Kürtlerin Tarihi
Dr. Fritz
Hasat
Kürtlerin kökenlerinin nereye dayandığı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Bizce bugün, bunlardan kabul edilebilecek olanları tarihi görüşlere uygun olan ve daha da önemlisi canlı kaynaklardan derlenmiş olanlarıdır. Bu konuda bize en sağlıklı bilgileri verecek olanlarsa ulusal söylenceler, dil, edebiyat, dindir...
Ulusal Söylenceler: Kürtlerin ulusal söylencelerini iki bölüme ayırmak gerekmektedir. Bunların bir bölümü İslamiyet öncesi döneminin eserleridir. ...
İçindekiler
Eser İçin Birkaç Söz / 7
Kürtlerin Kökeni / 9
Ulusal Söylenceler - Din - Şeref Han'ın iddiası –
Dil ve Edebiyat-Kürt Kelimesi-Kürd'ün Geçmişi
Kürt Aşiretleri / 21
İran Kürtleri / 27
Bugünkü Türkiye Sınırları İçerisindeki Kürt Aşiretleri / 39
Şehri Zor Sancağı - Diyarbakır Vilayeti - Van Vilayeti - Bitlis Vilayeti
Musul Vileyeti Aşiretleri / 46
Erzurum Vilayeti Aşiretleri / 48
Bağdat Aşiretleri / 50
Halep Vilayeti Aşiretleri / 52
Meurat Elazız Vilayeti Aşiretleri / 54
Diğer Vilayetlerdeki Aşiretler / 55
Kürt Tarihi Ve Kürt Kabile Yapısı / 57
Bi Mervan Beyleri / 59
Hüsniye Beyleri / 62
Fazluye Beyleri / 65
Küçük Loristan Prensleri / 71
Erdilan Prensleri / 79
Hakkari Prensleri / 84
Amadiye Beyleri / 91
Cezire Beyleri / 95
Aziziye Sülalesi- Bedriye Sülalesi - Abdaliye Sülalesi
Haşan Keyf Beyleri / 103
Çemişkezek Beyleri / 107
Micenkürd Sancağı - Portok Sancağı - Sekman Beyliği Mürdes Beyleri / 114
Eğil Beyleri / 116
Eğil Beyliği - Palu Beyliği - Çermik Beyleri Sason Beyleri / 121
Hizan Beyleri / 126
Hizan Beyleri - Mekes Emirleri - Esbird Beyleri Şirvan Beyleri / 132
Şebistan Bölümü - Iron Bölümü
Zerki Beyleri / 136
Derzini Beyleri - Kürdki Beyleri -Atak Beyleri - Terdi Beyleri
Suudi Beyleri / 145
Kilis Beyleri / 148
Süleymani Beyleri / 152
Kuleb ve Batman Beylikleri - Meyafarkin Beyleri
Sohran Beyleri / 158
Baban Beyleri / 163
Mekri Beyleri / 168
Beradost Beyleri / 173
Sama Beyleri - Terkür Beyleri
Mahmudi Beyleri / 177
Gülhor Beyleri / 184
Pelnikan Beyleri - Deri Tenk Beyleri - Mahi Deşt Beyleri
Bana Beyleri / 188
Denbili Beyleri / 190
İrankürtleri / 195
Siyah Mnsur Beyleri / 196
Çekeni Emirleri / 198
Zengene Beyleri / 200
Pazuki Beyleri / 201
Bitlis Hakimleri / 206
Ek / 226
ESER İÇİN BİRKAÇ SÖZ
Kürt tarihine ilişkin bulabildiğimiz ender kaynalardan birisi de, Dr. Fritz'in yazıp Osmanlıcaya, Kürtler, Tarihi ve İçtimai Tedkikat adıyla çevrilen bu yapıttır.
1914 yılında İstanbul'da Kütübhane-i Suudi tarafından yayınlanmış bu eseri Osmanlıcaya kimin kazandırdığına ilişkin br kayıt bulamadım. Ayrıca ulaşabildiğim kaynaklarda da ne Dr. Fritz'e ne de kitabın Almancasma ilişkin bir veri çıkmadı. Bu yüzden eserin Osmanlıcasının aslına ne kadar sadık olduğunu saptamakta hiçbir ölçütüm yoktur.
Kitabın dipntlarından bazıları, Osmanlıcaya çeviren tarafından konmuş ve ben onları ayırmak için (m.) notunu düştüm. Ayrıca ikilemde kaldığım birkaç yerde, doğrusu olduğuna inandığım açıklamalara da (S.Ş.) notunu düştüm.
Kitap Şerefname'den yola çıkarak, Şerefname'yi "kimi yerde yanlı, kimi yerde de yansız ve akla yatkın sonuçlara vararak" eleştirmektedir. Ancak bu kitap, yazan ve yazıldığı dönem gözönüne alınarak değerlendirilmelidir. Çünkü eleştirel kitap bir yanıyla resmi tarihi yansıtabilir ve hatta öyle olması da son derece doğaldır. Kitabın yazarı Şerefname için aynı şeyleri söylüyorsa da dönemin koşulları da bu kitabın yazarına aynı hataları yaptırabilir. Çünkü adı üstünde bir "tedkikat" olan bu kitap tamamıyla araştırmayı yapanın sübjektif değerlerini içerebilir. Kaldı ki Şerefhan, Şerefname'yi yazarken önsözde aktardığı şu dörtlükle kitabını kesin bir netlik içersinde açıklamaktadır.
Ört hatayı bulduğun zaman, sahibine vurma însan yaradılışı hatadan arınmaz çünkü Baksana Güneş'e, bu öznel ışığıyla dahi , Hep ekvatorun üzerinden doğru geçmiyor.(1)
Bu eleştirel kitap Şerefname'yi satın satırına içermiyor. Doğaldır ki yazar kendi savlarını doğrulayacak yerleri ele alıp onları kanıt olarak ileri sürebilir. Ancak biliyoruz ki hiç kimsenin, bir ulusu şu ya da bu neden dolayı, veya şu ya da bu konumundan dolayı küçük görmek gibi bir hakkı olamaz ve de olmamalıdır. Zaten yazarın da pek böyle bir niyeti yok.
Herşeye karşın bu kitap sonuçları açısından doğru yada yanlış saptamalar yapsa bile, bunların sağlığını ortaya koyacak olanlar sadece yeni belgeler ve bunların üzerindeki bilimsel yorumlar olacaktır. Çünkü bilimsellikten yoksun her önerme hurafenin ve söylencenin ötesine geçemeyecektir. Bu kitaptaki sonuçlar değerlendirilirken kesinlikle Şerefname'nin de el altında bulundurulması gerekmektedir. Çünkü kitabın büyük bir bölümünün kaynağı yalnızca Şerefname'dir.
Her nasıl düşünülürse düşünülsün, bu kitap için söylenebilecek en doğru şey bence şudur: iyi ya da kötü, belgelerin niteliği ne olursa olsun, belge, belgedir. Araştırmacılar sağlıklı yöntemlerle onlardan çok çıkartabilirler.
Sinan Şanlıer
Istanbul 1992
(1) Şeref Han, Şerefname Kürt Tarihi, Çev.M.E-Bozarslan 3. Baskı, Hasat Yayınları 1990 İstanbul, 12. Sayfa
Kürtlerin Kökeni
Kürtlerin kökenlerinin nereye dayandığı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Bizce bugün, bunlardan kabul edilebilecek olanları tarihi görüşlere uygun olan ve daha da önemlisi canlı kaynaklardan derlenmiş olanlarıdır. Bu konuda bize en sağlıklı bilgileri verecek olanlarsa ulusal söylenceler, dil, edebiyat, dindir...
Ulusal Söylenceler: Kürtlerin ulusal söylencelerini iki bölüme ayırmak gerekmektedir. Bunların bir bölümü İslamiyet öncesi döneminin eserleridir. Diğer bölümde İslamiyetin kabulü ve sonrası dönemin eseridir. Birinci bölüm hakkındaki bilgiler Babil ve Ninova tarihi kalıntılarından derlenebilmektedir. Fakat bu söylencelerin Kürtler arasında da değişik biçimlerine rastlamak mümkündür. Gerçekte birçok doğu ulusları İslamiyeti kabul ettikten sonra bir sürü Arap teori ve savlarının etkisinde kaldılar. Ve islamiyeti kabul eden uluslar, kendi kökenlerini Araplıkta arama zorunda kaldılar. Ve İranlıların dışında hemen hemen tüm doğu kavimleri îslami-yetten yola çıkarak kökenlerinin Arap ailelerinden geldiğine inandılar. Kürtler de aynı sonucu kabul etmek zorunda kaldılar. Bu nedenledir ki Kürt ihtiyarları kökenlerinin Arap olduğuna inanırlar ve bunu iddia ederler. Fakat islamiyetin kabul etmeyeceği bir söylence vardır. Bütün Kürtlerin bir yılana taptıkları, Arap ve Acem istilaları sırasında ve sonrasında bu yılanı korudukları, bu yılana hergün iki insan beyninin verildiği söylenir. Rusya Hariciye Nezareti Şark Akademisi hocalarından İtalinski bu konuda diyor ki: "Kürtlerin bu söylencesi önemlidir. Çünkü İslamiyet döneminde yılan tapınılan bir mabut olamaz. Bu nedenle bu söylence Araplardan çok eskidir ve istilacılar da Arap değildir. Belki Asurlar ya da Sümer Akadlar olabilir. Sonra Kürtlerin Arap olduklarını gösterecek önemli bir söylence de yoktur. Bu nedenle Kürtlerin kökenini Araplara bağlamak doğru değildir, ve Kürt inançlarında da bunu kanıtlayacak sağlam delil yoktur."
.....
Dr. Fritz
Kürtlerin Tarihi
Hasat
Hasat Yayınları
Hasat Yayınları: 6
Kürtlerin Tarihi
Dr. Fritz
Çeviren: Sinan Şanlıer
Yayına Hazırlayan:
Hüseyin Kıvanç
İlk Basım
Hasat Yayınları
1992-İstanbul
Dizgi-Baskı
Yön Matbaacılık
Yazışma Adresi
P.K. 1384
Sirkeci - İstanbul
Genel Dağıtım
Kabalcı Dağıtım
Başmuhasip Sokak
Talaş Han Kat: 1
Cağaloğlu – İstanbul
Tel: 522 63 05
