Kürtler Ortadoğu'nun otokton halklarındandır. 500 bin kilometre karenin üstünde yüzölçüme sahip Kürdistan'ın bugünkü nüfusu 35 milyonun üstündedir. Kuzey Kürdistan (Türkiye) 20, Doğu Kürdistan (İran) 10, Güney Kürdistan (Irak) 5, Güney-Batı Kürdistan (Suriye) 1,5-2 milyon nüfusa sahiptir. Ancak savaş ve siyasal-ekonomik nedenlerle Kürt nüfusunun önemli kesimi, neredeyse yarı yarıya Türkiye, İran, Irak ve Suriye metropollerine göç etmiştir. Batı Avrupa ülkelerinde de 700 binin üstünde Kürt bulunmaktadır. Ayrıca Ermenistan (Kürtler tarihsel olarak burada bulunmaktadırlar), Gürcistan ve Lübnan'da önemli Kürt nüfusu bulunmaktadır. Böylece eğer nüfus ölçü alınacaksa; Kürtler, dünyada özgürlüğünden yoksun yaşamaya mahkum edilmiş en büyük halk özelliğini korumaktadır belirlemesini yapmak yanlış olmayacaktır. Tarihi süreç ölçü alınacaksa; Kürt sorunu, tarihin en uzun ulusal sorunlarından biridir.
Kürtlerin bulunduğu Ortadoğu bölgesi, sadece bugün değil, İlk-çağdan beri coğrafi ve ekonomik nedenlerden dolayı, işgal ve savaşlara sahne oldu. İlk çağda (antik ve köleci dönemde) zaman zaman Persler gibi komşu halklarla ittifaklar yaparak bu savaşlara katılan Kürtler, Ortaçağ'a bağımsız ve yarı bağımsız beylikler halinde girdiler. Kürdistan, önce İslami Arap ordularının (700-950), ardından Moğollar (1000-1100) ve Selçukluların (950-1200) işgal ve yıkımına sahne oldu. Bölünmüş haldeki Kürt beylikleri, Selçuklular'ın Anadolu'ya yayılma ve bunun için Bizanslılar'la yaptıkları savaşta, Selçukluların yanında yeraldılar. Türklere, Anadolu'yu işgal olanağını sağlayan Malazgirt Savaş'ında (1071) Kürtler, 15 bin atlı ile Selçukluların yanında yeraldılar.
Kürdistan, 16. ve 17.yy'larda Osmanlı (Türk) ve Safevi (Fars) feodal-askeri imparatorlukları arasındaki egemenlik savaşlarının …
İçindekiler
- Yazarın açıklaması / 11 - Kısaltmalar / 13
1 Kürt sorununun tarihçesi / 17 - Kürt sorununda dış faktör / 26 - Kürdistan'da toplumsal yapıdaki değişmeler ve bunun siyasal alana yansıması / 29
2 PKK'nin doğuşu ve 1978-1980 döneminde ulusal kurtuluş mücadelesi / 37 - Kürt politikasında Abdullah Öcalan faktörü / 37 - PKK kuruluyor / 40 - PKK taktiğini başarı ile sınıyor / 42 - Öcalan'ın düşündükleri / 45
3 15 Ağustos atılımının hazırlıkları, eylemler ve sonuçları (1980-1984) / 47 - Atılım öncesi siyasal süreç / 47 - Kurtlar sofrasında PKK / 47 - Örgütlerin durumu / 50 - Ağrı Dağı'nı taşımak / 53 - Dönüş ve silahlı propaganda hazırlıkları / 64 - Erken gelen ölüm: Mehmet Karasungur olayı / 67 - Silahlı propagandaya hazırlık / 68 - Türk ordu işgali / 69 - Halk eylem istiyor / 71 - Tarihi karar / 72 - Atılım düzenlenmesi / 73 - Silahlı propoganda birimleri / 76 - 14 Temmuz SP Takımı (Eruh Baskın Grubu) / 76 - 21 Mart SP Takımı (Şemdinli Baskın Grubu) / 82 - 18 Mayıs SP Takımı (Çatak Baskın Grubu) / 85 - Zamansız baskın / 87 - Dağları sarsan yemin / 88 - Eruh'a baskın düzenlenmesi / 90 - "Kader değiştiren kurşun" (Eruh baskını) / 91 - Şemdinli baskını ve baskın komutanının akıbeti / 92 - Çatak baskını ve baskın komutanının akıbeti / 95 - Eylemin sonuçları / 98 - Türk Devletinin tepkisi / 102 - Türk Genelkurmay' duruma el koyuyor / 104 - Türk Ordusu ilk hamlesinde yenildi / 105 - Türk Devletinin özel savaş stratejisi / 107
4 Taktikler savaşı (1985-1999) / 115 - İtirafçıların tahribatı / 116 - Ser verip sır vermeyen devrimci / 119 - IKP ile çatışma / 119 - Türk devleti, İran ve Irak'ı anlaşmaya zorluyor / 120 - Kamuoyunu özel savaşa alet etmek / 121 - ERNK'nin kuruluşu ve ERNK bayrağının hikayesi / 122 - PKK'nin karşı atağı / 123 - Siviller savaşın hedefi oluyor / 124 - Dev'in ölümü / 124 - Halk kahramanını arılatma zorluğu / 125 - Konferansta Agit / 127 - Ülkeye yönelimin önderi Agit / 128 - Atılı öncüsü Agit / 128 - Agit, Kürdistan ve halka aşıktı / 129 - 15 Ağustos atılımmın komutanı Agit / 130 - Agit'in eylem anlayışı / 130 - Ölümle "dans" / 132 - Agit'e layık olmak / 134 - PKK 3. Kongresi ve gerilla ordusuna geçiş / 135 - PKK'de kuvvet ayrımı ilkeleştiriliyor / 136 - "Köylüler iktidara" / 138 - Kanlı yıl, PKK'nin savaş üstünlüğü ve Halil Kaya olayı / 140 - PKK'rıin zor yılı / 144 - Almanya'da PKK davası ve bir itirafçının anatomisi / 145 - Bir daha iç çatlak / 149 - Halepçe'de soykırım / 153 - İran, Kürt muhaliflere yöneliyor: Kassemlo ve Mykonos olayları / 154 - Türk devleti fırsatı değerlendirmek istiyor / 158 - PKK-YNK ittifakı / 159 - Bir devrimcinin hazin sonu: Şahin Baliç olayı / 160 - Patlamaların habercisi olaylar / 163 - Serhildan / 165 - İki taktik: demokrasi ve şiddet / 167 - Kurumlaşma kongresi ve Mehmet Şener olayı / 169 - Körfez savaşında Türk devletinin politikası / 174 - Sorıuçsuz kalan ulusal birlik girişimi / 174 - Halk gücünün iktidara tırmanışı / 175 - ARGK hareketli savaşı deniyor / 177 - ABD Güney Kürdistan'a yerleşiyor / 178 - Denge yılı: 1992 / 179 - Aşılmayan deneysizlik ciddi bir zaafa dönüşüyor / 180 - Askeri kışlada MGK toplantısı / 183 - Ulusal utanç: Kardeş kavgası / 184 - Türk devlet belgelerinden Güney savaşının nedenleri / 190 - Kürdistan Ulusal Meclisi (KUM) / 191 - Bir ayrılık daha: Selim Çürükkaya olayı / 194 - Ateşkes / 195 - Özel birim / 203 - Almanya'da PKK yasağı / 205 - Yasaklar yılı / 207 - Öcalan'ın demokrasi ve federasyon planı / 208 - Savaş Güney Kürdistan'a kayıyor / 209 - "Kürt devletinin kurulması!" nasıl önlendi ? / 212 - PKK bayrak değiştiriyor / 213 - Kürdistan Sürgün Parlamentosu / 214 - Bir daha Güney Kürdistan işgali / 216 - Tampon bölge ve Türkiye-İsrail ilişkileri / 219 - Türk devletinin beşinci kolu: Türkmenler / 223 - Dublin anlaşması / 224 - Kime yaradığı belli olmayan çatışmalar / 226 - HADEP'in çıkışı / 227 - PKK'nin ikinci ateşkesi / 231 - Güney Kürdistan'da yeni oyun / 233 - PKK gözardı mı edilmişti? / 237 - Devletin toparlanma manevrası: Susurluk olayı / 240
5 Savaşın askeri bilançosu (1984-1999) / 243 - PKK kaynaklarının verileri / 244 - Türk devletinin verileri / 251 - Askeri sonuçlar / 255
6 Savaşın kürt toplumuna etkileri / 265 - Tarım / 267 - Hayvancılık / 268 - Sanayi / 270 - Kürdistan'a ayrılan "fonlar!" / 271 - Yatırımcıya yatırım yasak / 273 - Ambargo / 274 - Eğitim / 278 - Sağlık / 279 - Hukuk / 281 - Siyasal ve sivil haklar (demokratik haklar) alanı / 282 - Yıkımın sosyal ve kültürel alana yansımaları / 284 - Yıkımla yaratılan alternatif: Çeteler / 285
7 Savaşın Türkiye cephesindeki etkileri / 289 - Ekonomik fatura / 289 - Savaş lobisi / 296 - Faturanın halka maliyeti / 298 - Dışta ekonomik itibar ve komşularla ticaret / 299 - Kürdistan'daki talanda gerileme / 301 - Turizm / 302 - Savaşın siyasal yapıya etkileri / 304 - Savaşın toplumsal yapıya etkileri / 311
8 Atılımın dış boyutu / 317 - PKK'nin uluslararası alanda Kürt politikasında yarattığı değişiklikler / 317 - Türk devletinin karşı-diplomatik çalışmaları / 324 - Uluslararası alanda Kürt halkına karşı işlenen suçlar / 329 - Ortadoğu dengelerirıde Kürdistan ve PKK / 344
9 Direnişin Kürt toplumunda yolaçtığı değişiklikler / 353 - Köylülük / 354 - Kadınlar / 357 - Gençlik / 361 - Diğer kesimler / 364 - Aydınlar / 368 - Kültürde atılım ve kurumlaşma / 370 - Sivil itaatsizlik ve bireydeki değişim / 373 - Ulusal birlik / 374
10 PKK'nin iç sorunları / 379
11 Abdullah Öcalan Olayı / 399 - Sonun başlangıcı mı? Şemdin Sakık olayı / 399 - Oyunun ilk adımı: Öcalan'ı Suriye'den çıkarmak / 409 - 130 günlük rötarın durakları / 412 - Nairobi'deki günler / 422 - Öcalan operasyonunda kimler var? / 426 - Türk devletinin Kürt avı / 428 - Kürtler suçlu mu? / 430 - Öcalan'ın zaafı / 431 - İntikam mahkemesi / 436 - Türk Genelkurmayının stratejisi / 438 - PKK'nin tutumu / 440 - Mahkeme / 442 - Avukatlar çekiliyor / 446 - Öcalan'ın savunması / 449 - 29 Haziran / 462 - PKK'yi tasfiye planı / 463 - Güney Kürdistan girdabında diretme / 473
12 Sonuçlar / 477
13 Ekler / 495 1. HRK bildirisi (15 Ağustos 1984) / 495 2. Türk ordu ve kontrgerilla güçlerinin sivillere karşı katliamlarından örnekler / 498 3. Nerveh (Taşdelen) Taburu baskını (15.05.1992) / 504 4. Öcalan'a yönelik operasyonu protesto amacıyla kendini yakanlar ve intihar eylemi yapanlar / 506 5. Paris PDK-YNK Antlaşması (15-22.06.1994) / 510 6. Ankara PDK-YNK Antlaşması (30-31.10.1996) / 511 7. Washington PDK-YNK Antlaşması (17.09.1999) / 513 8. PKK Başkanlık Konseyi'nin silah bırakma çağrısı (5.08.1999) / 516 9. PKK Genişletilmiş 2. MK Toplantısı'nın sonuçları (7.08.1999) / 518 10. Abdullah Öcalan'ın grup teslimine ilişkin 5 Eylül 1999 tarihli mektubu / 520 11. Öcalan'ın PKK 7. Kongresi'ne gönderdiği 4 Aralık 1999 tarihli mektubu / 523 12. 2-23 Ocak 2000 tarihli PKK 7. Kongresi'nin kararları / 528 13. PKK'nin barış projesi / 529
14 Kaynaklar / 533 15 İndex / 539
AÇIKLAMA
Bu çalışmam, Kürt halkının Türk devletine karşı direnişini konu almaktadır. Bu bakımdan öznem, Kuzey Kürdistan ve PKK'dir. Çalışmamda, PKK'nin tarihine ve iç yapısına da geniş yer verilmekle birlikte, esas olarak Kürt halkıyla Türk devleti arasındaki savaş ve bu savaşın siyasi, askeri, ekonomik ve toplumsal sonuçlarını incelemekte ve değerlendirmekteyim. Kitap, Kürt halkının güncel direnişini konu almakla birlikte, okuyucuya yardımcı olmak için kitabın başına, Kürt sorununun tarihçesini de koydum.
Araştırmada; PKK'nin silahlı direnişe başladığı 15 Ağustos 1984 tarihini başlangıç aldım. Bu nedenle Afrika kökenli ünlü devrimci Fanon'un köle halkların sömürgeciliğe karşı özgürlük başkaldırısı için kullandığı sözlerden esinlenerek, kitabın adını "Kader Değiştiren Kurşun" koymak istedim; ama daha yerli olan bir isim seçtim: "Ağrı dağını taşımak".
Konuyu, 1994'te Özgür Gündem gazetesi için dizi haline getirdim. Bu dizi Almancaya tercüme edilerek 1995'te kitap olarak basıldı. Ancak kitap, elinizdeki araştırmanın kapsamından çok uzaktı. Bu diziden hareketle konuyu kitaplaştırmayı planladım. Araştırmayı 1996 sonunda bitirdim. Fakat aksilikler birbirini izledi: 18 Eylül 1996 tarihinde Belçika polisi, benim de çalıştığım Brüksel yakınlarındaki Kürt televizyonu Med TV'nin bürolarını bastı ve bitmiş haldeki bu çalışmam dahil, tüm malzemelerime el koydu. Malzemelerimi ancak bir yıl sonra alabildim. Böylece çalışmam en az bir yıl engellenmiş oldu. Ama olaylar dur-durak bilmedi. Bu nedenle çalışmamı 1996 yılıyla sınırlamayı hedeflemiş olmama rağmen, 1999'a kadar önemli gelişmeleri ilave etmek zorunluluğu duydum. Çünkü, PKK'nin silahlı direnişinin en önde gelen isimlerinden Şemdin Sakık 1998'de, PKK lideri Abdullah Öcalan da, aylar süren bir kovalamacadan sonra 1999'da Türk devletinin eline geçtiler. Bu olayları, özellikle PKK tarihinde bir dönüm olan Öcalan olayını çalışmama ilave etmemem imkansızdı; çünkü bu olay Kürt sorununda ve PKK'nin mücadelesinde çok ciddi gelişme ve değişmeleri bünyesinde barındırmaktadır. Haliyle Öcalan olayı çalışmamı bir daha baştan sona gözden geçirmeme yolaçtı. Yine de bu olaydan önceki değerlendirmelerimde ciddi değişiklikler yapmadım.
Çalışmamın konusu Kuzey Kürdistan olmasına rağmen, diğer Kürdistan parçalarındaki gelişmeleri de işlemek zorunda kaldım. Bu zorunluluğu iki nedenle duydum. Birincisi: Olaylar birbirini etkiliyordu. Kuzey'de başlayan bir olay Güney'de bitiyor, Kürt sorununu işlerken olaylara global bakmak gerekiyordu. İkincisi: Kürdistan'ın bölünmesi 80 yılı bulmasına rağmen, ne Kürt halkı, bölünmeyi kabul etmişti; ne de Kürdistan'ı denetimlerinde tutan devletler, bu bölünmeyle sınırlıyorlardı kendilerini.
1975 yılından beri Kürt ulusal mücadelesinin içinde olduğumdan, yazdıklarım gözlemlerime dayanmaktadır; ama bu çalışma, bir anı kitabı değildir. Savaşın iki tarafının kaynaklarına başvurdum, burdan çıkardığım veri ve sonuçları, gözlemlerimle birleştirdim.
Emperyalist ve sömürgeci güçlerin işgalini ve yarattıkları bölünmeyi kabul etmediğimden, Kürdistan parçaları için Kuzey Kürdistan (Türkiye Kürdistan), Doğu Kürdistan (İran Kürdistan), Güney Kürdistan (Irak Kürdistanı) ve Güney-Batı Kürdistan (Suriye Kürdistanı) adlarını kullandım. Çünkü bunlar, Kürt halkının kullandığı adlardır.
Aralık 1999 Selahattin Çelik
Selahattin Çelik
Ağrı dağını taşımak, çağdaş Kürt halk direnişi; siyasi, askeri, ekonomik ve toplumsal sonuçları
