İnönü’nün Söylev ve Demeçleri
İsmet İnönü
Milli Eğitim
Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi İsmet B. (Edirne) — Devam etmekte olan müzakere bir takrirle başlamıştır. Bunu; müdafaai milliye teşkilâtının noksanlarının ikmali zımnında zâbitan alayları, bölükleri ve saire teşkil edilsin, mebuslar gönüllü teşkilâtı yapsm, meclis tâli umur ile uğraşmasın ve zâbitanın nezdinde hizmetçi bulunmasın, tarzında hulâsa edebileceğim. Bunlara Reis Paşa Hazretleri tafsilâtlı cevap verdiler. Bundan maada takrir sahipleri şifahen meseleyi daha vâsi zeminlere naklettiler. Erkânı Harbiyei Umumiyeye taallûk eden esaslı bir nokta, muhterem arkadaşmız tarafından. Erkânı Harbiyei Umumiyenin vazifesini ifa etmediği tarzında, gösterilen bir zemindir. Bu zemine cevap ...
İçindekiler
Önsöz / 1
Subaylardan kıtalar kurulması ve milletvekillerinden gönüllü kıtalar teşkili hakkında verilen takrir üzerine / 3
Karahisarısahip Milletvekili Mehmet Şükrü’nün, Bekir Sami, Hacim Muhittin ve
Âşir Beylerin infisallerine ve şimdiye kadar bir Divanı Harbe tevdi edilmemeleri
sebebi hakkındaki gensoru münasebetiyle / 8
İstiklâl Mahkemelerinin adet ve mıntakaları hakkında / 12
Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi sıfatiyle hurb hareketleri hakkında / 13
Şark Cephesi hakkında demeçleri / 18
Cepheler durumu hakkındaki demeçleri / 20
Şark Cephesinde cereyan eden hareketler hakkında / 23
Hariciye Vekili ve Murahhas Heyeti Başkanı olarak / 25
Hariciye Vekili sıfatiyle Mudanya Konferansı hakkında / 26
Seçimin yenilenmesi münasebetiyle / 31
Dışişleri Bakanı olarak Lozan Konferansı hakkında / 33
Başbakan olarak ilk söylevleri / 62
Mübadiller meselesi hakkında / 63
Cumhuriyet Halk Partisi toplantısında demeçleri / 69
İstiklâl Mahkemeleri Kanununun değiştirilmesi münasebetiyle / 85
Hilâfet makamının kaldırılması ve saltanat hanedanı ile mensuplarının memleket
dışına çıkarılmaları hakkındaki kanunun görüşülmesi münasebetiyle / 87
Dışişleri Bakanlığı bütçesinin görüşülmesi münasebetiyle dış durumumuz hakkında / 93
Musul meselesi hakkında / 97
Başvekil seçilmeleri üzerine Meclisten güven oyu isterken / 126
Takriri Sükûn Kanununun görüşülmesi münasebetiyle / 128
Genç hâdisesi hakkında / 129
Devletin genel siyaseti hakkında / 132
Erzurum’da bir ay süreyle sıkıyönetim ilân edilmesi münasebetiyle / 139
îç ve dış siyaset hakkında / 140
Hükümetin güdeceği siyaset hakkında / 153
Hükümetin programı hakkında / 156
«Havuz-Yavuz? suiistimalinden dolayı eski Bahriye Vekili İhsan’ın Divanı Aliye sevki
hakkında Malatya Milletvekili sıfatiyle verdikleri önergeyi izah ederken / 159
Eski Bahriye Vekili İhsan'ın Divanı Âliye sevki hakkında görüşmeler sırasındaki
savunmasına karşı / 173
1928 senesi bütçesi görüşülürken / 181
Türk Harfleri Kanunu görüşülürken / 181
Hükümet programının nasıl uygulanacağı hakkında / 185
Takriri Sükûn Kanununun yürürlükten kaldırılması münasebetiyle / 192
Genel siyaset hakkında / 197
Dış siyaset hakkında / 198
Millî para hakkında / 203
Millî Paramızı Koruma Kanunu hakkında / 211
Meclisin çalışmalarına ara vermesi hakkında verilen önerge üzerine / 214
Millî para ve Şark durumu hakkında / 217
Hükümetin programı hakkında / 222
Gümüşane Milletvekili Fethi’nin tenkidlerine cevap olarak / 226
Gümüşane Milletvekili Ali Fethi’nin Adana eski ve yeni belediye başkan ve üyelerinin yiyicilikten suçlu oldukları halde mahkemeye sevk edilmemeleri sebeplerinin bildirilmesi hakkındaki önergesi üzerine / 240
Gümüşane Milletvekili Ali Fethi’nin İzmir gazetelerinde yayımlanan bir haberle ilgili önergesi üzerine / 241
Menemen’deki irtica olayı dolayısiyle Hükümetin ne gibi tedbir aldığı ve alacağı hakkındaki soru üzerine / 245
Hükümetin programı hakkında / 252
İstatistik Umum Müdürlüğü hakkında sorulan bir sual üzerine / 255
Basın hürlüğü hakkında / 256
Düyunu Umumiye bütçesi hakkında / 266
Basın Kanunu görüşülürken / 268
Parti Gurupuııda İlk Öğretim işleri hakkında / 271
İran Şahının memleketimizi ziyaretleri münasebetiyle / 277
Hükümetin programı hakkında / 280
Anayasanın 10 ve 11’inci maddelerinin değiştirilmesi münasebetiyle / 289
Hükümetin programı hakkında / 291
C. H. P. sinin IV. Büyük Kurultayını kaparken / 2914
Bütçe görüşmeleri münasebetiyle / 295
Boğazlar sözleşmesinin onanması münasebetiyle / 298
Atatürk'e ve İsmet İnönü Hükümetine Hatay işinde elde edilen başarıdan dolayı Kamutayca teşekkür edilmesi hakkındaki önerge üzerine / 301
Şark Demiryollarının satın alınması münasebetiyle / 309
Atatürk’ün çiftliklerini Hâzineye hediye etmeleri münasebetiyle / 314
Atatürk’ün Şark seyahatleri hakkındaki telgrafları münasebetiyle / 317
Hükümetin iç ve dış siyaseti hakkında / 320
Cumhurbaşkanlığına seçildikten sonra andiçerken / 329
Cumhuriyet Halk Partisi Kurultayında / 331
Cumhuriyet Halk Partisinin V. Büyük Kurultayını açarken / 335
Altıncı dönem I. toplantı yılını açarken / 339
" " II " " " / 339
" " III " " " / 347
" " IV " " " / 357
Yedinci " I " " " / 368
" " II " " " / 371
" " III " " " / 377
Cumhuriyet Halk Partisinin Büyük Kurultayını açarken / 401
ÖNSÖZ
Hayatının Millî Mücadele ile başlıyan büyük döneminde Edirne Mebusu, Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi, Garp Cephesi Kumandam, Hariciye Vekili, Başvekil olarak gördüğümüz İsmet İnönü, Türk Milleti için bugün en yüksek mevkide ve ödevde kutsal ve yüce bir varlıktır. Öğrenciliğinden bugün en yüksek öğreticilik mevkiine kadar hayatının her safhasında inzibattı, uzgören düşünceli, metin kültürlü temiz bir insan nümunesi olan İnönü, bizim gibi O’nu tanımak mutluluğunu kazanmış olanlar kadar ileriki çağdaşların da, sözlerinden ve hareketlerinden ders alacakları yetkin ve yüce bir insandır. Hayatı O’nunki gibi öğretici ve doğru yolları göstericiyi, her millet, büyük adamları arasında çok az bulur.
İnönü, yalnız düşünme ile kalmadı. Türk vatanı üstünde son çeyrek asır içinde varolmuş maddi ve mânevi eserlerde O’nun düşüncesinin gerçekleşmiş hizmet ve hissesini tarih, bütün gelecekler boyunca görüp gösterecektir. Düşünen ve düşüncelerini yapan insan İnönü, varlığiyle millî hayata her hangi yönden hizmet etmek istiyenlere şerefli bir ders ve terbiye kitabıdır. İnönü’nün sözleri yalnız düşünenin değil, düşündüğünü yapan ve yaptıranın sözleridir. Onları okurken büyük bir kuruculuğa iştirak ediyormuşuz hissini almamız ve kendimizi beraberinde çalişıyormuşuz gibi duymamız bu sebeptendir.
Aziz Milletimize, her cümle ve kelimesini bazan birçok kere sahibine saygı ve sevgimi arttırarak okuduğum bu tarihî sözleri derin bir hürmetle uzatırken Millî Eğitim ödevimin en kutsallarından birini yapmakla bahtiyar oluyorum. 5 . Haziran. 1945
Millî Eğitim Bakam
Hasan-Âli YÜCEL
Subaylardan Kıtalar Kurulması ve Milletvekillerinden
Gönüllü Kıtalar Teşkili Hakkında Verilen Takrir Üzerine
12 temmuz 1336 (1920)
Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi İsmet B. (Edirne) — Devam etmekte olan müzakere bir takrirle başlamıştır. Bunu; müdafaai milliye teşkilâtının noksanlarının ikmali zımnında zâbitan alayları, bölükleri ve saire teşkil edilsin, mebuslar gönüllü teşkilâtı yapsm, meclis tâli umur ile uğraşmasın ve zâbitanın nezdinde hizmetçi bulunmasın, tarzında hulâsa edebileceğim. Bunlara Reis Paşa Hazretleri tafsilâtlı cevap verdiler. Bundan maada takrir sahipleri şifahen meseleyi daha vâsi zeminlere naklettiler. Erkânı Harbiyei Umumiyeye taallûk eden esaslı bir nokta, muhterem arkadaşmız tarafından. Erkânı Harbiyei Umumiyenin vazifesini ifa etmediği tarzında, gösterilen bir zemindir. Bu zemine cevap vermek ve Erkânı Harbiyei Umumiyenin vazifesini lâyıkiyle tavzih etmek istiyorum. Erkânı Harbiyei Umumiye, mevcut kuvvetleri iyi kullanmaktan mesuldür. Mevcut kuvvetleri hal ve vakte göre, en muvafık surette istimal etmeğe mecburdur. Binaenaleyh, Erkânı Harbiyei Umumiye vazifesini «yapmıştır» veya «yapmamıştır» demek için, daha vazıh misaller göstermelidir. Meselâ, düşmanın taarruz noktasına bütün kuvvetlerimizi toplayıp müdafaa tertibatı almadık, buyurdular. Düşmanın taarruz noktasına sevketmek için daha nerelerde kuvvet vardı? Orada sevk olunmamış kuvvet neredeydi; veyahut tâli bir noktaya: yanlış bir noktaya sevk olunmuşlar da, düşmanın taarruz noktasına, lâznn olan yere sevk olunmamışlar, bunu söylemek lâznndır. Bu söylenirse o zaman Erkânı Harbiyei Umumiyenin vazifesini ifa edip etmediği takdir olunabilir. Yoksa elde mevcut kuvvet düşmana karşı en iyi bir surette istihdam olunduktan sonra dahi ricat vâki olur ve düşman istilâ edebilir. Bir fıkrasında arkadaşımız buyurmuşlardır ki «Eğer Müdafaai Milliye ve Erkânı Harbiyei Umumiye vazifesini ifa etseydi ricat olmazdı ve düşman istilâ edemezdi».
Vazife ifa etmek, büsbütün başka bir şeydir. Bilirsiniz ki 50 kişi bir tepenin üzerinde 50 bin kişi tarafından muhasara ...
İsmet İnönü
İnönü’nün Söylev ve Demeçleri - I
Milli Eğitim
Milli Eğitim Basımevi
Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayımları: 2
İnönü’nün Söylev ve Demeçleri - I
T. B. M. Meclisinde ve C. H. P. Kurultaylarında
(1919 - 1946)
İsmet İnönü
İstanbul 1946
Milli Eğitim Basımevi
Millî Eğitim Bakanlığı Yayım Müdürlüğünün 23 / VI / 1943 günlü
ve 83 / 6055 sayılı emriyle birinci defa olarak 500 sayı basılmıştır.
Bu kitaptaki söylev ve demeçler Sayın Cumhurbaşkanımız İsmet İnönü
tarafından görüldükten sonra son şeklini alarak yayımlanmıştır. H.-Â. Y.
