Girtî

Girtî

Melîh Cevdet Anday

Aram

Bûyer, li waletekî wisa derbas dibe ku polîs bêyî ku biryara tewqîfkirînê hebe, dikare kesekî bêdawî di bin çav de bihêle.
Çîroka mamosteyekî ku sêsed û çil û pênc roj in ku di bin çav de ye. Melîh Cevdet Anday ku di nav wêjeya tirkî de xwedî cihekî mezin e, di vê lîstika xwe de balê dikişîne bandorên neyînî yên ku şert û mercên girtîtinê li girtiyan dike.
Kesekî bindest çawa veduguhere zordestê xwe, bi awayekî wêjeyî nîşanî temaşevanan dide. Dîsa mijarên wekî zayendîtî, namûs û dilsoziyê dide nîqaşkirin. Di warê de zanistê de weke felsefe, civaknasî, dîrok, derûnnasî û siyaset, Di warê çand û wêjeyê de weke helbest, çîrok, kurteçîrok, ceribandin, raman, şano û sînema, Di warê perwerdehiyê de, di warê jiyana rojane ya bajêr de, warên sereke ne ku divê zimanê kurdî bê pêşvexistin û ji aliyê gel ve bi awayekî girseyî bê bikaranîn. Ji wergerandina berhemên sereke ne ku di van waran de bi zimanên din derketine.
Berhema ku di destê we de ye parçeyeke hewldana dabînkirina vê pêdiviyê ye. Dil dixwaze ku altor û niwînerên çandî, siyasî û civakî ku ji bo azadiya gelê kurd dixebitin, şaredariyên me, pêdivî û girîngiya wergerê bibînin û alîkariyê bikin û piştgiriyê bidin hewldanên bi vî rengî...

Melîh Cevdet Anday, di sala 1915’an de li Stenbolê ji dajik dibe. Ji bo xsvendina civaknasiyê di sala 1938an de diçe Belçîkayê. Ji ber Şerê Cîhanê yê Duyemîn vedigere welêt. Di sala 1942an de di Miduriyeta Weşanê ya Wezareta Perwerdehiyê ya Neteweyî de dest bi şêwirmendiyê dike. Piştre di Pirtûkxaneya Enqereyê de karmendî dike. Di rojnameyên "Tercuman", "Bûyuk Gazete", "Tanin" û "Cumhuriyet"ê de rojnamegerî, nivîskariya pêkenokan û rêveberîtiya rûpelên hunerî dike, nivîsên ezmûnî dinivîse. Di sala 1954an de di Beşa Şanoyê ya Konservatuara Şaredariya Stenbolê de mamostetiya fonetîk û dîksiyonê dike. Di sala 1977an de ji wir teqawît dibe. Di nav salên 1964 û 1969an de di Lijneya Rêveberiyê ya TRTyê de cih digire. Di sala 1979an de wekî Şêwirmendê Çandê yê Navenda Giştî ya UNESCOyê diçe Parîsê. Di sala 2002yan de jiyana xwe ji dest dide. Bi dehan berhemên wî çap bûne.

PÊŞGOTIN

Zimanek çiqas di warên jiyanê bê bikaranîn ew qas dê bi pêş bikeve. Ji ber ku ziman ligel gelek taybetî û rolên xwe, amûra têkilî-dayina bi jiyanê re ye. Tiştên ku di nav jiyana me de cih digirin, tiştên ku em pê têkildar in, em bi nav dikin, ji bo wan em têgihan dibînîn û bi alîkariya van nav û têgihan danûstandina xwe ya bi jiyanê re pêk tînin.

Zimanê kurdî îro mixabin, bêtir di nav kurdên ku li gundan dijîn de tê peyivandin. Li axa ku kurd lê dijîn bajarvanî heta van salên dawî zêde bi pêş neketibû. Iro jî bêyî çend bajaran wekî Amed, Dîlok, Meletî, bajarên ku bi pêş ketine pir kêm in. Digel ku gelê kurd bi giranî îro li bajaran dijîn, mixabin zimanê kurdî nebûye zimanê bajêr. Digel ku danûstandina gel a bi jiyanê re ne wekî ya li gund e, lê zimanê kurdî li gorî jiyana bajêr xwe nû nekiriye û di nav jiyana gel de cih negirtiye. Ji ber vê yekê nûjenkirina zimanê kurdî û di hemû warên jiyana bajêr de bikaranîna wî, ji bo gelê kurd pêdiviyeke sereke ye.

Warên zanistê wekî felsefe, civaknasî, dîrok, derûnnasî, siyaset; warên çand û wêjeyê wekî helbest, çîrok, kurteçîrok, ceribandin, roman, şano, sînema; warê perwerdehiyê; warê jiyana rojane ya bajêr, warên sereke ne ku divê zimanê kurdî bê bipêşvexistin û ji aliyê gel ve bi awayekî girseyî bê bikaranîn. Ji bo ku zimanê kurdî di van waran de bi pêş bikeve, yek arnûr û rêbazek jî wergerandina berhemên sereke ye, ku di van waran de bi zimanên din hatine çapkirin.

Berhema ku di destê we de ye parçeyeke ji hewldana dabînkirina vê pêdiviyê ye. Dil dixwaze ku aktor û niwînerên çandî, siyasî, civakî ku ji bo azadiya gelê kurd dixebitin, şaredariyên me, pêdivî û girîngiya wergerê bibînin û alîkarî bikin û piştgirî bidin hewldanên bi vî rengî. Lê mixabin rewş ne wisa ye û aktor û niwîner jî ji vê asta ku em dixwazin û lazim e, gelek dûr in. Hîn jî xebatên bi vî rengî bi hewldanên şexsî tên kirin. Em hêvî dikin ku ev rewş di demeke nêzîk de biguhere.

Perdeya Yekemîn

Bûyer, li welatekî wisa derbas dibe ku polîs bêyî ku biryara tewqîfkirinê hebe, dikare kesekî bêdawî di bin çav de bihêle.

Şanoya Yekemîn

Komîser
Li mudiriyeta polîsan, odeya yek ji serkomîserên beşa sîyasî. Li ode-yê maseyek, du palkursî, qenepeyek li aliyê rastê, hin kursî û dola-bên dosyayan. Li ser maseyê hin dosya, kaseyeke leblebiyan, tele-fon, telefoneke manyetodar û monofon.
Roja şemiyê ye. Saeta li dîwêr 12.30’an nîşan dide.
Komîser li ser maseya xwe rûniştiye. Sîvîl e. Mirovekî pêncî salî, ba-bayanî û liserxwe. Dosyayên li ser maseyê kom dike, diedilîne û ji aliyekî ve jî ji kaseya leblebiyan, leblebiyan digire û diavêje devê xwe. Çavê wî bi saeta li dîwêr dikeve, saeta xwe ya berîkan derdi-xe, herduyan dide ber hev. Di vê gavê de telefon lê dixe.

Komîser
Kerem bikin... (Kesê ku telefon dike amîrê wî ye). Kerem bikin fer-mandarê min... Na, me nikarî em bikin ku ew biaxive. Hûn rast di-bêjin, fermandarê min, ku min bigota min nikarî ez bikim ku ew bi-axive, ew dê rastir bibûya. Min nikarî ez bikim ku ew biaxive. Hûn rast dibêjin fermandarê min, dirêj bû. Bi qasî salekî fermandarê min... Bi rastî sûcdar e yan jî ne sûcdar e, ez nikarim tiştekî mîsoger bibê-jim fermandarê min... Diyar e xwedî fikrên veşartî ye... Lê daxuyan-nameyê gelo wî nivîsand? Naaxive fermandarê min... Dibêje ez ni-zanim... Me nikarî em karê xwe bikin... Hûn rast dibêjin fermanda-rê min, ku min bigota, min nikarî, ew dê rastir bûya... Min nikarî ez ...

Melîh Cevdet Anday

Girtî

Aram

Weşanên Aram
Weşanên Aram 15
Girtî
Melîh Cevdet Anday
Wergêr: Cuma Çîçek

© Weşanên Aram
Weşanên Aram: Agustos 2007
Navê Resen ê Liyistikê: İçerdekiler

Rastkirin:
Yaşar Eroglu & Lal Laleş

Amadekirina Çapê: Cuma Çîçek

Çapkirin
Gün Matbaacilik
Reklam Film Basim Yayin San. Tic. Ltd. Şti.
Beşyol Mah.
Akasya Sk. No: 23/A
Küçukçekmece / îstanbul
Tel: 0212 580 63 81

ISBN: 978-9944-222-05-1

Weşanên Aram
Firuzaga Mah.
Bostanbaşi Cad.
Birlik Apt. No:24/25
Beyoglu / îstanbul
Tel: 0212 251 80 23
Fax: 0212 251 99 31
www.aramyayinlari.com
mail: aramyayin@yahoo.com.tr