Antolojiya Dengbêjan [Dengbêj Antolojisi - The Antologie of the Dengbêj] - II

Antolojiya Dengbêjan [Dengbêj Antolojisi - The Antologie of the Dengbêj] - I [English, Diyarbekir, 2011]

Antolojiya Dengbêjan [Dengbêj Antolojisi - The Antologie of the Dengbêj] - II [English, Diyarbekir, 2011]

Antolojiya Dengbêjan [Dengbêj Antolojisi - The Antologie of the Dengbêj] - II

Azad Zal

ŞBMD

Bi vê xebatê armanc; parastin, danasîn û veguhestina ji bo nifşên nû ya kevneşopiya dengbêjiyê ye. Ev kevneşopiya ku beşeke girîng a çanda zargotinî ya kurdan e, di heman demê de hêmaneke girîng e ku hem der heqê jiyana civakî ya gelê kurd a berê de agahiyan di nava xwe dihebîne, hem jîwêjeya devkîya kurdan parastiye û gihandiye roja me. Ev kevneşopiya ku ji hemû hêlên jiyanê dîmenan di nava xwe de dihebîne, vegotina jiyanê ya bi çavê civaka kurd e...

Bu çalışmayla, Dengbêjlik Geleneğinin korunması, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması hedeflenmiştir. Sözlü Kürt Kültürünün çok önemli bir parçası olan bu gelenek, hem yerleşik yaşam öncesi Kürt halkının sosyal yaşamını hem de yazılı dönem öncesi Sözlü Kürt Edebiyatımı günümüze taşıyan bir unsurdur. Yaşamın her alanından kesitler içeren bu gelenek, Kürt toplumunun gözünden yaşamı anlatmaktadır...

With this work, it is aimed to protect, represent and transfer the Tradition of Dengbêjî to the future generations. This tradition that is a very important part of Oral Kurdish Culture is a factor transfers both the social life of the Kurds before settled life and the Kurdish literature before the written age. This tradition contains examples from all parts of life tells life from the viewpoint of Kurdish society...

Naverok
[İçindekiler - Contents]

Ademê Herbecûnî / 9
Adilê Rîza / 14
Arifê Helhelî / 18
Aşemê Şukrî / 23
Bavê Selah / 30
Cebê Emo / 34
Cemîl Horo / 37
Hecî Cemîlê Mala Lalo / 43
Bedîh Dîlanar / 47
Kurdêya Sîlopî / 51
Dengbêj Qedrî / 55
Dengbêj Rêber / 58
Dengbêj Zilkîfê Mûşî / 62
Evdilqadirê Derwêş / 65
Dilşa Botî / 70
Eliyê Emer / 73
Emînê Gomanî / 80
Evdilê Qado /85
Evdilhadiyê Zinzinî / 92
Evdilkerîmê Şemo / 95
Evdirhîmê Fîsî / 99
Evdirezaqê Kerxa Kîka / 104
Hecî Evdoyê Çinarî / 108
Feqî Silêman / 113
Feyziyê Nenyasî / 118
Feyziyê Şifqetî / 124
Şerîfê Farqînî / 129
Hediya Dengbêj / 133
Helîmê Pêçarî / 136
Hemîdê Dengbêj / 139
Henîfeya Şirnexî / 142
Hesenê Omerî / 145
Hesîbê Koçer / 149
Huzniyê Hezroyî / 154
Kawîs Axa / 159
Mihemedê Kortepe / 162
Mehme Eliyê Bedlîsî / 168
Mehme Reşitê Dengbêj / 172
Emînê Bêrtî / 176
Mehmedoyê Dengbêj / 180
Mehremê Pêçarî / 183
Metînê Mûşî / 186
Meyremxan / 192
Mihyedînê Çewligî / 195
Mistefayê Bohtî / 200
Mistefayê Sextî / 204
Nadirê Seledûnî / 207
Nasirê Resûl / 212
Nayifê Mûnisî / 215
Nezîrê Herşenî / 218
Perîxana Şirnexî / 224
Resûlê Xanoserî / 227
Reşîtê Mehmikî / 230
Reşîtê Baso / 234
Ridwanê Fafî / 236
Sadiqê Pasûrî / 239
Sadiqê Têrkî / 243
Sebriyê Miheme / 248
Sebriyê Xelê / 253
Seîdê Cofitnî / 258
Seîdê [Osman] Kelê / 264
Selehata Şerif [Zelal] / 269
Serwetê Sextî / 272
Sidîqê [Evdirhîmê] Ereboyî / 275
Sidîqê Hîzanî / 279
Silêmanê Şirnexî / 285
Silhedînê Gimgimî / 289
Dengbêj Siphiye / 291
Simaîlê Xelo / 294
Şemsa Çeço / 300
Şemsedînê Ereboyî / 303
Şêrînê Dingilhewayî / 306
Şeroyê Biro /310
Şêx Huseyîn /313
Şukrıyê Entaxî / 316
Tacetînê Farqînî / 320
Ûsivê Goçxwarî / 325
Ûsivê Macir / 328
Xaziyê Hezroyî / 334
Xosrofê Dengbêj / 338

ADEMÊ HERBECÛNÎ
(1944-....)

Ademê Herbecûnî (Adem Bayrak), di sala 1944’an de li gundê Herbecûna Amedê hatiye dinê. Kurmanc in. Pêşiyê wan ji navçeya Gimgimê, gundê Pîranê ne. Ji gundê Pêrtûka Pîranê hatine Herbecûnê. Ev sê bav in li Herbecûnê ne. Dibistan nexwendiye. Bi malbatî ji gund derneketiye. Cotkariyê dike, heywanan xwedî dike. Di gund de wek çîrokbêj tê nasîn. Di sala 1958’an de li gundê Herbecûnê zewiciye. Pişt re du carên din jî dizewice. Rewşa wî ya aborî ne baş e. 5 keç û 10 kurên wî hene.(*)

(*) Ev hevdîtin rûbirû bi dengbêj re hatiye kirin û ev agahî ji devê dengbêj hatiye nivîsandin.

Ademe Herbecûnî (Adem Bayrak), 1944 yılında Diyarbakır’ın Herbecûna köyünde dünyaya gelmiştir. Kürtçe 'nin Kurmancî lehçesini konuşan dengbêjin ataları Gimgim'in (Varto-Muş) Piran köyünün Pêrtûka mezrasından Herbecûnê'ye göçmüşlerdir. Üç nesildir bu köyde yaşamaktadırlar. Okula gitmemiştir. Ailece köylerinden ayrılmamışlardır. Çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Köyde öykücü olarak tanınır. İlk evliliğini 1958 yılında Herbecûnê köyünde yapan dengbêj, daha sonra iki kere daha evlenmiştir. Ekonomik durumu iyi değildir. 5 kız 10 erkek olmak üzere toplam 15 çocuğu vardır.

(*) Bu röportaj dengbejin kendisiyle yüzyüze yapılmıştır ve bu bilgiler dengbejin kendi ağzından kaleme alınmıştır.

Ademe Herbecûnî (Adem Bayrak), Adem Bayrak was born at Herbecûna village of Diyarbakir in 1944. He originally comes from Gimgim s (a town of Muş) Piran village s Pêrtûka ward and speaks Kurmancî. He hasn’t gone to school and never left the village with his family. He has worked as a farmer and made cattle breeding. He is known as story teller at his village. His first marriage was at 1958 and then he married two more times. His financial situation is not very good. He has 5 doughters and 10 sons.

(*) This reportage was made with the dengbêjface to face and these informations were given by the deng-bêj, Adem Bayrak..

Gurî

Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso,
Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Gurî dîno!
Wele wez ê ji xu ra vê êvarê diçûm mala gurîkê xu yê manê di şûjinê Wele mala mi xulama rehma Xwedê wî serê gurîkê,
Û gurîkê min ê malê way li ser çoka loy loy loy dêla jinê,
Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso,
Gurî digo; keçê dînê wele wez gurî me, lê lê gurîkî pîs im.
Û saya bi saya Xwedê Teala Rebê Alemê
Wele wez ê herim Diyarbekira xopan
Û ji wê da vegerim bêm cem te û hevalan û lê lê lê ramîsim,
Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso,
Keçik dibê; gurî dîno! Xwedê hebîna devê te yê ne devê loy loy loy vê hermiyê Û qesem bi navê Xwedê wez ê ji te ra deynim qeymaxê loy loy loy pişta kerê, Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso,
Gurî digo; keçê wele wez gurî me, lê lê gurîkî pîs im.
Û saya bi saya Xwedê Teala Rebê Alemê
Wele wez ê herim Diyarbekira xopan
Û ji wê da vegerim bêm cem te û hevalan û lê lê lê ramîsim,
Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar
gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso,
Keçik dibê; gurî lo!
Wele Xwedê zane mi go devê te yê ne devê loy loy loy vê kilamokê, .
Û qesem bi navê Xwedê
eşîra mala Bavê min ê eşîra mala Bavê te rake lo tevî kokê,
Ay gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî dîno
Gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar gurî yar yar loy loy lo gurî pîso.

Kel

Genç bir kız ile bir kelin atışmasıdır.
Kel evlidir ve hava atmaktadır.
Der ki; Ben bir pis kelim ama, Diyarbakır’a gidip döndüğüm de seni ve arkadaşlarını bir güzel öpeceğim, vb...
Genç kız alaylı bir havadadır ve der ki; Sana eşeğin sırtındaki yaranın kaymağını yedireceğim.
Beni öpmeye kalkarsan eğer pis kel, aşiretim seni ortadan kaldırıp ailenin de kökünü kazıyacak, vb...

Denuded

This is a discuss between a young girl and a denuded boy.
The boy is married but he likes himself.
He says; I’m an ugly denuded but, I will kiss you and your friends when I turn back from Diyarbakir, etc...
The girl gibes him and says; I will make you eat the worst thing on Earth.
If you try to kiss me, the ugly boy, my tribe would kill you and all of your family, etc...

.....

Azad Zal

Antolojiya dengbêjan
Dengbêj antolojisi
The antologie of the Dengbêj - I

ŞBMD

Şaredariya Bajarê Mezin a Diyarbekirê
[Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi - Diyarbakır Metropolitan Municipality]
Antolojıya Dengbêjan
[Dengbêj Antolojisi (II) The Antologıe of the Dengbêj]

Weşanên Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê
Antolojiya dengbêjan
[Dengbêj Antolojisi (II) The Antologie of the Dengbêj]

Lijneya Weşanê / Yayın Kurulu / Editorial Board:
Mustafa Yıldız
Muharrem Cebe
Cevahir Sadak Düzgün
İrfan Uçar
Xezal Arslan
Azad Zal

Editor / Editör / Editor:
Azad Zal

Berhevkirin û Deşîfrasyon / Derleme / Compilation :
Hilmi Akyol

Redaksiyon / Redaksiyon / Redaction:
Enstîtuya Kurdî ya Amedê / Diyarbakır Kürt Enstitüsü / The Kurdish Institute of Amed
(Feratê Dengizî - Omer Fidan)

Werger / Çeviri / Translation:
Enstîtuya Kurdî ya Amedê / Diyarbakır Kürt Enstitüsü / The Kurdish Institute of Amed
(Türkçe: Feratê Dengizî, English: Omer Fîdan)

Berg û Rûpelsazî / Kapak ve Sayfa Tasarımı / Cover and Page Design:
Azad Zal

Wêneyê Bergê / Kapak Resmi / Cover Picture :
M. Masum Süer

Çapa Yekem [Birinci Baskı - First Edition]:
2011

Çapxane I Matbaa / Printing:
Gün Matbaacılık
Reklam Film Basım Yayın San. Tic. Ltd. Şti.
Beşyol Mah. Akasya Sk. No: 23/A
Küçükçekmece - İstanbul
TIf: 0 212 580 63 81

ISBN: 978-975-94847-7-4

© Mafê Weşanê Parastiye. ji bili Danasînê beyi Destûra Nıvîskêr û
Weşanxaneyê bi tu Awayî Nayê Kopîkirin.
Yayın hakkı korumalıdır. Yazar ve yayınevi izni olmadan tamamı ya da
bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz.
Copyright protected. Without the permission of the author and
publisher it can not be copied, reproduced.

Şaredariya Bajarê Mezın
Serokatiya Daîreya Çand û Turîzmê
Diyarbakır Büyükşehır Belediyesi
Kültür ve Turizm Daire Başkanlığı
Diyarbakır Metropolitan Municipality
Department of Culture and Tourism Directorates

Fabrika Cad. Sümerpark Sosyal Hizmetler Binası,
Kültür ve Turizm Daire Başk.
Yenişehir – Diyarbakır
Tlf: +90 412 226 21 80
Faks: +90 412 226 05 03
Web: http://www.diyarbakir.bel.tr
E-posta: kultur@diyarbakir.bel.tr