Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi

Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi

İnsanoğlu tarihi ve kültürel kökeninden koparıldığı zaman bir hiç sayılır. Aslında insanlar kendi tarihlerini kendileri yaratır ve bir toplumun üstünlüğü askeri ve ekonomik anlamda anlaşılmamalı, bilgi ve üstünlük; bir kültürü doğuşundan yükselişine ve gerilemesine kadar olan bir süreci inceleyebilmek ve yetkinliğine ulaşabilmektir. Bu başarıldığı takdirde kişinin veya toplumun gücü ve üstünlüğü de bununla beraber doğar.

Eğil (Igî/Gîl) çok eski bir tarihi geçmişe sahip olmasına rağmen maalesef elde ne yeteri kadar ilgi ne de belge mevcuttur. Eğil'in tarihi eserleri diğer yöre kasabalar gibi tek tek yok olmakta ve yine maalesef yöre halkı da bu tarihi eserlerin yok olmasına seyirci kalmakta ve hatta bu tarihi eserlerin yok olmasına aktif olarak şu veya bu şekilde katılmaktadır. Mesela Şelbetin köyündeki Kasım Beg ve kimine göre Murad kimine göre Cafer Beg kümbetlerinin taşları sökülüp köyün ilkokulunun yapımında kullanılmıştır. Yine Eğil'de kale dibindeki tarihi kilisenin kalıntılarındaki taşlar sökülüp Çapan Camiinin yapımında kullanılmıştır....

İÇİNDEKİLER

Önsöz / 7
EĞİL'İN TARİHÇESİNE GENEL BIR BAKİŞ / 9
EĞIL'DEKİ EVLİYALAR / 15
ELYESAH PEYGAMBER / 15
ZÜLKÜFÜL PEYGAMBER / 18
NEBI HARUN / 19
EĞİL KALESI / 21
ROMA VE BIZANS DÖNEMINDE EĞİL / 25
BİZANS DÖNEMINDE EĞIL'DE YETIŞEN ALİMLER / 29
EĞİLLİ YUHENNA / 29
BÖLGENIN İSLAMİYET ILE TANIŞMASI VE EĞİL'İN ISLAM ORDULARİ TARAFİNDAN FETHI / 31
EĞİL HÜKÜMDARLARININ TARİHÇESİ VE PIR MANSUR'UN PİRAN'A GELIŞI / 35
PIR MUSA DÖNEMI / 42
PIR BEDİR DÖNEMI VE EĞIL'İN FETHİ / 43
EĞİL TACIYAN CAMII / 53
PİR BULDUK DÖNEMI / 56
EMİR İBRAHIM DÖNEMI / 58
EMİR MUHAMMED DÖNEMI / 59
EYYUBİLERİN DİYARBAKIR'I ALIŞI VE NİSANOĞULLARININ SONU / 63
EMIR ISA BIN EMİR MUHAMMED / 72
DEVLET ŞAH BEG BIN EMIR ISA DÖNEMI VE BÖLGEDEKI KARAKOYUNLU-AKKOYUNLU ÇEKIŞMESI / 73
EMIR İSA DÖNEMİ / 77
ŞAH MUHAMMED BIN EMIR ISA / 77
KASİM BEG BİN ŞAH MUHAMMED BEG (LALA KASİM PAŞA) DÖNEMİ / 77
AKKOYUNLULARİN BÖLGEDE ETKİNLİĞI/ 79
SAFEVI DEVLETİNİN BÖLGEDE ETKİN HALE GELMESİ
VE EĞİL HÜKÜMDARLARIYLA İLİŞKİLERİ / 82
İDRİS-İ BİTLİSİ'NİN YAVUZ'A YAZDİĞİ MEKTUBUN FARSÇA METNİ / 85
ÇALDIRAN MEYDAN MUHAREBESI VE KÜRT HÜKÜMDARLARININ BU SAVAŞTAKİ ROLÜ / 86
BÖLGE'NİN SANCAKLARA TAKSİMİ VE OSMANLI DEVLETINE İLHAKI / 95
LALA KASIM BEG'E AIT ESERLER / 97
LALA KASIM BEG KÜNBETİ / 103
MURAD BEG BIN ISA BEG / 105
CAFER BEG BIN KASIM BEG / 106
CAFER BEG KÜNBETİ / 110
MÜMIN BEG BIN CAFER BEG / 113
OSMANLI DEVLETININ BÖLGEDEKI KONUMU / 118
PALU (BALISBIGA/BAIOULOUS/PALE HÜKÜMDARLARI / 121
EMIR TİMURTAŞ BIN EMIR MUHAMMED / 123
MİR HAMZA BEG DÖNEMI / 124
HÜSEYİN BEG BIN MİR HAMZA / 124
CIMŞIT BEG BIN RÜSTEM / 125
HÜSEYİN CAN BEY BIN CİMŞİT BEY /130
HASAN BEG BIN CIMŞIT BEG / 130
SÜLEYMAN BEG BIN HASAN BEG / 130
ÇERMIK HÜKÜMDARLARI / 133
EMIR HÜSEYİN BIN EMIR MUHAMMED / 134
ŞAH ALİ BEG DÖNEMI / 137
ŞEREFNAME'NİN YAZILIŞ NEDENI / 140
EĞİL HÜKÜMDARLARININ BÖLGESINDE BULUNAN KALELER / 141

Önsöz

İnsanoğlu tarihi ve kültürel kökeninden koparıldığı zaman bir hiç sayılır. Aslında insanlar kendi tarihlerini kendileri yaratır ve bir toplumun üstünlüğü askeri ve ekonomik anlamda anlaşılmamalı, bilgi ve üstünlük; bir kültürü doğuşundan yükselişine ve gerilemesine kadar olan bir süreci inceleyebilmek ve yetkinliğine ulaşabilmektir. Bu başarıldığı takdirde kişinin veya toplumun gücü ve üstünlüğü de bununla beraber doğar.

Eğil (Igî/Gîl) çok eski bir tarihi geçmişe sahip olmasına rağmen maalesef elde ne yeteri kadar ilgi ne de belge mevcuttur. Eğil'in tarihi eserleri diğer yöre kasabalar gibi tek tek yok olmakta ve yine maalesef yöre halkı da bu tarihi eserlerin yok olmasına seyirci kalmakta ve hatta bu tarihi eserlerin yok olmasına aktif olarak şu veya bu şekilde katılmaktadır. Mesela Şelbetin köyündeki Kasım Beg ve kimine göre Murad kimine göre Cafer Beg kümbetlerinin taşları sökülüp köyün ilkokulunun yapımında kullanılmıştır. Yine Eğil'de kale dibindeki tarihi kilisenin kalıntılarındaki taşlar sökülüp Çapan Camiinin yapımında kullanılmıştır.

Eğil'in zengin geçmişini günışığına çıkartmak ve halkımızın o zengin kültür mirasına ve tarihi değerlerine sahip çıkması ve bu tarihi değerlerin gelecek kuşaklara aktarılması için bu çalışma bir başlangıç olarak kabul edilmeli.

Mısır'da görevliyken, Naci Güler ağabeyimin Eğil Beylerinin (Hükümdarlarının) seceresinin bir kopyasını bana tercüme ettirmek istemesi bu eserin yazılmasına vesile oldu. Secere Arapçadan İngilizceye ve İngilizceden Türkçeye çevrildi. Çeviri yapıldıktan sonra secerenin önemli bilgiler içerdiği ortaya çıktı. Bu arada Eğil tarihi hakkında başka kaynaklardan bilgiler topluyor¬dum. Secere ile diğer tarihi bilgilerin karşılaştırması yapıldı ve bu bilgiler kronolojik bir sıraya konularak bu eserin ortaya çık¬ması sağlandı.

Nusret Aydın

KESKESOR: 3
Diyarbakır-Eğil Hükümdarları Tarihi
Nusret Aydın

Kapak: Genco Demirer
Birinci Baskı: 2003, İstanbul
Baskı: Berdan Matbaacılık

© Avesta Yayınları, 2000
Tanıtım amacıyla yapılacak alıntılar dışında
yayınevinin izni alınmadan hiçbir şekilde çogaltılamaz

AVESTA BASİN YAYIN
REKLAM TANİTİM MÜZIK DAĞITIM LTD. ŞTİ.
Evliya Çelebi Mali.
Aybastı Sok. No: 48 / 4
BEYOĞLU / İSTANBUL

Tel: (0212) 251 44 80
(0212) 243 89 74
Fax: (0212) 243 89 75

Ekinciler Caddesi
Nurlu' Apt. Giriş Katı, No: 2
OFİS / DİYARBAKIR
Tel-Fax: (0412) 222 64 91

ISBN: 975-93030-2-7