Defter, 'İsveç'te Kürtçe Yayınlar: 1980 - 1989'
M. Malmîsanij
Defter - Metis
Bir insanın ağzını kapatıp da konuşmasını önlemeye çalıştığınızı düşününüz. Adam bir şeyler söylemek istiyor, ama siz daha o söyleyeceğini söylemeden bir punduna getirip ağzını kapatıvermişsiniz sıkıca. Bırakmak istemiyorsunuz. Görenler yaptığınızın doğru olmadığını size izah etmeye çalışıyorlar, dinlemiyorsunuz. Onların söylediklerinde de bir hinlik arıyor, bir hainlik bulmak istiyorsunuz. Ama ağzını kapattığınız adam da bir adam nihayet. Siz onu adam yerine koymak istemezseniz de o bir adam. Ne yapıp edip elinizden kurtulmanın bir yolunu bulmaya çalışacaktır. Öyle kıskıvrak bağlı durmayı seve-ne nerede rastlanmış ki bugüne dek?... Diyelim ki adam bir yolunu bulup eli-nizden kurtuldu. Ne yapacak o zaman? Birşeyler söyleyecektir elbette. Ola ki söylemek istediklerini ifade etmekte güçlük çekecektir. Kızgınlık, öfke ve yorgunluktan dolayı, nefes nefese kullandığı ilk cümleler düzgün olmayabilir, birbirinden kopuk olabilir. Ama bu onun ileride de bu ifade güçlüklerini aşamayacağı, düzeltemcyeccği anlamına gelmez.
Kürtler'in, özellikle yurt dışında, Avrupa'da ...
GİRİŞ
Bir insanın ağzını kapatıp da konuşmasını önlemeye çalıştığınızı düşününüz. Adam bir şeyler söylemek istiyor, ama siz daha o söyleyeceğini söylemeden bir punduna getirip ağzını kapatıvermişsiniz sıkıca. Bırakmak istemiyorsunuz. Görenler yaptığınızın doğru olmadığını size izah etmeye çalışıyorlar, dinlemiyorsunuz. Onların söylediklerinde de bir hinlik arıyor, bir hainlik bulmak istiyorsunuz. Ama ağzını kapattığınız adam da bir adam nihayet. Siz onu adam yerine koymak istemezseniz de o bir adam. Ne yapıp edip elinizden kurtulmanın bir yolunu bulmaya çalışacaktır. Öyle kıskıvrak bağlı durmayı seve-ne nerede rastlanmış ki bugüne dek?... Diyelim ki adam bir yolunu bulup eli-nizden kurtuldu. Ne yapacak o zaman? Birşeyler söyleyecektir elbette. Ola ki söylemek istediklerini ifade etmekte güçlük çekecektir. Kızgınlık, öfke ve yorgunluktan dolayı, nefes nefese kullandığı ilk cümleler düzgün olmayabilir, birbirinden kopuk olabilir. Ama bu onun ileride de bu ifade güçlüklerini aşamayacağı, düzeltemcyeccği anlamına gelmez.
Kürtler'in, özellikle yurt dışında, Avrupa'da bulunan Kürtlcr'in yazılı ürünleri, edebi ürünleri konusunda düşününce aklıma ilk gelen yukandakinc benzer bir sahne oldu. Cumhuriyet sonrası döneminin Türkiyesi'nde anadillerinde okuyup yazmaları yasaklanan Kürtler, ağızlarını kapatıp boğazlarını sıkan bu elden kurtulmak, anadillerinde okuyan yazan insanlar olmak istemişlerse de bugüne dek bu mümkün olmamıştır. Böyle olunca da yüzlerce yıllık geçmişi olan zengin yazılı edebiyatlarının varlığına rağmen Kürtler Türkiye'de, Cumhuriyet döneminde anadillerinde edebi ürünler verememişler, atalarının zengin edebi mirasına layık bir gelişme gösterememişlerdir. Gelişme bir yana, onlara bu zengin kültürel mirası tanıma, diğer halklara tanıtma olanağı da verilmemiş, bu yoldaki en küçük çabalar, karşılarında "son Türk devleti''nin yöneticilerini bulmuştur. Bu yöneticiler, Kürtlcr’i ümmileştirme sanatını tavizsiz icra eylerlerken, "kurallara ayak uydurmayan" Kürtlcr'in bir kesimi terk-i diyar ederek Avrupa'ya gitmek zorunda kaldı. 1980'in malum ayından sonra bu gidişlerde bir hayli artış oldu. Bizimkiler Avrupa'nın değişik ülkelerinin yolu¬nu tutmuştu. Bu "hicret" sırasında çok sayıda Kürt'ün gittiği ülkelerden biri de İsveç oldu, işte bu yazıda İsveç'e giden Kürtlcr'in Kürtçe olarak yazdıkları ya da yayınladıkları ürünler üzerinde duracağız. Ancak konunun daha iyi anlaşılabilmesi için İsveç'teki Kürtlerle ilgili bir iki noktaya değinmekte ya¬rar var.
İsveç'teki Kürdistan Demekleri Federasyonu yöneticilerinin verdiği bilgiye göre, bugün İsveç'te yaşayan 14 000 kadar Kürt'ün yaklaşık olarak yüzde altmışlık bölümü Kuzey Kürdistan kökenli olup bunların içinde de 1980'den sonra bu ülkeye giden politik mülteciler ve yakınlan çoğunluktadır.
Bu yazımızda üzerinde duracağımız ürünler, özellikle Kuzey Kürdistan'da konuşulan Kürt lehçeleriyle yazılmış olanlardır. Yani Irak ve İran'ın işgali altındaki Kürdistan parçalanndan gidip İsveç'e yerleşen Kürtlcr'in Güney Kürt lehçeleriyle yazılmış ürünleri üzerinde durmayacağız. İran'da ve özellikle Irak'ta uzun bir dönemden beri Kürtçe okuma yazma olanağı bulunduğu için bu Güney lehçesiyle pek çok edebi ürün verildiğini de hatırlatalım. Ancak hem lehçe farkından ötürü hem de bu ürünlerin Irak ve İran’da kullanılan Arap harflerini temel alan bir alfabeyle yazılmasından ötürü, bunlar Kuzey Kürdistanlı Kürtler tarafından okunamamakta, kendilerinden yeterince yararlanılamamaktadır. Kuzey Kürdistanlı Kürtler'in "talihsizlikleri" bununla sınırlı değildir. Belli istisnalar dışında onlar geçmiş yüzyıllarda, OsmanlIlar döneminde kendi lehçeleriyle yani Kurmanci veya Kırdki (Dımılki, Zazaki) lehçeleriyle yazılmış olan ürünleri de —Arap harfleriyle yazılmış olduklarından— okuma olanağından yoksundurlar. Kuzey Kürdistanlılar'ın son yıllarda yazılan ürünleri üzerinde dururken bu dezavantajlar görmezlikten gelinemez.
Kürt Yazarları
1989'da kurulan İsveç’teki Kürt Yazarları Birliği'nin ilk kongresine yansı Kuzey Kürdistan'dan olmak üzere 30 kadar yazar ve şair katıldı, ancak İsveç'te ya-şayan Kürt yazarlarının gerçek sayısı bundan daha fazladır. Kürt yazar ve şairleri, Kürtler'in İsveç'teki en aktif ve verimli kesimlerinden birini oluşturmaktadırlar. Aşağıda bibliyografya bölümünde adlan geçen eserlerin büyük bir bölümünü yazan veya çeviren söz konusu yazar ve şairlerin diğer aktiviteleri arasında anma toplantılan, seminerler, paneller, şiir günleri vb. düzenlemek ya da bunlara katılmaktan söz edilebilir.
Kürtçe Periyodik Yayınlar
İsveç'te yanınlanan kitaplar üzerinde durmadan önce bu ülkede sadece Kürtçe olarak yayınlanmış ya da yayınlanmakta olan dergi, gazete ve bültenlere bir göz atalım:
1) Armanc (Amaç): Aylık bir gazete olup 62. sayısına dek Türkçe-Kürtçe, ondan sonra sadece Kürtçe olarak yayınlanmaya başladı. Halen haber-yorum ve kültür gazetesi olarak yayınını sürdüren Armanc, 99 sayı çıkmış bulunuyor. Bu gazete Kurmanci ve Kırdki (Dımılki, Zazaki) lehçelerinde çıkmaktadır.
.....
Defter 'İsveç'te Kürtçe Yayınlar: 1980 – 1989'
M. Malmîsanij
Defter - Metis
Defter – Metis Yayınları
Defter: Edebiyat - Tarih - Politika – Felsefe
Nisan - Haziran - 1990 - Onüç
İsveç'te Kürtçe Yayınlar
1980 – 1989
M. Malmîsanij
Defter
Nîsan / Mayıs 1990
13. Sayı
2 Ayda bir çıkar
Metis Yayınları
Başmuhasip Solak 3/2
Cağaloğlu / İstanbul
İsveç'te Kürtçe Yayınlar:
1980 - 1989
M. Malmîsanij
