Dersim’den Stockholm’e Ne aradım, ne buldum?

Weşan : 14 Temmuz	Tarîx & Cîh : 2017, Stockholm
Pêşgotin :	Rûpel : 342
Wergêr :	ISBN : 978-91-639-3997-6
Ziman : Tirkî	Ebad : 130x195 mm
Hejmara FIKP : Liv. Tur. Yil. Der. N°4983.	Mijar : Bîranîn

Dersim’den Stockholm’e Ne aradım, ne buldum?

Hüseyin Yıldırım

14 Temmuz

Pusulayı Celalettin’in attığı heybeyle Hayri’ye gönderdim. Pusula Mehmet Hayri’ye ulaştıktan sonra, bulunduğum dördüncü katın hücrelerinde sesli konuşmalar başladı. On beş-yirmi dakika sonra kurye torba hücremin önüne düştü. Torbadan çıkan pusulada Hayri şunları yazmıştı:
“Ağabey, verdiğin hukuki bilgiler için teşekkür ederim. Yazman çok iyi oldu. Bir konu bizi çok üzdü. Siyasi tavır almayı düşünmen büyük bir hata olur. Senin konumun farklı, görevin bellidir.
Sen bu görevini cesur ve şereflice yerine getirdin. Sen bu uygulamaların yakın tanığısın. Yaşaman ve bu cehenemden çıkman gerekir. Unutma ki, buradan çıkarsan yapacağın daha önemli görevler var. Mazlum ve Kemal da böyle düşünmene üzülüyorlar. İnandığın ve uğruna ölümü göze aldığın kardeşlerini kırmayacağına, duygusal davranmayacağına inanıyorum. Vücudunun ağırlaştığını yazmışın. Hareketsiz durma. Kol ve bacaklarını devamlı hareket ettir. Saygılar. Hayri.”

Pusulayı okuduktan sonra tuvalette imha ettim. Celalettin “Mehmet” dedi. Ben cevap verince, Hayri oldukça yüksek sesle, “Tamam mı?” dedi.
“Tamam” dedim.

İçindekiler

Önsöz / 9

Bölüm I
Katliamdan sonra Dersim / 11
Apağa: katliamı yatağında karşılamak / 12
Dersim’de beyaz katliam / 14
Sağ elimde on iki kuruş, sol elimde "Alman çıplağı” / 15
Acıyı içine gömmek / 16
Günlük hayat / 20
Lokmayı iyice çiğnemek / 21
Kalandan şehir çıkarmak / 23
Asker ve jandarma zulmü / 26
Seyit Rıza’nın idamı / 29
Cafo Amcanın bıyığı / 32
Havikpah Karakolu / 33
Vergiler, vergiler, vergiler / 35

Bölüm II
Sopalı eğitim / 41
Bir okul teftişi / 43
Sürgünler geri geliyor / 45
İlla okuyacağım / 48
Tunceli’nin vekilleri / 53
İlk aşk / 56
İsamail Hakkı Önal / 60
Elazığ lisesi / 63
Kürt sorunu / 68

Bölüm III
Üniversite Yılları / 71
Sait Kırmızıtoprak / 72
İbret olsun diye sallandırmak / 74
Yine Elazığ’dayım / 75
Ankara: yeni mekânlar, yeni yüzler / 77
Belediye Emlak ve İstimlak Müdürlüğü / 80
Tunceli Kültür Derneği / 82
Yurtdışı sınavları / 83
Emin Oktay tarihçiliği / 84
Yine İstanbul’dayım / 84
Popüler Solcular / 86
Doğan Kılıç Şıhhesenanlı ve Deng grubu / 87
Dersim’de hukukçular ordusu / 89
İstanbul Tunceli Kültür Derneği / 89
Dersime dönmek, yasa dönmek / 92
Yeniden Havikpah’tayım / 96
Türk Görgü Derneği / 97
Türkeş’in seçim konuşması / 99
Kurudere’de asker bir öğretmen / 101
Din politize oluyor, dostluk bitiyor / 111
Ver elini İstanbul / 117
Aşk kanatır / 117
Evleniyorum / 120
Türk hukukunun Dersimdeki halleri / 124
70’lerin Dersim’i / 131
Hüseyin Şen / 133

Bölüm IV
Sıkıyönetim ve Elazığ duruşmaları (1979) / 137
Bin Sekiz Yüz Evler ve MIT Naci / 140
Korgeneral Fikret Oktay / 142
PKK Elazığ Grubu / 143
Aytekin Tuğluk / 146
Sakine Cansız / 147
Malatya’da kurşunlanıyorum / 149
Malatyali Ali Elçi / 149
Av. Erdal Aslan / 152
Özden Mızrak olayı / 154
Kawa operasyonu / 157

Bölüm V
Diyarbakır yargılamaları / 171
Diyarbakır bürosunu kuruyoruz / 173
PKK Ana Grup davası / 174
Unutulamayacak, kulaklardan silinemeycek, salonu inleten asil bir ses: “Söz İstiyorum!” / 182
Diyarbakır’da siyasi savunma yapmak / 186
Mümtaz Kotanın iddiaları / 188
Diyarbakır’da tanık olmak / 197
Büroda teşftiş! / 202

Bölüm VI
Diyarbakır Zindanı / 207
İşkence başlıyor / 212
Gözaltında dayanışma / 218
Diyarbakır’da teşhis / 220
Bir savcılık komedisi / 224
Sıkıntılı bir hakim / 228
Dersim türküleriyle ölüme gitmek / 230
37’nci Koğuş / 233
Siyasi savunma yapmaya niyetleniyorum / 253
Tirebolulu asker / 254
38’nci Koğuş / 282
Ahmet Türk ve Nurettin Yılmaz / 285
Bucaklar ve Süleymanlar / 287
Tutuklu polisler / 288
Güneyli İsmail Mustafa / 296
38’inci Koğuş’un diğer sakinleri / 297
Diyarbakır’da ziyarete çıkmak / 298
Bitmeyen teşhis / 298
Kıyamet yerinde mışıl mışıl uyumak / 299
“Köyden böyyük Adam çıkmaz” / 300
Diyarbakır Cezaevinde hastaneye gitmek / 301
Bir şeyler kımıldıyor / 303
Zindan’da Newroz sessizliği / 305
Ankara’dan doktor gelmiş / 307
Dörtler’in direnişi / 309
Nihayet mahkemeye çıkıyorum / 309
Ölüm orucu başlıyor / 313
Tahliye oluyorum / 314

Bölüm VII
Kavga: kaldığı yerden / 317
Büronun hali pür meali / 317
Kemal Yamak / 318
Paraların hesabı / 320
Ölüm orucundakileri ikna etmeye çalışıyorum / 321
Her şey yeni baştan / 322
Diyarbakır’da itirafçı olmak / 328
Kemal Pir / 332
Hayri Durmuş / 334
Elazığ Kawa davası / 335
Dersime, anneme gidiyorum / 337
Türkiye’den ayrılış / 340

ÖNSÖZ

Seksen yıllık ömrüm acı olaylarla geçti. Dünyaya gözlerimi 1937-38 Dersim katliamında açtım. Acı olaylar ve yokluk nedeniyle ben ve yaşıtlarım ne çocukluğumuzu ne de gençliğimizi yaşayabildik.
1937-38 katliamından sonraki yıllarda hayatta kalabilen Dersimli yaşlılar bir araya geldiklerinde katliamın acı olaylarını konuşurlardı. Ben de can kulağıyla onları dinlerdim. Kafamda "Niçin?” “Neden?” diye soru işaretleri oluşurdu. Lise yıllarında Kürt ve Kürdistan sorunuyla tanıştım. 1960 yılında Elazığ Lisesi son sınıfındaydım. Her cumartesi günü Seyit Rıza ve arkadaşlarının idam edildiği meydana gider, bakar, ağlardım. Üniversite yıllarımda cumartesi günleri Harbiye’ye gider, orada tutuklu olan Dr. Şivan (Sait Kırmızıtoprak) ve arkadaşlarının kirli çamaşırlarını getirip yıkardım. 1960’larda Deng gurubu derken kendimi Kürt sorununun içinde buldum.
1979 sıkıyönetim ve 1980 Cunta dönemlerinde bir avukat olarak polis merkezlerinden sıkıyönetim mahkemelerine, mahkemelerden cezaevlerine koştum. Yaşanan katliamlar ve zulüm küçük yaşta dinlediğim Dersim katliamı ile ilgili olayları gözlerimin önünde tekrar tekrar canlandırdı.
Diyarbakır Sıkıyönetim Mahkemelerinde Mehmet Hayri Durmuş, Mazlum Doğan ve Kemal Pirlerin zulme rağmen “Kürdistan!” diye haykırışları Kürdistan için bir dönüm noktasıydı. Yeni bir umut doğmuştu. Bir avukat olarak onları canla başla savunmamı suç saydılar. Beni de tutuklayıp işkencelerden geçirdiler.
Sonra yasaklar ve zoraki sürgün geldi.
Bugün, seksen yaşımda doğduğum topraklara hasret bir şekilde gurbette yaşıyorum. Çok acı çektim, ama yaşadıklarımdan hiçbir zaman pişman olmadım. Şimdi yeniden başlasam yine aynı mücadeleyi verirdim. Diyarbekir Zindanı direnişleri, yaşamımda gurur duyduğum ve umutlandığım olaylardı.
Bitirmeden bu kitabın hayat bulmasına katkıda bulunan insanlara teşekkür etmek istiyorum. Anılarımı hiçbir karşılık almadan düzenleyen, redakte eden, mizanpajmı yapan ve kapağını hazırlayan Sayın Cemil Gündoğan’a şükranlarımı sunuyorum. Yine anılarımın basımma yardımcı olan tüm dostlarıma tek tek teşekkür ediyorum.
Şubat 2017
Stockholm

Bölüm I

Katliamdan Sonra Dersim

Dersim merkezine bağlı Pirgiç köyünün Pulo Sur mezrasında doğmuşum. Nufus kayıtlarında 1939 doğumlu olarak görünüyorum. Fakat bu tarih doğru değildir. Annem, doğumumla ilgili olarak bana, “1937 yılının kasım ayında hatırlayamadığım bir gündü, baban tarlada çift sürüyordu, ben ahırı temizliyordum. Sancılarım tuttu, sen o ahırda doğdun” demişti.
Doğduğum yıl pek hayırlı bir yıl değildi. Türk ordusu o yıl Dersimde kapsamlı işgal harekâtına başlamış, halkı silahsızlandırmış, seri katliamlar yapmış, genç-yaşlı demeden Dersim aşiretlerinin reislerini ve ileri gelenlerini tutuklayıp Elazığda hapsetmişti. Sonra bu tutukluları, adına İstiklal Mahkemesi denilen bir mahkemede sözümona yargılamış, başta Seyit Rıza ve on yedi yaşındaki oğlu Resik Hüseyin olmak üzere yedi kişiyi idam etmiş, geriye kalan ak sakallı aşiret reislerinin birçoğunu müebbet hapse mahkum edip Türkiye’nin batı illerinde bilinmeyen hapishanelere kapatmıştı. Bu insanların bazıları bulundukları hapishanelerde öldüler. Dersindiler işte bütün bu nedenlerle 1937e “serra şaye” (kara yıl) derler.
.....