İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye
Erol Ulubelen
Yaylacık
.... (Gizlidir) ... Bizim fikrimize göre; Çin ve Türk İmparatorlukları öylesine zayıftır ki, bütün hayatî meselelerde bizim hâriciyemizin tavsiyelerine tamamen uyacaklardır. Fakat İngiltere ve Rusya tavsiyelerde bulunurken hep birbirlerine zıt hareket ediyorlar. Şayet Rusya ile anlaşırsak bunda her iki memleketin müşterek menfaatleri vardır. Kendimi hiç bir kayda bağlamadan sırf gerçekleri teslim etmek için şöyle söyliyebilirim: Türkiye’nin Karadeniz’e çıkan boğazları ve Bağdad’a kadar olan Fırat vadisi Rusları ilgilendirir. Diğer taraftan Türkiye’nin Afrika toprakları ve Bağdat’tan aşağıda kalan kısımları bizi ilgilendirir; buralarda Ingiliz menfaatleri vardır.
Aynı şekilde Çin’de de Hoango vadisinde ve Kuzey Yangtze vadisinde müşterek menfaatlerimiz vardır.
Şayet biz iki memleket birbirimizle anlaşır ve müşterek hareket edersek çok iyi olur. Zira bu iki memleket söz konusu bölgelerdeki kendi menfaatlerinden haberdar değillerdir...
ÖNSÖZ
Aşağıda okuyacağınız belgeler kırkaltı büyük cilt tutan ve ortalama biner sahifelik İngiliz gizli belgelerinden alınmıştır. Bu kitaplar iki kısım olup birinci grubu teşkil edenler 1896 dan Kurtuluş Savaşımıza kadar geçen devrede Osmanlı İmparatorluğunu parçalamak için başta İngiltere olmak üzere Avrupanın emperyalist devletlerinin çevirdiği bütün oyunları en açık şekilde ortaya koymaktadır. İkinci grup ise II nci Cihan Harbi arifesinde çevrilen oyunları göstermektedir.
Bu belgelerin bize öğreteceği pek çok şey vardır: İlki emperyalizmin gerçek karekteri, dün, bugün ve belki yarın da aynı kalacak karekteri; İkincisi devletlerarası ilişkileri mutlaka şahıslar arası dostluklardan ayırmak gerektiğidir. Devletlerarası ilişkilerde devamlı dostluklar ve devamlı düşmanlıklar yoktur, olamaz da. Akıllı idareciler için sadece millî menfaatler vardır, diğer bütün münasebetler bu nihaî gayeye varmak için birer vasıtadır. Devlet adamları için büyüklükte, ebedilikte ancak bunu anlamakla mümkündür. Ve nihayet bu vesikalar bize halklarına ihanet eden devlet adamları ile gerçek vatanperverler arasındaki farkı açıkça göstermektedir.
Bu belgeler için neler söylediler :
İlhan Selçuk:
Cumhuriyet gazetesinde defalarca bu belgeleri konu olarak ele aldı ve 7 Ocak 1967 de yazdığı gibi: «Çok önemli bir tarih döneminde yaşıyoruz ve yaşadığımız günlerin değerini gereğince tartacak bilinçten yoksun görünüyoruz. Çünkü Millî Kurtuluş Savaşımızın anlamını kavramakta yetersizlikler içindeyiz.
Dün çıkan Yön dergisinde Ingiliz dış politikasının gizli belgeleri yayınlanmaya başlamıştır. Ingiliz Dışişleri Bakanlığıyla çeşitli başkentlerde bulunan Ingiliz yetkilileri arasındaki gizli yazışmalarda açığa vurulan korkunç plânları okumak ve dünden alacağımız derslerin ışığında günümüzü değerlendirmek bizleri uyaracaktır...»
15 Temmuz 1966 Yön
Profesör Cahit Tanyol :
«... Bu belgeler günümüzün ışığında bizim tarafımızdan değerlendirilince ortaya korkunç hakikatler çıkmaktadır ki bunların üzerinde düşünmek ve durmak gerekir.
Ülkemizde devlet bilincine ve toplum mutluluğuna kendilerini adamış olan aydınlar Yön’de çıkan belgeleri okumak ve üzerinde düşünmek zorundadırlar.
Şimdi bu belgelerden kaderimize ışık tutar diye bir kaç örnek alalım...»
Çetin Altan :
«Büyük İhanet, isimli makalesinde :
Batı emperyalizmi 1918 den beri gözlerini dikmiştir Türkiyeye. Ve hep hesaplı bir plânı hiç bir direnç görmeden adım adım uygulamaktadırlar. Bu konuda birçok belge yayınlanmıştır. Bu arada Yön’ün son sayısında yayınlanan belgeler Batı emperyalizminin Türkiye hakkın-daki kanaatini iyice açığa çıkartmaktadır.»
5 Ağustos 1966 Yön Başyazı
D. Avcıoğlu’nun yazdığına göre:
Hüseyin Pesviz Hatemî, emperyalizmi din istirmarcılığını ve komprador oyunlarını Yön’deki Vesikalara dayanarak açıklamıştır.
Ilhami Soysal :
«Tarih tekerrürdür :
... Tarih tekerrür eder mi etmez mi tartışmasını yetkililerine bırakarak, biraz kendi tarihimize bakmakta fayda olduğunu sanıyoruz. Geçenlerde sözünü ettiğimiz yarım yüzyıl öncesine ait İngiliz Devlet arşivlerinin yayınlanmakta olduğu gizli belgeleri tarihin tekerrür edip etmediği hususundaki tartışmalara ışık tutacak ölçüdedir ...»
Ayrıca muhtelif makale ve kitaplara atıflar hâlinde girmiş olan bu belgelerin bize öğretmesi gereken en büyük gerçek Türk ulusunun savaşarak çok az şey kaybettiği, fakat hile ile ve başka devletlere güveni yüzünden çök fazla şey kaybettiğidir. Bunu bir kere daha anlamak için 1916 senesinde harpte müşahit olarak bulunmuş olan bir Amerikan Kurmay Heyeti tarafından yazılan Çanakkale Muharebesini okumak faydalı ve öğretici olacaktır. Aynı konuları işleyen Emperyalizm ve Milliyetçilik isimli kitabı da okumak,- nerelerden geçerek bugüne geldiğimizi göstermesi bakımından ilginçtir.
Erol Ulubelen
1 Ağustos 1967
İstanbul
Cilt I
Sahife No 1 / Vesika No 1
14 Ocak 1905
Mr. J.A.C. Tilley tarafından :
.......... Çin ve Japonya aralarında sulh yaptıktan sonra, Majestenin Hükümeti Çin Hükümetine 35 milyon Sterrlin borç vereceğini söyledi. Franssf ve Almanya da borç vermeği çok istiyorlar. Rusya da 16 milyon Sterlin borç vermeği taahhüt etti ......
Sahife No: 3 / Vesika No 2
1 Aralık 1897
Sir. E. Satow’dan Markiz Salisbury’ye :
.... Kiao - Chan körfezinin Alman misyonerlerinin öldürülmesi gerekçesi ile işgali, Çin Hükümetinde karışıklıklara sebeb oldu. Gazeteler İngiltere de dahil bütün Avrupanın Çin’i parçalamak istediğini yazıyorlar.
Sahife No 5 / Vesika No 5
17 Ocak 1898
Markiz Salisbury’den Sir. N. O’Conor’a :
.... ((Gizlidir) Çin mevzuunda İngiltere ve Rusya birlikte çalışmağa karar verdiler .....
Sahife No 8 / Vesika No 9
25 Ocak 1898
Markiz Salisbury'den Sir. N. O’Conor’a :
.... (Gizlidir) ... Bizim fikrimize göre; Çin ve Türk İmparatorlukları öylesine zayıftır ki, bütün hayatî meselelerde bizim hâriciyemizin tavsiyelerine tamamen uyacaklardır. Fakat İngiltere ve Rusya tavsiyelerde bulunurken hep birbirlerine zıt hareket ediyorlar. Şayet Rusya ile anlaşırsak bunda her iki memleketin müşterek menfaatleri vardır. Kendimi hiç bir kayda bağlamadan sırf gerçekleri teslim etmek için şöyle söyliyebilirim: Türkiye’nin Karadeniz’e çıkan boğazları ve Bağdad’a kadar olan Fırat vadisi Rusları ilgilendirir. Diğer taraftan Türkiye’nin Afrika toprakları ve Bağdat’tan aşağıda kalan kısımları bizi ilgilendirir; buralarda Ingiliz menfaatleri vardır.
Aynı şekilde Çin’de de Hoango vadisinde ve Kuzey Yangtze vadisinde müşterek menfaatlerimiz vardır.
Şayet biz iki memleket birbirimizle anlaşır ve müşterek hareket edersek çok iyi olur. Zira bu iki memleket söz konusu bölgelerdeki kendi menfaatlerinden haberdar değillerdir...
Sahife No 9 / Vesika No 10
2 Şubat 1898
Sir. N. O’Conor’dan Markiz Salisbury’ye :
.... (Gizlidir) imparator (Rus) dün geceki baloda, teklif ettiğiniz anlaşmanın çok gizli tutulmak kaydı ile yapılabileceğini söyledi ...
Sahife No 50 / Vesika No 68
2 Şubat 1898
Markiz Salisbury’den Sir. H. MacDonelI’e:
.... Bu gün Portekiz Vekili, Almanların Portekiz’i Afrikadaki kolonileri yüzünden tazyik ettiklerini söyledi. Ben ise Portekizlilerin yeni gümrük kanunlarını kabul edemiyeceğimizi söyledim. Zira Türk İmparatorluğunda, Brezilyada ve birçok yerlerde gümrük menfaatlerimiz vardır. Bu gümrük ipotekleri verdiğimiz borçlarla ilgili olup, doğrudan doğruya bizi ilgilendirir ...
Erol Ulubelen
İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye
Yaylacık
Yaylacık Matbaası
The Britlsh Docunıcnts on the origin of the 1896 - 1914
His Majesty's stationary Office London - 1927
İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye
İnceleme: Erol Ulubelen
Bu kitabın hazırlanmasında büyük yardımları geçen ablam
Profesör Dr. Ayhan Ulubelen’e teşekkür ederim.
5.8.1967
Erol Ulubelen
Yaylacık Matbaası
İstanbul – 1967
