VersionsDoğunun Sorunları [Türkçe, Diyarbakır, 1966]
Doğu'nun Sorunları [Türkçe, İstanbul, 2002]
Doğunun Sorunları
Mehmed Emin Bozarslan
Şafak Kitabevi
1964 yılında yayımlanan «İslâmiyet Açısından Şeyhlik-Ağalık» adlı eseriyle, özellikle Doğuda büyük yankılar uyandıran Mehmed Emin Bozarslan, toplumcu ve devrimci bir yazardır.
Mehmed Emin Bozarslan, 1934 yılında Diyarbakır'ın Lice ilçesinde, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Tamamen kendikendisini yetiştirmiş ve kazandığı sınavlardan sonra yıllarca ilçelerde müftülük yapmıştır, «islâmiyet Açısından Șeyhlik-Ağalık» adlı eseriyle gericilerin ve çıkarcıların hücumlarına uğrayan Bozarslan, Diyanet îşleri Başkanlığınca görevinden alınmıştır. Ancak yazarın Danıştay'da açtığı dâva, lehinde sonuçlanmıştır.
Bu kitapta Bozarslan, unutulmuş Doğunun ve çileli insanının sorunlarını, Anayasamızın tanıdığı hürriyetler ışığında incelemektedir. Şimdiye dek parça pörçük ele alınan Doğunun dertleri, bu kitapta bütünlüğe kavuşmakta ve yazarın gücünce de yeni ve üzerinde durulmaya değer çözüm yolları getirmektedir.
Halen Diyarbakır'da oturmakta olan Mehmed Emin Bozarslan'ın, tam olarak dilimize çevirdiği, Nehru'nun «Dünya Tarihinden Parçalar» adlı kitabı da vardır.
İçindekiler
5 / Önsöz
Birinci bölüm
7 / Doğunun ekonomik durumu
8 / Toprak ağalığı
11 / Köylünün geliri
15 / Tarımın motorize edilmesinin sonucu
20 / Küçük toprak sahiplerinin durumu
22 / Toprak kavgaları
25 / Orman problemi
27 / Hayvancılık
29 / Kentlere, Batıya ve yabancı ülkelere göç
32 / Kaçakçılık ve nedenleri
33 / Mayın tarlaları
35 / Doğuda ticaret
38 / Ticaret mi aracılık mı?
40 / Ver elini İstanbul
42 / Faiz ağaları
43 / Banka kredileri kimlere verilir?
45 / Kara yara
46 / Doğuda yol durumu
İkinci bölüm
48 / Doğunun kültürel durumu
49 / ilköğretim
50 / Köy okullarının durumu
56 / Paralı eğitim
58 / Okuma-yazma bilmiyenler
59 / Doğuda dil sorunu
65 / Hurafeler zinciri
67 / Radyo istasyonlan enflâsyonu
Üçüncü bölüm
70 / Doğunun sosyal durumu
71 / Kast sistemi
75 / Köylüde yaratılan aşağılık duygusu
77 / Sünnî-Alevî ayrılığı
79 / Aşiret hayatı
81 / İlkel yerleşim sistemi
83 / Evlenme
85 / Başlık
88 / Kız kaçırma olayları
89 / Kadının durumu
90 / Boşanmalar
90 / Çok kadınla evlenme
91 / Çocukların dununu
92 / Kan dâvası
Dördüncü bölüm
98 / Doğunun sağlık durumu
99 / Gıdasızlık
101 / Susuzluk
103 / Mesken durumu
106 / Karanlıkta yaşıyanlar
108 / Tezek çağında yaşıyanlar
109 / Pislik içinde yaşıyanlar
110 / Doktor ve ilâç sorunu
113 / Sosyalizasyon ve pilot bölge
116 / Ebesiz doğumlar
Beşinci bölüm
117 / Doğuda halk-devlet ilişkileri
117 / Halkm Devlete karşı tutumu
119 / Devletin halka karşı tutumu
121 / Memurların halka karşı tutumu
124 / Bugün git, yarın gel
125 / Mevzuat hazretleri
127 / Köy ihtiyar kurulu
128 / Doğuda jandarma dayağı
Altıncı bölüm
135 / Doğuda demokrasi ve politika
135 / Sönen umutlar
138 / Ekonomik demokrasi olmayınca
139 / Doğuda oynanan demokrasi oyunu
141 / Partilere kimler egemendir?
142 / Seçim komedisi
143 / Dejenere edilen demokrasi
143 / Politikada kullanılan silâhlar
144 / Seçimden seçime
Yedinci bölüm
146 / Doğunun plânlı kalkınmadan nasibi
146 / Yol durumu
147 / Okul durumu
149 / Toprak reformu
149 / Endüstri
150 / Lüks binalar
Sekizinci bölüm
151 / Doğu nasıl kalkınabîlîr?
151 / Konulan yanlış teşhisler
154 / Kalkınmanın yönleri
155 / Ekonomik kalkınma
155 / Toprak reformu
161 / Tarihten ibret
163 / Toprak reformu yetmez
164 / Endüstrileşme
166 / Eğitim seferberliği
173 / Köyler birleştirilmelidir
174 / Hayalî bir tablo
Dokuzuncu bölüm
176 / Çıkar yol
177 / Avrupa özel sektörünün durumu
178 / Türkiye özel sektörünün durumu
181 / Özel sektör Doğuluyu kalkındırabilir mi?
186 / Devletçilik şarttır
Onuncu bölüm
190 / Basında Doğu
ÖNSÖZ
Doğunun bir ıstırap diyarı, bir sefalet bölgesi olduğunu aşağı yukarı herkes bilmektedir. Fakat bu ıstırabı gerçek yüzüyle, bütün yönleri ve nedenleriyle bilenler pek azdır.
Çerçi Doğunun bazı kentlerindeki «Yenişehir» semtlerinde beşer-onar katlı lüks apartmanlar vardır, bu semtlerin asfalt caddelerinde göz kamaştırıcı otomobiller dolaşmaktadır. Ama bunların yanıbaşında sefalet içinde yüzen ve ıstıraptan kıvranan sayısız gecekondu sakinleri de vardır. Köylerde, Hint fakirlerinin kulübelerini andıran kümeslerde ömür tüketen ve hayatlarının bütün günleri, ıstırap zincirinin birer halkalarından ibaret olan köylüler de vardır.
İşte bu kitap, Doğunun ve özellikle Doğu köylüsünün içinde bulunduğu ıstırabı gerçek yüzüyle, bütün yönleri ve nedenleriyle yansıtmakta, dile getirmektedir.
Bu kitapla Doğuya ve cefakeş Doğu insanlarına bir hizmet yapmış sayılırsak kendimizi mutlu sayacağız.
M. Emin Bozarslan
Birinci bölüm
Doğunun ekonomik durumu
«İktisadî ve sosyal hayat, adalete, tam çalışma esasına ve herkes için insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşayış seviyesi sağlanması amacına göre düzenlenir» (Anayasa, Madde: 41)
Doğunun ekonomik hayatı tamamen tarıma ve hayvancılığa dayanır. Fakat Doğu ekonomisinin bu iki dayanağı da ilkel metodlar ve araçlarla yapıldığı için yurdun ve bölgenin kalkınmasına katılmak şöyle dursun, doğu insanlarının karınlarını bile doyuramamaktadır. Çoğu yerlerde hâlâ kapalı aile ekonomisi hakimdir ve «kendi için üretim» prensibi tazeliğini korumaktadır.
Yine çoğu yerlerde, eski çağlardaki gibi eşya mübadelesi yapılmaktadır!" Örneğin dağ köylerinde yetişen elma, armut, üzüm gibi mevveler katır veya eşek sırtında ova köylerine götürülüp buğdayla, arpayla değiştirilmektedir. Faraza üzüm sahibi yükünü bir duvarın dibine indirir ve tek katlı toprak evin damına çıkarak, «Gelin üzümeeee, gelin üzümeeee» diye bağırır, köy kadınları da kapları doldurup gelirler. Çoğu zaman üzümle buğday basbaşa değiştirilir. Terazi filân da yok, bir kap buğday yerine bir kap üzüm verilir. Diğer meyveler için de durum aynıdır. Muş, Bingöl gibi soğuk iklimli illerin köylerinde meyveler yünle; yağla değiştirilir. Ticaretin bir kolunu teşkil eden «çerçilik» yani seyyar satıcılıkta da durum böyledir. Satıcı yağ, buğday, yumurta, tavuk karşılığında köylülere eşya satar.
Endüstri bölgede yok denecek kadar azdır. Sayılan iki elin parmak sayısını geçmiyen birkaç mevsimlik fabrika bulunursa ...
Mehmed Emîn Bozarslan
Doğunun Sorunları
Şafak Kitabevi
Şafak Kitabevi
Doğunun Sorunları
Mehmed Emîn Bozarslan
Genel isteme adresi
Şafak Kitabevi
Nilgün sineması karşısı, Nil pasajı Diyarbakır
Bu kitap, 1966 yılı Mart ayında Ankara'da
İș matbası'nda dizilip basılmıştır.
