Pirtûkxaneya dîjîtal a kurdî (BNK)
Retour au resultats
Imprimer cette page

Bir dilin inkarı, Türkiye’de Kürtçe dili hakkı


Weşan : Bumerang İHD KHRP Tarîx & Cîh : 2002, Diyarbakır
Pêşgotin : Koray DüzgörenRûpel : 102
Wergêr : ISBN :
Ziman : TirkîEbad : 210x295 mm
Hejmara FIKP : Liv. Tr.Mijar : Giştî

Bir dilin inkarı, Türkiye’de Kürtçe dili hakkı

Bir dilin inkarı, Türkiye’de Kürtçe dili hakkı

Kerim Yıldız,
Koray Düzgören

Bumerang İHD KHRP


20 Kasım 2002 tarihinde İstanbul Ünivesirsitesi’nden bir grup öğrenci, üniversitede tercihli (isteğe bağlı) Kürtçe dersleri verilmesini talep eden bir dilekçeye imza attı ve bu eylemi bir basın konferansıyla duyurdu. Bu örnek, ülke çapındaki üniversitelerde ve ortaöğretim okullarında, yetkililerden gelen muhtemelen ummamış oldukları tepkiyi ve hem ülke içinde hem de ötesinde yankılanmaları tekikleyerek uygulandı. 2002 yılının Şubat ayı itibariyle Türkiye çapında 24 üniversetiden öğrenciler 11.837 adet dilekçeyi yetkililere iletmeye çalışmışlar ve bunlara, ilk ve orta öğretim okullarında Kürtçe öğretilmesi çerçevesindeki kendi dilekçeleriyle binlerce ilk ve orta okul öğrencisi ile aileleri de katılmıştır. Yetkililerin buna cevabı kesin ve kaba olmuştur: 14 Şubat itibariyle 1.359 kişi gözaltına ...


ÖNSÖZ

Kısa bir süre önce Kürt üniversite ve ortaöğretim öğrencileri tarafından Türkiye çapında başlatılıp sürdürülen Kürtçe eğitim kampanyaları dolayısıyla, ki bu kampanyalar, ilk başladıkları 2001 sonbaharından itibaren Türk yetkililer tarafından kaba kuvvetle bastırılmak istenmiştir, KHRP, 2002 yılının Şubat ayında, öğrenci kampanyasına ilişkin kesin ve nesnel enformasyon sahibi olmak ve Kürt dilinin statüsünü, gerek yasa gerekse uygulaması; yalnızca eğitimde değil, fakat yayın, siyasi tartışma, sivil toplum kurumları, adli sistem, kültür hayatı, özel ve ticari hayat ile çocuklara takılan isimler ve yer isimleri boyutunda daha geniş anlamda incelemek amacıyla acilen bir araştırma-inceleme heyeti göndermiştir.

Heyet, Glasgow Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden azınlık hakları uzmanı Robert Dunbar; Türkiye’den deneyimli bir Kürt insan hakları uzmanı ve KHRP’nin Uluslararası Danışmanlar Kurulu üyesi Nazmi Gür ile insan hakları avukatı ve KHRP’nin Direktör Yardımcısı Fiona McKay’den oluşmuştur. Bu yeni rapor, görevli heyetin bulgularını belgelemekte ve Türkiye’nin, Avrupa Birliği’ne girişi kabul edilmezden evvel uymak zorunda kalacağı Kopenhag Kriterleri de dahil olmak üzere, uygulanabilir uluslararası hukuki standartlar açısından tepeden tırnağa bir durum analizi yapmaktadır. Bu rapor, ayrıca diğer uluslararası mekanizmalar gereğince yapılabileceklerin yanısıra, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) çerçevesinde dava açma sürecini de araştırmaktadır. Raporun nihai hükmünde, görevli heyet reform konusundaki tavsiyeleri ayrıntılı bir liste halinde biraraya getirmiştir.

Rapor, AB’ye giriş öncesi süreç bağlamında Türkiye’nin dil hakları da dahil olmak üzere azınlık haklarını daha geniş ölçüde tanımaya zorlandığı bir zamanda hazırlanmıştır. Bu raporun açıkça ortaya çıkarttığı gibi Türkiye, Kürtlerin dil hakları ve azınlık hakları çerçevesinde bir dizi uluslararası ilkeyi ihlal etmiştir.. Türkiye’nin uluslararası standartlara uyar hale gelebilmesi için Türk Anayasası’nda, yasalarda, politikalarda ve uygulamalarda geniş bir yelpazede değişiklikler yapılması gerekmektedir.

Nitekim bu raporun yazımını izleyen tarihlerde Türkiye, Uyum Yasaları adı verilen bir dizi Anayasa ve kanun maddesini kabul ederek Kopenhag Kriterleri’ni gerçekleştirme yolunda bir adım atmış bulunmaktadır. Buna rağmen uygulamada fazla bir değişiklik görülmemiştir. AB ülkeleri ve organları Türkiye’nin hem bu yasaların içlerinin doldurmasını hem de Kopenhag Kriterleri’ne uyma konusunda daha ileri adımlar atmasını beklediklerini açıklamışlardır.

Biz bu aşamada raporu ve bulgularını size sunarken bu konularda yapılan yasal değişikliklerin içeriğinden söz etmeyeceğiz. Buna karşılık metnin sonuna kabul edilen bu kanunları ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılan yönetmelikleri eklemekle yetineceğiz.

Bu çalışmanın, Kürt Dilinde eğitim ve radyo-tv yayın hakkının tartışıldığı böyle bir dönemde çıkmış olması oldukça önemlidir.
Bu vesileyle, heyete katılan üyelere ve raporun hazırlanmasında ve yayımlanmasında emeği geçenlere teşekkür ediyoruz.

Kerim Yıldız
Kürt İnsan Hakları Projesi Direktörü

Koray Düzgören
Gazeteci

Londra
Eylül 2002



SUNUŞ

20 Kasım 2002 tarihinde İstanbul Ünivesirsitesi’nden bir grup öğrenci, üniversitede tercihli (isteğe bağlı) Kürtçe dersleri verilmesini talep eden bir dilekçeye imza attı ve bu eylemi bir basın konferansıyla duyurdu. Bu örnek, ülke çapındaki üniversitelerde ve ortaöğretim okullarında, yetkililerden gelen muhtemelen ummamış oldukları tepkiyi ve hem ülke içinde hem de ötesinde yankılanmaları tekikleyerek uygulandı. 2002 yılının Şubat ayı itibariyle Türkiye çapında 24 üniversetiden öğrenciler 11.837 adet dilekçeyi yetkililere iletmeye çalışmışlar ve bunlara, ilk ve orta öğretim okullarında Kürtçe öğretilmesi çerçevesindeki kendi dilekçeleriyle binlerce ilk ve orta okul öğrencisi ile aileleri de katılmıştır. Yetkililerin buna cevabı kesin ve kaba olmuştur: 14 Şubat itibariyle 1.359 kişi gözaltına alınmış; 143 kişi yargılanmak üzere hapse gönderilmiş ve 46 kişi okulundan ya da üniversitesinden atılmıştır.1

Öğrenci kampanyası tercihli (isteğe bağlı) Kürtçe dersleri konusunu gündeme getirmişti ama bu, Türkiye’deki dil hakları sorununun sadece bir yüzüydü. KHRP, Şubat 2002’de öğrenci kampanyası ile bunun, Türkiye’de Kürt dilinin durumu bağlamında gündeme getirdiği daha geniş konuları incelemek üzere bir araştırma-inceleme heyeti göndermeye karar verdi. Sözkonusu heyetin görev amaçları üç bölümden oluşuyordu:

- Öğrenci kampanyasına ilişkin kesin ve nesnel bilgi sahibi olmak ve Kürt dilinin statüsünü, gerek yasa gerekse uygulaması; yalnızca eğitimde değil, fakat yayın, siyasi tartışma, sivil toplum kurumları, adli sistem, kültür hayatı, özel ve ticari hayat ile çocuklara takılan isimler ve yer isimleri boyutunda daha geniş anlamda incelemek.

- Türkiye’nin, Avrupa Birliği’ne girişi kabul edilmezden evvel uymak zorunda olduğu Kopenhag Kriterleri de dahil olmak üzere uygulanabilir uluslararası hukuki standartlar açısından bir durum analizi yapmak ve Türkiye’ye müeyyide altına girdiği diğer uluslararası mekanizmalar çerçevesinde yapılabileceklerin yanısıra, İnsan Hakları ile İlgili Avrupa Sözleşmesi (AİHS) çerçevesinde dava açma potansiyelinin temellerini de araştırmak.

- Hem Türkiye’de hem de uluslararası platformda Kürt dilinin Türkiye’deki durumu ile uluslararası standartlar çerçevesindeki ihlaller konusunda bilinçliliği artırmak ve reform için tavsiyelerde bulunmak.

Görevli heyet, Glasgow Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden azınlık hakları uzmanı Robert Dunbar; Türkiye’den deneyimli bir Kürt insan hakları uzmanı ve KHRP’nin Uluslararası Danışmanlar Kurulu üyesi Nazmi Gür ile insan hakları avukatı ve KHRP’nin Direktör Yardımcısı Fiona McKay’den oluşmuştur.

Heyet, Kürt dili üstündeki kısıtlamaların etkisini mümkün olan en geniş çerçevede ...

1 Türkiye İnsan Hakları Derneği (İHD)-İstanbul Şubesi tarafından derlenmiş ve 14 Şubat 2002 tarihinde bir basın konferansıyla duyurulmuş olan enformasyon.

 


Kerim Yıldız,
Koray Düzgören

Bir dilin inkarı, Türkiye’de Kürtçe dili hakkı

Bumerang İHD KHRP


Bumerang İHD KHRP
Bir dilin inkarı
Türkiye’de Kürtçe dili hakkı
Editörler: Kerim Yıldız
Koray Düzgören

Bumerang İHD KHRP
Diyarbakır
2002



Weqfa-Enstîtuya kurdî ya Parîsê © 2024
PIRTÛKXANE
Agahiyên bikêr
Agahiyên Hiqûqî
PROJE
Dîrok & agahî
Hevpar
LÎSTE
Mijar
Nivîskar
Weşan
Ziman
Kovar