. Radyo ve televizyon bizim dilimizle yayın yapmiyor. Gazeteler, kitaplar bizim dilimizle basılmıyor. Çünkü biz tutsak bir halkız; ülkemiz bölünmüş, düşman her şeyimize el koymuş, dilimizi, kültürümüzü bile yasaklamış. O, kendi dilimizle okuyup ögrenmemize olanak vermiyor.
Bu zorbalık ve zulüm karşısında ne yapmali? Boynumuzu büküp oturmalı mı, yoksa direnmeli mi?
Yo, boyun egmek onurlu, yiğit insanların işi degil. Boyun egmek uşakça bir iştir. Köleliğe boyun egenler insan değildirler! Direnmeli, özgürlügümüz için yiğitçe savaşmalı ve ülkemizi düşman çizmesinden Kurtarmalıyız.
Kültür kavgamız da özgürlük kavgamızın bir parçasıdır. Başlıca düşmanlarımızdan biri de bilgisizliktir. Eger düşman okullarımızın olmasına firsat vermemişse, onları biz kendimiz oluşturmahyız. İnsan dilerse zindanlarda bile ögrenir. Herşeyin başı istemek, çaba göstermek ve kararlı davranmaktır.
İnsan yaşamında ögrenmek için özel bir dönem yoktur; çocuk, genç ya da yaşlı olun, kadın ya da erkek olun, tembellik etmeyin, ögrenin. Ögrenmek büyük bir ışıktır, kişiyi karanlıktan Kurtarır, önüne yeni ve güzel bir dünya açar. Bilgi size özgürlük kavgasında güçlü silahlar verir. Bir halk için bilgiden daha büyük zenginlik olamaz.
Dilimizi ögrenmek ve geliştirmek için ne yapmalı? Kanımızca ilk elde şunlar gerekli:
Birincisi, tek başımıza olsak da, dilimizi ögrenmek için hemen başlamalıyız. Başka dilleri ögrenmek için birhayli çaba harcarken kendi dilimize gelince neden gevşek davranalim? Bu gevşeklik utanç verici olmaz mı? Kendi dilimizi okuyup yazmasını, güzel konuşmasını ögrenmek hem çok gerekli, hem de diger dillere göre daha kolaydir.
İkincisi, bu konuda kendi arkadaşlanmıza, yakınlarımıza, dost ve tanıdıklarımıza yardımcı olmalıyız. Dili bir ölçüde bilenler, başkalarına da ögretmek için çaba göstermeli. Kendi yerinde duran bilgi neye yarar? Böylesi bilgi toprak altında yitik altınlar gibidir.
Bu kitap işte bu amaçla hazırlandı. O, Türkçe’nin yardımıyla Kürtçe’yi ögrenmek içindir.
Kürtçe okuma yazmayı hiç bilmeyenler, eger Türkçe biliyorlarsa, bu derslerin yardımıyla ögrenebilirler. Çünkü kitap, Türkçe’nin yardimiyla ögretmekte ve her derste yeni kelimeler için bir de küçÜk sözlük bulunmaktadir.
Kürtçeyi az bilenler de bu derslerin yardımıyla geliştirebilirler. Bazıları, bir ölçüde Kürtçe okuyup yazmasını da biliyor. Ama bu yetmiyor; onlar birçok hata da yapıyorlar. Onlar da Kürtçe konuşmayı ve okuma yazmayı geliştirmek için çaba göstermeli. Türkçe bilen yabancılar da, bu derslerin yardımı ve kendi çabalarıyla —aynı zamanda Kürtçe bilen arkadaşlarının desteğiyle— Kürtçeyi ögrenebilirler.
Dersler ilerledikçe açıklamalarda Türkçenin payı giderek azalıyor, bu iş için de Kürtçe kullanılıyor. Bu da doğal. Belli bir hazırlıktan sonra, kişinin ögrenim sürecinde tümden Kürtçeyi kullanması, onun dili ögrenmesi ve geliştirmesi için yararlıdır.
Temmuz 1988
Baran
I
Kürtçe Alfabe
Günümüzde Kürtçenin yazılışında üç tür alfabe kullanılmaktadır; Latin, Kiril ve Arap alfabesi. Sovyetler Birliği’nde yaşayan Kürtler, Kiril alfabesini, İran ve Irak Kürtleri Arap alfabesini, Türkiye ve Suriye Kürtleri ise Latin alfabesini kullanmaktalar. Diger yandan, Kiril ve Arap alfabelerini kullanan kesimlerde de aydınlar genellikle Latin alfabesini bilmekte ve Latince yazılmış metinleri anlamaktadırlar. Bu nedenle Kürtçe alfabenin gelecekte esas olarak Latince olacağı söylenebilir. Burada kullandığımız alfabe de Latince olandır.
Kürtçe alfabede 31 harf vardır: abcçdeêfghıijklmnopqrsştuûvwxyz
Bu harflerden 8’i sesli, diğerleri sessizdir.
Sesli harfler şunlardir:
a e ê ı i o u û
Harflerin okunuşu:
a Türkçedeki a gibi okunur.
b Türkçedeki b gibi okunur.
c Türkçede c gibi okunur.
ç Bu harfin biri Tiirkçedeki ç sesi gibi vurgusuz, digeri vurgulu olmak üzere iki tonu vardır.
Örnek:
Vurgusuz: çend (kaç), keçik (kız)
Vurgulu: çêlek (inek), çal (çukur)
Vurgulu olanında dil ucu damaga bastırılır.
d Türkçedeki d gibi okunur.
e Türkçedeki e gibi okunur. Ancak vurgulu bir tonu daha vardır ki e ile a arasmda bir ses verir.
Eli kelimesinde (Ali’nin Kürtçe söylenişi) oldugu gibi. Ses genizden gelir.
.....
Baran
Dersên Zmanê Kurdi
Roja Nû
Weşanên Roja Nû
Weşanên Roja Nû : 25
Dersên Zmanê Kurdi
Türkçe izahlı Kürtçe Dil Dersleri
Baran
ISBN 91 76 72 022 5
Printed in Sweden
Stockholm 1988
Weşanên Roja Nû
Döbelnsgatan 16 B, 2 tr.
11327 Stockholm - Schweden
