Ölüm Kuşun Kanadında
Celal Başlangıç
Ümit Yayıncılık
Binlerce Kürt yürüyor; çoluk çocuk, kadın erkek; hastası sağlıklısıyla. Ölümü arkada bırakmanın sevinci içindeler. Yaşamı, Türkiye sınırından geçince yakalayacaklarına inanıyor hepsi... Üstelik 1988'de Saddam'ın "bombayı kimyası'nın acıları henüz unutulmamışken, yağmur çamurda yürüyor Kuzey Iraklı Kürtler... 199l'deki bu göçün, Kuzey İraklı Kürtlerin yaşam kavgasının tanığı Celal Başlangıç.
Uçaklardan atılan yiyecek giyecek kolileri bile ölüm getiriyor onlara.
Ölüm Kuşun Kanadında...
"ABD'ye güvendik, Saddam'a karşı sarıldık silaha" diyorlar. Körfez Savaşında Saddam'ın karşısına dikilenlerin, kendilerine ilgisiz kalışının nedenlerini düşünüyorlar. Celal BAŞLANGIÇ, yalnızca Kuzey Irak’tan kaçan Kürtleri değil, Türkiye'de yaşayanları da bu kitabın kapsamı içine aldı. Kimi yer ve zamanlarda ölümü çok yakınında duyumsar insan. "Nereye konacağı belli olmayan bir kuşun kanadındadır, sanki ölüm" diyor Başlangıç, bu duyguyu tatmış bir gazeteci olarak. Kitapta okuyacaklarınız onun görüp yaşayıp gözledikleri...
İçindekiler
Başlarken / 9
Birinci Bölüm
Kürtlerin 1988 Göçü / 13
Olağanüstü Halde Bir Hastane / 15
Zincire Vurulan Hamile Öğretmen / 17
Kürtlerin Büyük Göçü Başlıyor / 24
Kürtlerin Tüm Dünyaya Yardım Çağrısı / 40
İkinci Bölüm
1990 Göçü Öncesinde Türkiye ve Kürtler / 57
Sadam'ın Üzerinden Müttefikler Geçince / 59
Bir Yandan Füze Diğer Yandan Gözaltı Korkusu / 64
Körfez Savaşı ve İncirlik Üssü / 65
Terk Edilen Yerleşim Birimleri / 68
Bombaya Değil, Paniğe Karşı Önlem / 70
Yanlışlıkla Ateşlenen Füzeler / 73
Irak'tan Gelen Kürtler, Türkiye'den Kaçmış / 76
ANAP'lılar Kürtlerin Hatırını Sordu / 88
"Sivil Savunma" Can Alıyor / 95
Tavukla Kimyasal Gaz Ölçümü / 103
"Umumi Arzu" Üzerine "Yek Mume" / 105
Olağanüstü Halin "Savaş Hali" / 108
Gazetecilere Yasak Cizre / 115
Güneydoğuda Yoksulluk ve Çaresizlik / 118
Birlikler Sınıra Kaydırılıyor / 121
Sığınmacı ve Gazeteci Turizmi / 123
Hakkâripolis'te Bomba Sesleri / 127
Toyoto, "Tozoto" Olunca / 130
Awacks'lar, Patrıot'lar ve Kanla Kızaklar / 133
Şiddete Karşı Şiddet / 135
Artık Cenazeler Sahipli / 141
Devletle Halk Nevruz'da İp Çekişiyor / 145
Büyük Gözaltı Dalgası / 148
Leğenle Yakılan Nevruz Ateşi / 152
İnsanlıkdışı Uygulamalar / 154
Üçüncü Bölüm
Kürtlerin Devlet Göçü / 159
Gazetecilere Yasak Çemberi / 161
Kürtlerin En Büyük Çemberi / 165
İnsan Bunlar, İnsan / 168
Açlık Yola İndirdi / 172
Göçün Yükü Kadınlarda / 177
Yaşamaya Mahkum Oldular / 182
Koruculuk, Tek Geçim Kaynağı / 188
Sınırın Sıfır Noktasında Yaşam / 191
Köylüler Sığınmacılardan Farksız / 194
Kürt Bölgesine Ad Aranıyor / 199
Kürtlerin Cehennem Taşı / 200
ABD Yardımıyla Ölüm de Geldi / 204
Sınırdaki Mayınlar Can Alıyor / 208
İngilizler Kürtlere Hava Köprüsü Kurdu / 213
Ölümle Yaşamın İnce Çizgisi / 220
Geri Dönüş Başlıyor / 223
BAŞLARKEN
Turgut Özal'a suikast yapılmasına on beş-yirmi dakika var.
1988'in Haziranı.
Yapış yapış bir sıcak.
Cumhuriyetin aracı Gaziantep'ten Şanlıuıfa’ya doğru gidiyor.
İçinde üç kişi...
Gazetenin Güney İlleri Bürosu İdari Sorumlusu Cebrail Demir.
Büronun şoförü Kadir Kağnı.
Bir de Cumhuriyet'in bölge temsilcisi; yani ben...
Kartal Demirag Özal'a yönelen tabancasının tetiğini birazdan çekecek.
İki metal şiddetle birbirine çarptı. Patlayan dünyanın en güçlü bombasıydı sanki.
Birdenbire yaşamın, dünyanın başka bir boyutuna sıçramak...
Herşey sarsılıyor, her şey dönüyor. Dünyayı karıncalar basıyor bir anda; ya da öyle geliyor insana. Zayıf bir titreşime dönüşüyor yaşam; koptu kopacak...
Cumhuriyetin aracı, bir petrol tankerinin altına giriyor; yüz yirmi kilometre hızla. Tanker, seksen kilometreyle geliyormuş.
Günler sonra bir telefon geliyor Diyarbakır'daki hastaneye:
"Başın sağ olsun; Cebrail'le Kadir'i kaybettik. Araçtan bir tek sen sağ çıktın."
Oysa, "Onların bir şeyi yok, en kötü durumda sensin" demişlerdi birkaç gün önce.
Dünyanın bir anda üzerine çökmesi, kanlı bir çığlık, Suruç Devlet Hastanesine kabul etmeyen doktor, Şanlıurfa Devlet Hastanesi, kana üşüşen sinekler, neredeyse vücudundaki bütün kemikler kırıldığı için elle tutulmayıp yattığım çarşafın iki ucundan kaldırılma, Şanlıurfa'dan Diyarbakır'a kalkan Olağanüstü Halin helikopteri...
Sonra, Diyarbakır'da bir hastane...Onlarca gün bir ameliyathanenin, bir hasta yatağının üzerinde gelen "geçmiş olsunlar" a soluğunu tutarak yanıt vermek:
"Kötülere bir şey olmaz, kontenjanından yırttım."
İşte Kürtlerin 1988 göçüne , böylesi bir süreçte tanık oldum.
Kuzey Irak'ta yaşayan Kürtler 1991'de bir kez daha kaçtı Türkiye'ye. Bu göç bir anlamda "sonun başlangıcıydı. Belki de Kuzey Irak'ta bir Kürt otonomisini, bir Kürt Federe Devletine ya da bir başka boyuttaki Kürt Devleti'ne atılan son adımdı. 1988'de Diyarbakır'daki hastanenin bir odasından izlemeye çalıştığını "Kürt göçü"nü, 1991'de tüm acılarıyla yaşadım. Kimi zaman otomobille, kimi zaman Zırhlı Piyade Taşıyıcı'yla, kimi zaman katır sırtında, kimi zaman da yürüyerek dolaştım Irak sınırı boyunca.
Tanık olunan, çağın en büyük acılarından biriydi kuşkusuz. Yokluğun, açlığın, ölümün çaresizleştirdiği "insanlık durumu"nun çarpıcılığı herkesi yasadığı gerçek dünyanın ve zamanın ötesine itiveriyordu bir anda.
Yıllar sonra, otuz altıncı enlemin üzerinden Türkiye sınırına dek uzanan küçüçük bir lekeyi haritada görenler sorabilir:
"Bu nereden, ne zaman, niçin çıktı?"
İşte yıllar sonra insanların aklına takılabilecek bir soruyu gözlemler, yaşanılanlar, tanıklıklar boyutunda yanıtlamaya çalıştım.
Sadece Irak'tan kaçanların değil, Türkiye'de yaşayan Kürtlerin o süreçteki duyguları, düşünceleri, kimlik savaşımları, ulusal kültürlerini varetme çabaları, yaşadıkları baskı ve terör, demokratik hak ve özgürlük istemleri de doğal olarak bu kitabın kapsamı içine girdi.
İnsanların, ölümün kendine çok yakın olduğunu duyumsadığı yerler vardır.
İşte Doğu'da, Güneydoğuda gazetecilik yapmak da ölümün kendine çok yakın olduğunu duyumsamakla eşanlamlı. Nereye konacağı belli olmayan bir kuşun kanadındaydı sanki ölüm.
Denilir ki, "Gazeteci çağının tanığıdır."
Ve yine denilir ki, "Gazeteci tarihin müsveddelerini yazar."
"Ölüm Kuşun Kanadında" da işte böyle bir tanıklığın sonucu ortaya çıktı. Anlatılanlar, bir başka boyutta da "tarihin müsveddesi" sayılabilir.
Kimine göre tarih, "büyük devletler", devlet başkatıları, karizmatik liderler tarafından yazılır. Kimine göre de tarih bir başlarına kaldıkları zaman "Okyanusa atılmış küçücük bir taş kadar dalga çıkaramayan" insanların yazdığıdır.
Bu kitapta, "tek başlarına, Okyanusa atılan küçücük bir taş kadar dalga çıkaramayanların" öyküsü var.
Birinci Bölüm
Kürtlerîn 1988 Göçü
Olağanüstü Halde Bir Hastane
Haziran, 1988...
Helikopter, Dicle nehri üzerinden Diyarbakır'a yöneldi.
Bir kişi bile kafasını kaldırıp bakmadı.
Güneydoğulular iyeden iyiye alıştı helikoptere. Her gün onlarcası kalkıp onlarcası iniyordu. Olağanüstü Hal Bölgesindeki yerleşim birimlerine, kimi zaman yalnız helikopterle ulaşım sağlanabiliyordu. Düne değin dört tekerli araç bile görmeyen kırsal kesimlerdeki çocuklar, helikopterle çoktan tanıştılar.
Yörede yaşayan halk "hava tahmini" yapar gibi, tepelerinde uçan helikoptere bakıp "Bugün gene çatışma var galiba" diye "olay tahmini" yapıyordu. Bölgeye dışarıdan gelen gazeteciler, Diyarbakır akşamlarında "çıkması olası" olayları beklerken, karanlığı delen helikopter seslerini duyunca telefonlara sarılıyorlardı:
"Bir olay mı var?"
Alınan yanıt çoğunlukla aynıydı:
"Hayır, yeni gelen helikopterlerle pilotlarımız gece eğitimi yapıyorlar da..."
Helikopterin indiği askeri birlikte, bir cankurtaran hazır bekliyordu. Askerler alışkın devinimlerle sedyeyi indirip cankurtarana yerleştirdiler. Helikopter yükünü bırakmanın rahatlığıyla bir toz bulutu kaldırarak havalandı.
Askerler, kim bilir kaçıncı kez bir yaralıyı Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesine taşıyorlardı.
Yolu iyiden iyiye ezberlemişti cankurtaran sürücüsü. Ama yine de Diyarbakır'ın asfaltı delik deşik yollarında "çukursayan makinesi" kullanır gibi gidiyordu.
.....
Celal Başlangıç
Ölüm Kuşun Kanadında
Ümit
Ümit Yayıncılık
Ufuk Dizisi: 18
Ölüm Kuşun Kanadında
Celal Başlangıç
Birinci Baskı
Mart 1994
Ankara
Dizgi ve Baskı:
Ümit Yayıncılık Ltd. Şti.
Konur Sok. 27 / 1
06640 Kızılay - Ankara
Tel : 419 38 27
Faks : 4175668
Kapak ve İçfotoğraflar:
Zafer Aknar
ISBN: 975 - 7362 - 39 -5
