Başta Cumhuriyet dönemi olmak üzere bu topraklarda yaşayan halkların tarihlerinin yeniden yazılması gerektiği, öteden beri halklar olgusunu, Türkiye ve Kürdistan gerçeğini doğru algılayan aydınlarca söylenegelmektedir.
Irkçı-sömürgeci anlayışın cevaz verdiği doğrultuda "resmi tarihçiler" projektörlerini Osmanlı toplumuna çevirdiler ama Cumhuriyet tarihini de kendi dünya görüşlerine göre belirleyip tabulaşhrdılar. Resmi ideolojinin daha ilkokuldan başlayarak insanlarımızı şartlandırdığı önemli konuların başında Kürt sorunu ve Kürtler'in ulusal-demokratik mücadeleleri geliyor. Resmi ideoloji, Kürt sorununda red ve inkâr politikasına yaslanıp bilimdışı tezler ürettiğinden, sürekli olarak tarihsel ve toplumsal gerçeklikle çelişmiştir. Başka bir söyleyişle gizli planda kabulcü, resmi planda inkârcı bir yol izlemiştir. İşte çalışmamızın omurgasını oluşturan bu türden gizli belgeler ve araştırma raporları, sözkonusu resmi tutumun ilginç örneklerini sergilemektedir.
Bu çalışmanın ortaya koyduğu iki temel gerçeklik var: Birisi, Kürt halkının demokratik mücadeleyi her zaman yeğleyip, ancak demokratik mücadele kanallarının tıkandığı zaman silahlı mücedeleye başvurduğu; İkincisiyse tüm gizli arşivleri elinde bulunduran T.C. Devleti'nin Kürt ve Kürdistan gerçeğini kimi yönleriyle Kürt aydınlarından daha da iyi bildiğidir. Esasen bundan dolayıdır ki, resmi politikada "red ve inkârcı", gizli politikada "itirafçı ve kabulcü" dür.
Büyük bölümü ilk kez günyüzüne çıkan bilgi ve belgelerle bu çalışmanın; araştırmacılar için bir kaynak eser olacağı kuşkusuzdur. Böylelikle, resmi ideolojinin sunduğu gerçekler ve birinci elden belgelerle, bir bakıma "Cumhuriyet Dönemi Kürt Tarihi"nin temelleri atılmaktadır. İnanıyoruz ki, yeni çalışmalarla konunun altyapısı daha da donatılacak, düşünceler daha da temellendirilecek, yakın dönem Kürt tarihinin yazım süreci daha da hızlanacak ve Kürt sorununun demokratik çözümü daha da kolaylaşacaktır.
İçindekiler
Önsöz / 15 Giriş : Kürt Sorunu ve Resmi İdeoloji / 17
I. Bölüm: Resmi İdeolojinin Sunduğu Gerçekler Yada "Gizli İtiraflar" / 26 I-a) Eski Vali ve Adliye Müfettişi Ahmet Hasip Koylan ve Hazırladığı Araştırma Raporu / 26 I-b) Kürtler'in Asıl ve Kökenleri / 27 I-c) Kürtler'in Dili ve Edebiyatı / 35 I-ç) Kürtler'in Nüfusu / 42 I-d) Kürtler'in Din ve Mezhepleri / 44 I-e) Kürtler'in Toplumsal Hayatı / 44
II. Bölüm: Resmi İtirafçının Anlatımıyla Kürtler'in Tarihi / 48 II-a) Osmanlılar'a Katılmadan Önceki Kürtler / 48 II-b) Osmanlılar'ın Yönetiminde Kürtler / 53 II-c) 19. Yüzyılda Kürt Ayaklanmaları / 54 II-ç) Ayastafanos, Berlin Anlaşmaları ve Ermeniler / 57 - Kürtler ve Ermeniler / 59 - Avrupa'nın Notası ve Bâbıâli'nin Cevabı / 60 II-d) Aşiret Mektebi ve Aşiret Süvari Alayları'nın Kuruluşu / 61 II-e) Avriyanof'a Göre Aşiret Süvari Alayları'nın Kuruluşu / 62 - Kürt Hamidiye Süvari Teşkilatı / 63 - Aşiret Süvari Alaylarının Oluşturulması / 64 - Mayevski'ye Göre, Aşiret Süvari Alaylarının Olumsuz Sonuçları / 66 II-f) Sait Paşaya Göre, Hamidiye Süvari Alayları ve Milli Aşireti / 68 - Rapor Sahibinin Aşiret Alaylanyla İlgili Sonuç Değerlendirmesi / 70 II-g) Batılılar'ın "Islahat Projesi" / 70 - Müstakil Yada Özerk Kürdistan İsteği / 72
III-a) Şoven ve İnkarcı Politikaya Eşlik Eden Güdümlü Yayınlar / 75 III-b) Kürtler'de Milliyetçilik Ve Bağımsızlık Akımları Ne Zaman Nasıl Başladı ve Nasıl Gelişti / 79 - Ahmede Xanî ve Eseri Mem û Zîn / 79 III-c) Kürtler'de Milliyetçilik Akımları / 81 - Ermeniler Karşısında Zorunlu Yakınlaşma / 82 - Osmanlı Yönetiminde Türkler / 82 - Jön-Türkler ve Türk Milliyetçiliği / 82 - Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti / 83 - Kürt Neşr-i Maarif Cemiyeti / 83 - Kürdistan Teşrik-i Mesai emiyet / 84 - Kürt Talebe Hêvi Cemiyeti / 84 - Kürt Teşrik-i Mesai Cemiyeti ile Kürt Talebe Hevî Cemiyeti Birleşiyor / 85 - Kürt İrşad ve İrtika Cemiyeti / 85 III-ç) Birinci Dünya Savaşı Sonrası Kürt Hareketleri / 86 - Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti / 87 - Kürt Teali Cemiyeti / 89 - Kürt Tamim-i Maarif ve Neşriyat Cemiyeti / 89 - Kürdistan Cemiyeti / 89 - Kürdistan Teali Cemiyeti / 89 - Kürdistan Teâli Cemiyeti Üyelerinden Bazıları / 90 III-d) Kürt Yayın Organları / 93 III-e) Özerklikten Yana Parti ve Dernekler / 93 - Hürriyet ve İtilâf Fırkası İle Kürdistan Cemiyeti Arasında Anlaşma / 94 - Meşrutiyetten Sonra Kürtler Arasında İki Yaklaşım / 95 - Mütareke Zamanında İki Eğilim: a) Özerklik, b) Bağımsızlık / 95 - Wilson Prensiplerinden Biri / 96 - Kürt-Ermeni Anlaşması ve Ortak Muhtırası / 97 - Vakit Gazetesi'nin Değerlendirmesi / 98 - Şerif Paşa'nın Telgrafı / 99 - Bakanlar Kurulu Kürdistan Komitesi / 99 - İstanbul'a Gönderilen Amerikan Heyeti / 100 - Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti'yle Görüşme / 101 III-f) Sevr Andlaşması'nda Kürtler / 101 - Padişah Delegasyonunun Cevabı / 102 - Kürt Teşkilat-ı İçtimaiye Cemiyeti'nin Bildirisi / 103 - Kürdistan'a Heyet Gönderiliyor / 104 III- g) Kürdistan'a Gönderilen Muallim Hamza'nın Çalışmaları ve Yargılanması / 105 - Muallim Hamza Hakkında İddianame / 106 .
IV. Bölüm: Lozan'dan Sonra Kürt Ulusal Mücadelesi / 109 IV- a) Propaganda ve Örgütleme Çalışmaları / 109 - Bozan Şahin Beyin Beyannâmesi / 111 - Elâziz Müftüsünün Destanı / 112 IV-b) İsyan Hazırlıkları / 113 - Bitlis’li Şair Kemal Fevzi'nin Çalışmaları / 113 - Kemal Fevzi'nin Mektubu / 115 - Osmanlı-İngiliz Gizli Anlaşması / 116 - 1920'de Türk-Fransız Gizli Anlaşması / 117 IV-c) Kürt Milliyetçilerinin Büyük Britanya Temsilciliği Nezdinde Girişimi / 118 - Kemal Fevzi'nin Siyasi Kimliği Hakkında Gizli Yazı / 120 - Kemal Fevzi Hakkında Dahiliye Vekiline Gizli Muhtıra / 122 IV-ç) Seyid Abdülkadir İle Abdullah Sadi'nin İsyan Girişimleri / 124 - Seyid Abdülkadir Kimdir? / 124 - Şeyh Ubeydullah (Nehrî)nin Nutku ve Eylemi / 125 - Seyid Abdülkadir, Meşrutiyetten Sonra İstanbul’a Geliyor / 127 - Abdullah Sadi Kimdir? / 129 - S. Abdülkadir İle A. Sadi'nin İsyan Girişimleri / 130 - "Siyasi Not" ve Diplomatik Tefsiri / 135 - "Kürtlük Meselesi" / 136 - Manda Yönetimi / 138 - Yeni Gizli Raporlar / 139 - Seyid Abdülkadir'den Hacı Musa Beye Eleştiri / 139 - Kürt Millicileri Tutuklanıyor / 145 IV-d) Seyid Abdülkadir İle Arkadaşlarının İstiklâl Mahkemesinde Muhakemeleri / 145 - Kürdistan Kulübü'nün Şifresi ve Şifre Anahtarı / 148
V. Bölüm: Kürdistan Teşkili İçin Ne Düşünüyorlardı? / 150 V-a) İstiklâl Mahkemesinde Seyid Abdülkadir'in Önemli İfadeleri; Siyasi Hayatı; Gizli Kürd Cemiyeti; İtilafçılarla Yaptıkları Anlaşma / 150
VI. Bölüm: Kürd Cemiyeti'nde Kimler İstiklâl, Kimler Muhtariyet Taraftarıydı? / 158 VI-a) Şark İstiklhat Mahkemesinde Seyid Abdülkadir'le Adamlarının Muhakemesi: Oğlu Seyid Mehmed'in Açıklamaları; Şeyh Said'in Oğlu Erenköyü'ndeki Köşke Nasıl Geldi?; Seyid Abdülkadir'in Kemal Fevzi'ye Garezi Varmış!; Kör Sadi'nin Çıkaracağı Gazete / 158
VII. Bölüm: Doktor Fuad Kimdir Ne Yapmak İstiyordu? / 162 VII-a) Ferid Paşa'ya Yazılan Mektup / 163 VII-b) Kayınpederden Gelen Mektup / 164 VII-c) Müstakil Kürdistan Yaşayabilir Miydi? / 164 VII-ç) İstiklâl Mahkemesi'nde Bir Gece Celsesi / 171 VII-d) İddianâme / 176 VII-e) Doktor Fuad'ın Savunması / 177 VII-f) Mahkeme Kararı: İdam / 178 VII-g) Doktor Fuad'ın Sulh ve Selametçi Ferid Paşa'ya Kürt Sorunu Konusunda Yazdığı Mektup / 180
VIII. Bölüm: Kemal Fevzi Kimdir, Neler Yapmıştır? / 182 VIII-a) Kemal Fevzi İstiklâl Mahkemesinde / 182 VIII-b) Kemal Fevzi Kimdir? / 184 - Manda Meselesi / 186 - "Jîn" Gazetesi Çıkarken / 187 - Bir Zabitin İhbarı / 190 - İddianame ve Savûnma / 191 VIII-c) Kemal Fevzi'nin Bir Yazısı: "Kürdistan Muhtariyeti" / 192 VIII- ç) İdam Edilen Yurtsever Şair Kemal Fevzi'nin Şiirlerinden Örnekler / 194
IX. Bölüm: Diyarbakır Aydınları İstiklâl Mahkemesi'nde / 200 IX- a) Av. Hacı Ahti Mehmed Tevfik (Bave Tujo), Derikli İlyas ve Urfa Mebusu Ali Bey Yargılamaları / 200 IX- b) Urla Mebusu Ali Bey Kürtçülükle Suçlanıyor / 201 - Beraat Eden Urfa Belediye Reisinin Dikkat Çekici İfadesi / 201
X. Bölüm: Şark İstiklal Mahkemesi: "Sanıkların Başlıca Amacı Müstakil Kürdistan Teşkilidir" / 204 X- a) Seyit Abdülkadir ve Oğlu Seyit Mehmet İle Abdullah Sadi, Şair Kemal Fevzi, Av. Hacı Ahti ve Diğerleri Hakkında Verilen İdam Kararı / 204
XI. Bölüm: Çeşitli Aşama ve Yönleriyle Şeyh Sait Liderliğindeki Kürt İsyanı / 213 XI- a) İsyanı Başlatan Etkenler ve İsyan Hazırlıkları / 213 - Şeyh Said'in İsyan Bölgesinde Aylarca Dolaşarak ve Toplantılar Yaparak İsyan Hazırlıklarında Bulunması / 213 - Çan Karyesinde Kongre ve Gizli Toplantılar / 214 - Nisan Ayında İsyan Kararı ve Toplantılar / 214 - Gelişmeler İhbar Ediliyor: / 215 XI-b) Genç Eski Mebusu Hamdi Beyin İhbarları / 215 XI-c) Muallim Zeki Dündaralp'ın İhbarları / 229 - Muallim Mehmet Zeki'ye 3 Ay Hapis / 240 . - Genç Valisinin ve Çapakçur Kaymakamının Muhbirlere Karşı Tutumu / 240 - Şeyh Said'in ve Fakih Hasan'ın Temasları / 246 XI-ç) İsyana Rastlayan Günlerde Genç Vilayeti İle Komşu Vilayetlerin İdari Durumları / 249 XI-d) İsyan Hareketleri / 255 - İlk İsyan Olayı Ne Zaman ve Nasıl Başladı? / 255 - İsyan Olayı Üzerine Hükümetçe Alınan Âcil Önlemler / 257 - İsyanın Genişlemesi ve Gelişmesi Konusunda Alınan Resmî Raporlar / 260 XI-e) Meclis'te İsyan Görüşmeleri / 271 - Başvekil Fethi (Okyar) Bey: "Gerçek Amaç Kürtçülüktür" / 273 - İsyanın Mecliste ve Basında Açıklanmasından Sonra Cereyan Eden Olaylar / 278 XI-f) Meclis'te ve Cumhuriyet Halk Partisi'nde Tartışmalar ve Kabinenin Değişmesi / 281 - Cezri Tedbirler Almak Üzere Fethi Bey Yerine İsmet Paşa / 282 - İsyancıların Son Hareketleri / 283 - Başvekil İsmet Paşa'nın (İnönü) İsyanla İlgili Açıklaması / 287 - Şeyh Said'in Teslim Oluşu / 290 - Yargılamaları Yönlendiren Gizli Yazışmalar / 291 - Mustafa Kemal'in Bildirisi: "Türk" İmajı Öne Çıkmaya Başlıyor / 295 XI-g) Şeyh Said'in Anlatımıyla 1925 İsyanı / 296 XI-h) İsyancılar Ele Geçirdikleri Yerleri Nasıl Yönettiler? / 302 XI-ı) Şeyh Said ve Arkadaşlarının Yargılanması / 306 - Şeyh Said'in Muhakemesi / 306 - İddianame Özeti: "Müstakil Kürt Hükümeti" / 309 - Şeyh Said'in Sorgusu / 310 - Ş. Said'in İstiklâl Mahkemesi'nde Muhtelif Vesilelerle Sorulan Sorulara Verdiği Cevaplar / 321 XI-i) Görgü Tanığı Muhbir Binbaşı Kasım Beyin İlginç Açıklamaları: "Asıl Amaç Kürdistan İstiklâli" / 322 - Şeyh Said'in Varto Sorgu Hakimliğine Verdiği İfade / 329 XI-j) "Siyasiyun" Gruptan Hanili Salih Beyin Sorgusu / 341 - Sanıklardan Molla Emin'in Mahkemede Söyledikleri / 357 - Mahkemede Maksut Neler Söyledi / 360 - Şeyh Abdullah'ın Mahkemedeki İfadesi / 360 - Şeyh Şerifin Mahkemedeki İfadelerinden / 361 XI-k) Savcının Esas Hakkında İddianâmesi / 362 XI-1) Sanıkların Savunmaları / 372 - Hanili Salih Beyin Savunması / 372 - Melikânlı Şeyh Abdullah'ın Savunması: / 374 - Mütekait Binbaşı Vartolu Kasım Beyin Savunması / 375 XI-m) Mahkemenin Kararları / 380 - Şeyh Said ve Arkadaşları Hakkında İstiklâl Mahkemesince Verilen "Suçluluk" Kararı / 380 - Şeyh Said ve Arkadaşları Hakkında İstiklâl Mahkemesince Verilen Ceza Tayini Kararı / 383 XI-n) Şark İstiklâl Mahkemesi Savcılığının Gazeteciler Hakkındaki İddianâmesi / 394 - Savcı Vekili Avni Doğan'ın Esas Hakkındaki İddianâmesi / 397 - İstiklâl Mahkemesi'nin Gazeteciler Hakkında Verdiği Karar / 399 XI-o) İsyan Önceden Hazırlanmış mıydı, Yoksa Piran Olayı Üzerine Aniden mi Başladı? / 400 XI-ö) Şeyh Sait İsyanı Dini Midir, Milli Midir? / 404 - Kürdistan Cemiyeti Teşkili ve Kürtlük Gayesi İçin / 405 XI-p) Şeyh Sait İçin Yakılan Kürtçe Ağıtlar / 407 XI- r) 1925 Kürt İsyanı'nın Türk Basınındaki Yankıları / 412
XII. Bölüm: Dersim Eski Mebuslarından Şeyh Said İsyanı Karşıtı Demeç Alan Yönetim, Bu Defa Dersim'i "Tenkil Ve Tedip "İn Altyapısını Hazırlıyor / 422 XII- a) Dersim Kürt Aşiret Reisleri İsyan İçin Ne Diyorlar? / 422 XII-b) Gizli Hükümdarlar Yaşatan Derebeyler / 424
XIII. Bölüm: "Şeyh Sait Ayaklanmasıyla İlgili Açıklayıcı Ek Bilgiler (Uğur Mumcu'ya Cevap) / 429
XIV-b) Şark İstiklâl Mahkemesi Savcısı Süreyya Bey: "Şark Vilayetlerimizde Gizli Hükümdarlar Yaşatan Derebeylikler Sönecektir" / 448 XIV- c) Şark İstiklâl Mahkemesi'nin Kürt Üyesi Ali Saib Bey (Ursavaş) Basını Susturmanın Gerekçesini Anlatıyor / 449
XV. Bölüm: "Şark Islahat Planı"na İlişkin Gizli Raporlar / 452 XV- a) Meclis Başkanı Abdülhalik Renda'nın Raporu / 452 XV-b) Dahiliye Vekili Cemil Beyin (Uybadin) Raporu / 467 XV-c) "Şark Islahat Encümeni" Kuruluyor / 480 XV- ç) Encümen'in Hazırladığı "Şark Islahat Planı" / 481
XVI. Bölüm: "Şeyh Sait İsyanı ve Kürt Ulusal Hakları" Konusunda 1926'da Başvekil İsmet Paşa'ya Gönderilen Mektup / 490 - Cumhuriyet Tarihini Yeniden Yazmak / 490 - İsmet Paşa'nın Olaya Yaklaşımı / 491 XVI- a) Kürt Metalib-i Millisi (Kürt Ulusal İstekleri) / 493
XVII. Bölüm: Kürt Sürgünleri Türk Irkçılığıyla Yaşıttır / 501 XVII- a) Sürgünler ve Kürt Aydınları / 501 XVII-b) 1927 Tarihli "Bazı Eşhasın Şark Mıntıkalarından Garp, Vilayetlerine Nakline Dair Kanun" / 504 XVII-c) İskâna Tabi Tutulanların Türkleştirilmesine İlişkin Gizli Genelge / 506
XVIII. Bölüm: Türk Ocakları Şark Mıntıka Müfettişliğinin, Birinci Umumi Müfettiş İbrahim Tali'ye Verdiği "Türkleştirme" Raporu (1928) / 510 XIX. Bölüm: Yahudi Kökenli Resmi İdeolog Moiskohen'in (Tekin Alp) Türk Ocakları'na Sunduğu, "Türkleşme" Proğramı (1928) / 524
XX. Bölüm: Kürt Aydını Celadet Ali Bedirhan'ın Cumhuriyetin 10. Yılı Dolayısıyla Mustafa Kemal'e Gönderdiği Açık 'Mektup'tan: "Kürtler Ne İstiyorlar?" / 575
XXI. Bölüm: Kürt Derneği'nin 1945'de Sanfransisko Konferansina Gönderdiği "Muhtıra" / 580 XXI-a) Kürt Aydınlarının Demokratik Girişimleri / 580 XXI-b) Dr. Ahmet Nafiz Yekbun Kimdir? / 581 XXI-c) Kürdistan ve Kürt Milliyetçiliğinin Doktrini / 583 XXI-ç) Kürt Sorununun Çözümü / 593 XXI-d) Asuri Kürtler'in Sanfransisko Konferansı"na Verdikleri "Muhtıra" / 596
XXII. Bölüm: "Sonsöz" Yerine Bir "Savunma" ve Beraat Kararı / 599
Resim ve Fotoğraflar / 623-671
ÖNSÖZ
Başta Cumhuriyet dönemi olmak üzere bu topraklarda yaşayan halkların tarihlerinin yeniden yazılması gerektiği, öteden beri halklar olgusunu, Türkiye ve Kürdistan gerçeğini doğru algılayan aydınlarca söylenegelmektedir.
Irkçı-sömürgeci güçlerin cevaz verdiği doğrultuda "resmi tarihçiler" projektörlerini Osmanli toplumuna çevirdiler ama Cumhuriyet tarihini de kendi dünya görüşlerine göre belirleyip tabulaştırdılar. Sosyalistlerimiz ise Osmanlı toplumunu kıyasıya yargılarken, kısmen şartlanmışlıklarından kısmen de korkularından, başta Mustafa Kemal dönemi olmak üzere Cumhuriyet dönemini objektif olarak irdelemeye yanaşamadılar, dahası tabulaştırma sürecine kendileri de kapıldılar. Irkçı-sömürgeci güçlerin ve buna bağlı resmi tarih anlayışının tabulaştırdığı konuların başında ise açıktır ki "halklar sorunu", en başta da "Kürt sorunu" geliyor.
Aydınlanmacı sosyalist düşüncenin yaygınlaşmasına paralel olarak son 20 yıl içinde tabuların kırılması yönünde önemli adımlar atıldığı yadsınamaz. Ancak yine de ırkçı sömürgeci güçlerin koyduğu ambargo yüzünden ana belgelerin ortaya serilememesi, birçok aydında eski hataların sürmesine, dolayısıyla yanlış tutum sergilemelerine yolaçabiliyor.
Irkçı-sömürgeci anlayışın, daha ilkokuldan başlayarak insanlarımızı şartlandırdığı önemli konuların başında Kürt sorunu ve Kürtler'in ulusal-demokratik mücadeleleri geliyor. Resmi ideoloji, Kürt sorununda red ve inkâr politikasına yaslanıp-bilimdışı tezler ürettiğinden, sürekli olarak tarihsel ve toplumsal gerçeklikle çelişmiştir. Başka bir söyleyişle gizli planda kabulcü, resmi planda inkârcı bir yol izlemiştir.
İşte çalışmamızın omurgasını oluşturan bu türden gizli belgeler ve araştırma raporları, sözkonusu resmi tutumun ilginç örneklerini sergilemektedir. En üst düzeydeki resmi makamlar, 1925'te "Şark Islahat Planı" ile ikame edilen Kürt politikasının gerçekçi ve kalıcı olmadığını algıladıkları için, örtülü olarak sürekli bir arayış içinde de olmuşlardır. Bu çalışmada yer verdiğimiz kimi gizli, kimi Arap harfli olduğu için okuyucunun ulaşamadığı dokümanlar da, bu arayışın çarpıcı ve anlamlı örnekleridir.
Kitapta yer alan özgün araştırmalarımız dışında Eski Vali ve Mülkiye Başmüfettişi Ahmet Hasip Koylanın İçişleri Bakanlığı'nın görevlendirmesiyle hazırladığı "Kürtler ve Şeyh Sait İsyanı" konulu araştırma raporu; Kürt sorununda önemli bir gazeteci-resmi ideolog konumunda bulunan Hakkı Naşid (Uluğ)un dönemin (1925) "Vakit" gazetesinden aktardığımız doğrudan gözleme dayalı haber ve yazıları, diğer gazetelerdeki konuya ilişkin yazılar; TC'nin Kürt resmi politikasının esaslarını belirleyen "Şark Islahat Planı", bu Plan doğrultusunda hazırlanmış bir "Türkleştirme Raporu" ile bir "Türkleştirme Proğramı" ve nihayet Kürt aydın ve örgütlerinin Kürt sorununun çözümü konusundaki demokratik ve diplomatik girişimleri, bu eserin omurgasını oluşturuyor. Çalışmada yeralan resmi belgelerin diline bilerek dokunulmadığını belirtmeliyim.
Bu çalışmanın ortaya koyduğu iki temel gerçeklik var: Birisi, Kürt halkının demokratik mücadeleyi her zaman yeğleyip, ancak demokratik mücadele kanallarının tıkandığı zaman silahlı mücadeleye başvurduğu; İkincisiyse tüm gizli arşivleri elinde bulunduran T.C. Devleti'nin Kürt ve Kürdistan gerçeğini çoğu yönüyle Kürt aydınlarından daha da iyi bildiğidir. Esasen bundan dolayıdır ki, resmi politikada "red ve inkârcı", gizli politikada "itirafçı ve kabulcü" dür.
Büyük bölümü ilk kez günyüzüne çıkan bilgi ve belgelerle bu çalışmanın; araştırmacılar için bir kaynak eser olacağı kuşkusuzdur. Böylelikle, resmi ideolojinin sunduğu gerçekler ve birinci elden belgelerle, bir bakıma "Cumhuriyet Dönemi Kürt Tarihi" nin temelleri atılmaktadır. İnanıyoruz ki, yeni çalışmalarla konunun altyapısı daha da donatılacak, düşünceler daha da temellendirilecek, yakın dönem Kürt tarihinin yazım süreci daha da hızlanacak ve Kürt sorununun demokratik çözümü daha da kolaylaşacaktır.
Mehmet Bayrak
Giriş Kürt Sorunu Ve Resmi İdeoloji
Şunu hemen belirtmeliyiz ki, Kürt sorunu konusunda herkes gibi Kemalist aydınlarda da belli bir gelişme var son zamanlarda. Olmaması da zaten toplumsal gelişme yasalarına ve insanın doğasına aykırı olurdu. Ancak yine belirtmeliyim ki, bu tür aydınlar "resmi ideoloji"yle fazlaca donandıkları için, bilimsel ve toplumsal gerçekliği kavramakta ve kabullenmekte zorlanıyorlar... Kuşkusuz en büyük eksiklikleri, düşünceyi temellendirememekten kaynaklanıyor. 1- Bu aydınların öncelikli saplantısı Batıkların Kürt sorunuyla ilgilenmesi dolayısıyladır.
Amerika'nın ve diğer Batılı ülkelerin Kürt sorunuyla ilgilenmesinin temel nedenlerinden birinin kendi çıkarları olduğu bir gerçektir. Öznesi "çıkar" olan bu ilginin açıktır ki tek muhatabı Kürtler değildir. ABD'nin aynı zamanda, olası bir Kürt hareketini önlemek için Türkiye, İran ve Irak'la birlikte CENTO örgütlenmesi içinde yer aldığını bilmeyen yoktur. Öte yandan, Türk milliyetçi hareketinin her aşamada Batıyla ittifaklar içinde olduğunu da... Açıktır ki Batının, başka hareketler gibi Kürt hareketinin kazandığı ivmeyi kendi" lehine çevirmek isteyeceğini tahmin etmek de zor değildir.
Ancak bu ilginin, gelişmelerin zorlamasıyla da olsa hiç bir "insancıl" boyutu yok mudur acaba? Amerika'daki demokrat kamuoyunun, sözgelimi AGİK ve Avrupa Konseyi benzeri kuruluşların, insan hak ve özgürlükleri çerçevesinde bir etkime gücü yok mudur?.. Biz, olduğuna inanıyoruz. Çünkü en azından temel insan hak ve özgürlüklerinden mahrum bir ulusal muhalefetin yol açacağı büyük patlamanın seyri herhalde böylesi devletlerin çıkarlarıyla çakışmayacaktır. Sonra, günümüzde "müttefiki" Türkiye'deki gibi çarpık bir yapılanmayı hiçbir platformda kimse savunamayacaktır ve savunamamaktadır.
.....
Mehmet Bayrak
Kürtler ve Ulusal-Demokratik Mücadeleleri
Öz - Ge
Öz - Ge Yayınları Kürtler ve Ulusal-Demokratik Mücadeleleri Üstüne Gizli Belgeler - Araştırmalar - Notlar Mehmet Bayrak
Öz - Ge Yayınları: 16 Birinci Baskı: 1993 Yönetim Yeri: Meşrutiyet Cad. 17 / 19 Kızılay-Ankara Dizgi: ABC Matbaacılık Necatibey Cad. 96 / C Tel: 230 36 19 - Ankara Baskı: Baran Ofset Tel: 319 02 68-Ankara
Kapak: Metin Turan Kapak: Cibranlı Haltt Bey, Emin Ali Bedirhan, Sait Paşa, Önsıra: Şeyh Said, Seyid Abdülkadir, Seyid Rıza.
