Genelkurmay Belgelerinde Kurt İsyanları - II
Güney Yayıncılık
Kaynak Yayınları
Genelkurmay Belgelerinde; Tendürük, Savur, Zeylan, Oramar, Üçüncü Ağrı, Pülümür Tenkil Harekâtları.
Genelkurmay'da ortak kanı: Harekât, Doğu bölgesinde genel durum, isyana karşı hazırlık.
Tunceli Tenkil Harekâtı: 1937 ve 1938
Bölgenin coğrafi durumu, asayiş sorunu.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya, Başbakan ismet Paşa'nın durumu özetleyen raporu.
Genelkurmay Başkanlığının gelişmelerin ciddiyet ve önemini belirten raporu.
Tunceli Kanunu özeti.
Bakanlar Kurulu'nun Tunceli Tenkil Harekâtına ilişkin kararı. Harekâtla ilgili plan, kroki ve haritalar.
İçindekiler
Onikinci Bölüm
Tendürük Harekâtı
(14-27 Eylül 1929)
A. Harekât Öncesi / 11
1. Harekâtın Sebebi / 11
2. Tedip Harekâtı için Ana Fikir / 11
B. Harekât / 13
1. Hazırlık / 13
2. Harekâtın Yapılışı / 18
On Üçüncü Bölüm
Savur Tenkil Harekâtı
(20 Mayıs-9 Haziran 1930)
A. Harekât Öncesi / 25
1. Doğu Bölgesinde Genel Durum / 25
2. Alınacak Tedbirler Hakkında Düşünceler / 31
B. Harekât / 39
1. Harekâtın Sebebi / 39
2. Tedip Harektının Yapılması Lüzumu ve Hazırlık / 39
3. Harekât: 39
On Dördüncü Bölüm
Zeylan Ayaklanması
ve Bastırılması
(20 Haziran-Eylül başı 1930)
Zeylan Ayaklanması / 47
On Beşinci Bölüm
Oramar Ayaklanması
ve Bastırılması
(16 Temmuz-10 Ekim 1930)
A. Ayaklanma / 71
1. Ayaklanmanın Sebep ve Niteliği / 71
2. Ayaklanma Bölgesi / 71
3. Ayaklanma ve Bastırılması / 72
B. Harekât / 73
1. Birinci Safha / 73
2. İkinci Safha / 81
Harekât Sonu / 86
On Altıncı Bölüm
Üçüncü Ağrı Harekatı
(7-14 Eylül 1930)
1. Genel Durum / 89
2. Tedip Karar ve Hazırlığı / 92
3. Doğu Bölgesinde Genel Bir Ayaklanmaya Karşı Hazırlık / 104
4. Harekât / 114
On Yedinci Bölüm
Pülümür Harekât
(8 Ekim -14 Kasım 1930)
1. Tedip Kararı ve Hazırlık / 131
2. Birinci Harekât / 136
3. İkinci Harekât / 138
On Sekizinci Bölüm
Menemen Olayı
(23 Aralık 1930)
1. Olay / 145
2. Olayda Dikkati Çeken Önemli Hususlar / 146
3. Sıkıyönetim ilânı ve Suçluların Cezalandınlması / 147
On Dokuzuncu Bölüm
Tunceli (Dersim)
Tedip Harekâtı
(1937- 1938)
A. Tunceli’nin (Dersimin) Coğrafi Durumu / 153
B. Tunceli'nin (Dersim'ın) Asayişsizlik Durumu / 159
1. Cumhuriyetten Önceki Durum / 159
2. Cumhuriyet Dönemi / 164
C. 1937 Yılı Harekâtı (I. Tunceli Harekâtı - 20/21 Mart: 19 Ekim 1937 / 168
D. 1938 Yılı Tedip Harekâtı / 213
1. Birinci Safha (II nci Tunceli Harekâtı - 2 Ocak: 7 Ağustos 1938) / 213
2. İkinci Safha (III. Tunceli Harekâtı -10 : 17 Ağustos 1938) / 255
3. Üçüncü Safha (IV. Tunceli Harekâtı-6: 16 Eylül 1938) / 286
Ekler / 307
Başbakan ismet Paşa'nın, Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya, Nasturi Harekâtının Başlamasına Kadar Olan Durumu Özetleyen Raporu / 309
Nasturi Harekâtında Genelkurmay Başkanlığının, Durumun Ciddiyet Ve Önemini Belirten Raporu / 312
Tunceli Kanunu Özeti / 314
1937 Yılında Yapılan Tunceli Tenkil Harekâtına Dair Bakanlar Kurulu Karan Gayet Gizlidir Karar / 316
İkinci Tunceli Tenkil Harekâtı Sırasında
4. Genel Müfettişlikçe Yayınlanan Bildirge / 318
İkinci Tunceli Tenkil Harekâtı Sırasında
4.Genel Müfettişlikçe Yayınlanan Diğer Bir Bildirge / 319
On İkinci Bölüm
TENDÜRÜK HAREKÂTI
(14-27 Eylül 1929)
1. Harekâtın Sebebi:
Memleketimizin her türlü kanunlarına bağlı kalmak şartıyla İran'dan hududumuz dahiline girerek yazın Aladağ vesair yerlerde yaylayan, kışın da hükümetçe tahsis edilen Örtülü ve Kurtkapanı’nda kışlayan ve buralarda bulunduğu sürede Ağrılılarla ve İran'daki aşiretlerle temasta bulunan Şeyh Abdülkadir, öteden beri memleketimiz dahilinde hükümete hizmetleri geçmiş birçok aşiretleri hükmü altına almış, bunları köylerinden çıkarmaya, arazilerini ellerinden almaya, mallarını talan etmeye kadar yeltenmiş ve kısmen de muvaffak olmuştu.
İtaat edeceği vaadiyle memleketimiz dahiline alınan ve bugüne kadar en ufak bir iyi niyet belirtisi göstermeyen Şeyh Abdülkadir'in sadece itaatsizliğine ve şerirliğine tanık olunuyordu. Bu Iranlı aşiret reisinin Beyazıt bölgesindeki diğer aşiretlere tercihi, her ne kadar Kotanlı ve Sakanlı aşiretlerini birbirine düşürmek ve bundan faydalanmak maksadına yöneltilmiş ise de, bu durumdan doğan düşmanlık, memleket dahilinde yaşayan bir aşiretin açlığa ve bunun sonunda şekavete sürüklenmesine ve asayişsizliğin büyümesine sebep oluyordu. Buna mukabil Iraıılı Şeyh Abdülkadir birçok vaatler karşılığı sahip olduğu bir arazide huzur içinde oturduğu gibi. Ağrılılarla temasta olduğu halde, kendisinden beklenen görevleri yapmamakla beraber fenalıktan da geri kalmıyordu. Bu sebepler dolayısıyladır ki, Karaköse Takip Komutanlığı, bu Iranlı Şeyhin tenkilini lüzumlu görmüş ve harekâta başlanması için 1. Genel Müfettişliğin müsaadesini istemişti.
2. Tedip Harekâtı için Ana Fikir:
Şeyh Abdülkadir'in diğer aşiretlere yaptıkları fenalıklar, bugün için sadece faaliyet sahasında görülen Sakanlılar aleyhine bir heyecan yaratmış ve oldukça silâh mevcuduna sahip Kotanlılarla Kesküileri birleştirmişti. Bu birleşmeler ve yapılan propagandalar Abdülkadir'in nüfuzunu günden güne azaltmaya başlamıştı.
Kotanlılar ve Kesküilerle Sakanlılar arasındaki soğukluk son günlerde had bir safhada idi. Bu sebepledir ki, Şeyh Abdülkadir'e karşı yapılacak herhangi bir harekette, bu iki aşiretten son derece faydalanmak pek kolay olacaktı. Ayrıca, Takip Komutanlığı emrindeki askerî kuvvet de, Şeyh Abdülkadir ve aşiretini silâhtan tecrit ve itaatli olmalarını sağlamaya yeterliydi. Bu bakımdan yapılacak iş: Takip Bölge Komutanlığınca hazırlanacak bir bildiriyi Abdülkadir ve aşireti halkına dağıtarak, belli bir süre içinde silâhlarını teslim etmeye ve hükümetçe gerilerde gösterilecek uygun bir yere iskâna davet etmek; bu yapılmadığı takdirde, silâh gücü ile itaata alınacağını bildirmek olacaktı. Abdülkadir bu teklif karşısında direnirse bir çember içine alınarak birkaç gün, kuvvetli bir uçak fîlosu ile ve topçu ile tehdit edilecek, bundan bir fayda sağlanmadığı takdirde uçak ve kıtaların yapacağı müşterek etki ile itaat ettirme yoluna gidilecekti.
.....
Güney Yayıncılık
Genelkurmay Belgelerinde Kurt İsyanları II
Kaynak
Kaynak Yayınları
Genelkurmay Belgelerinde Kurt İsyanları II
Güney Yayıncılık
Bu kitabın yayın hakları
Güney Yayıncılık Tic. ve San. AŞ.'nindir
Birinci Baskı: Şubat 1992
Teknik Hazırlık: Sistem Ofset
Kapak Baskı: Matbaa 70
Baskı: Yön Matbaası
Kaynak Yayınları: 101
Güney Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş
Nuruosmaniye Cad. 19 - 3 Cağaloğlu/Istanbul
Telefon: 513 83 52/513 83 53
