Zorunlu Göç ve Etkileri: Diyarbakır

Zorunlu Göç ve Etkileri: Diyarbakır [Türkçe, Diyarbakır, 2006]

Forced Immigration and Its Effects: Diyarbakir [English, Diyarbakır , 2006]

Forced migration and Diyarbakir [English, İstanbul, 2010]

Zorunlu Göç ve Diyarbakır [Türkçe, İstanbul, 2010]

ZORUNLU GÖÇ ve ETKİLERİ

Kalkınma Merkezi, kalkınmaya en fazla ihtiyacı olan kırsal ve kentsel alanlarda araştırmalar yapmak, projeler geliştirmek ve uygulamak, saha koşullarında gerçekçi ve tekrarlanabilen modeler üretmek ve bu yolla toplumun tüm ilgili kesimlerinde kalıcı etkiler yapmayı amaçlayan, kâr amacı gütmeyen bir çalışma grubudur. Ekim 2004 tarihinde Diyarbakır'da kurulmuştur.

Niye zorunlu göç sürecine ilişkin bir araştırma yaptık?

Diyarbakır'da yaşanan sosyal ve iktisadi sorunların büyük ölçüde zorunlu göç süreci ile ilişkisi olduğunu düşünüyoruz. Zorunlu göç sürecinden günümüze kadar yaklaşık 15 yıl geçmesine rağmen, zorunlu göçün etkileri hâlâ varlığını sürdürmekte ve yarattığı sorunlar derinleşerek kalıcı hale gelmektedir. Bu nedenle, bu araştırmanın sonuçlarını kamuoyu ile paylaşarak bu durumu görünür kılmayı ve aynı zamanda geçikmeksizin olumlu yönde dönüştürülmesi için ilgili kesimleri sorumluluklarını yerine getirmeye çağırmayı amaçladık.

Araştırma ve rapor yazım sürecine Kalkınma Merkezi'nin tüm üyeleri ve gönüllüleri katılmışlardır.

Bu çalışmaya burada ismini zikredemeyeceğimiz kadar çok kişi, karşılık beklemeksizin emek ve gönül vermiştir; hepsine yanımızda oldukları ve katkıları için teşekkür ederiz.

Araştırma süresince bizlere destek olan Aziziye ve Benusen Beyaz Kelebekler Çamaşırevleri çalışanlarına, Umut Işığı Kadın Kooperatifi'ne, araştırma sırasında bizlere kapılarını açan mahalle sakinlerine ve mahalle muhtarlarına minettarlığımızı sunarız.

Araştırmanın tasarımındaki ve istatistiki konulardaki gönüllü katkıları için ODTÜ'den Ayşe Gündüz Hoşgör'e, verilerin anlamlı tablolara dönüştürülmesindeki gönüllü katkıları için Özgür Arun'a teşekkür ederiz.

Bu araştırmanın baştan sona tüm aşamalarında gece gündüz bizlerle birlikte gönüllü olarak çalışan Boğaziçi Üniversitesi'nden Şemsa Özar'a çok çok teşekkür ederiz.

31 Mayıs 2006 tarihinde bu araştırmanın taslağını sunduğumuz çalıştay için bize salonlarını açan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası'na, açış konuşmasını yapan Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Ilhan Diken'e, yorum ve katkıları için başta TESEV'den Dilek Kurban olmak üzere tüm çalıştay katılımcılarına teşekkürlerimizi sunarız.

Bu araştırmanın Türkçe ve Ingilizce basımını sağlayan UNDP Türkiye Temsilciliğine bu katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

iÇiNDEKiLER

Önsöz / 5
Giriş / 6
Araştırma Yöntemleri / 8
Araştırma Alanı / 12
Göç Süreci / 16
Geçmiş: Köyde Yaşam / 25
15 Yıl Sonra: Diyarbakır'da Yaşam
Köye Geri Dönüş Eğilimleri / 28
Genel Değerlendirme ve Çözüm Önerileri / 64

Ekler:
Ek 1. Anket soru formu / 78
Ek 2. Bir anketörün izlenimleri / 93
Ek 3. Derinlemesine görüşme ve odak grup toplantıları rehber soru formu / 99
Ek 4. Mahalle genel bilgi formu / 102
Ek 5. Anket yapılan kişilerin kadınlar, aileleri, yaşadıkları mahalle ve köye dönüş ile ilgili dile getirdikleri sorunlar ve çözüm önerileri / 103

Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin metropol kenti niteliğini taşıması nedeniyle, 1990'lı yıllarda zorunlu göçe tabi tutulan insanların akın ettiği önemli merkezlerden biri olmuştur. İlin nüfusu 1990-95 yılları arasında, 5 yıl gibi kısa bir sürede, ikiye katlanmıştır. Zorunlu göçle kente yerleşenlerin büyük çoğunluğu, halen kentin merkezinde ve çeperlerinde yer alan bazı mahallelerde birarada yaşamaktadırlar. Bu mahallelerde doğan bebekler, çocukluklarını aile büyüklerinden dinledikleri köy ve göç hikâyeleri, gittikleri mahalle okulları, ailelerinin geçimini sağlamak için Diyarbakır'ın sokaklarında verdikleri uğraş ve yine çalışmak için aileleriyle birlikte gittikleri pamuk ve fındık tarlaları arasında sıkışmış bir biçimde geçirmişlerdir. Son 15 yıllık süre içinde bu mahallelerde yaşamın çok da fazla değiştiğini söylemek mümkün değildir.

Biz, bu çalışmayla, köylerini terk etmek zorunda kalarak Diyarbakır'a gelmiş insanların göç öncesinden başlayarak günümüze kadar yaşadıklarını anlayabilmeyi amaçladık. Bu amaçtan hareketle ziyaret ettiğimiz mahallelerin sakinleri, bize, köy yaşantılarını, göç sırasında başlarından geçenleri ve Diyarbakır'da geçirdikleri bunca yıl süresince neler yaşadıklarını anlattılar. Bu anlatılarında, sadece geçmişi değil, içinde bulundukları durumu da tahlil ettiler; gelecekten beklentilerini, hayallerini bizlerle paylaştılar. Umarız bize anlatılan bu hikayeleri, sizlere lâyıkıyla aktarabiliriz.

Bu çalışma çerçevesinde belirli bir süreci anlamak için yola çıktıysak da, tabii ki hedefimiz pasif bir anlama süreci ile yetinmek değil. Ancak, zorunlu göçe tabi olmuş insanların karşı karşıya kaldıkları sorunların çözümü yolunda atılacak her adımın, yaşananları kavramakla başlayacağına inanıyoruz. Bu nedenle, çalışmanın son bölümünde, ziyaret ettiğimiz mahalle sakinlerinin talep ve beklentilerinden hareketle, içlerinde bulundukları durumu olumlu yönde dönüştürmeye yönelik önerilerimiz yer almaktadır. Dileğimiz bu önerilerin kamu ve yerel yönetimlerle sivil toplum kuruluşları kadar, Türkiye kamuoyunun gündemine de taşınabilmesidir...

ZORUNLU GÖÇ ve ETKİLERİ
DIYARBAKIR

KALKINMA MERKEZI
Eğitim, Araştırma, Uygulama, Danışmanlık, Üretim ve Işletme Kooperatifi


Haziran 2006


Ekinciler Caddesi, Kristal Apartmanı,
Kat:5 No:21,
Ofis /DIYARBAKIR
Tel-Faks:0 412 229 18 12

e-posta: kalkinmamerkezi@yahoo.com
web sitesi: www.kalkinmamerkezi.org