Kurdystan i Kurdowie
Abdul Rahman Ghassemlou
Ksiazka i Wiedza
Problem kurdyjski jest prawie nie znany w Polsce, jeżeli nie uwzględnimy publikacji prasowych ukazujących się na początku lat sześćdziesiątych w związku z walką wyzwoleńczą Kurdów w Iraku oraz książki Karola Maya w przekładzie polskim Przez dziki Kurdystan, która zresztą, jako przeznaczona dla młodzieży, zawiera dość szczupły zasób wiadomości informacyjnych o tym kraju, i to ujętych w sposób bardzo uproszczony.
W literaturze światowej problem ów jest również mało opracowany i zbadany. Nieliczne dotychczas prace, poświęcone tej tematyce, ograniczają się przeważnie do historycznego omówienia poszczególnych regionów kurdyjskich, znajdujących się obecnie we władaniu Turcji, Iraku oraz Iranu, poświęcają jednak zbyt mało uwagi życiu współczesnemu Kurdów i ich walce o wyzwolenie narodowe i uprawnienia w państwach, które ...
Spis Treści
Przedmowa Autora / 5
Wstęp / 7
Część pierwsza
Zarys Geograficzno-Historyczny
Rozdział I
Kurdystan i Naród Kurdyjski / 17
1. Położenie geograficzne / 17
2. Ludność / 22
3. Religia / 27
4. Język i literatura / 29
5. Oświata / 33
6. Opieka lekarska / 34
Rozdział II
Krótki Zarys Historyczny / 35
1. Pochodzenie Kurdów / 35
2. Kurdowie w starożytności / 36
3. Kurdowie w średniowieczu / 37
4. Kurdowie w czasach nowożytnych / 40
5. Penetracja mocarstw imperialistycznych w Kurdystanie / 44
6. Kurdystan po Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Paź¬dziernikowej / 47
Rozdział III
Ostateczny Podział Kurdystanu / 52
1. Kurdowie w Turcji / 52
2. Kurdowie w Iraku / 64
3. Kurdowie w Iranie / 74
4. Przyczyny i cele kurdyjskich buntów / 75
5. Republika Mahabadzka / 77
6. Kurdowie w Syrii / 64
7. Kurdowie w Związku Radzieckim / 65
Część druga
Przegląd Gospodarczy
Rozdział IV
Ogólny Zarys Gospodarki Kurdystanu / 89
1. Ogólne cechy sytuacji gospodarczej / 89
2. Poziom produkcji rolnej / 94
3. Nawadnianie / 96
Rozdział V
Zarys Historii Społeczeństwa Kurdyjskiego / 99
1. Historyczny rozwój własności ziemskięj / 99
2. Kurdystan jako partner światowego rynku / 108
3. Kurdyjski ustrój plemienny i jego rozwój / 110
4. Zmiany w strukturze gospodarczej / 118
Rozdział VI
Formy Władania Ziemią / 123
1. Własność obszarnicza / 124
2. Własność państwowa (chaliseh) / 128
3. Własność Korony / 130
4. Własność „wakf” / 132
5. Własność chłopska / 134
Rozdział VII
Formy Renty Gruntowej / 136
1. Czynsz w naturze, system podziału zbiorów / 138
2. Renta pieniężna / 151
3. Renta odrobkowa i świadczenia'osobiste chłopa / 154
4. Renta z hodowli bydła / 163
5. Kapitalistyczna renta gruntowa / 167
Rozdział VIII
Struktura Społeczna i Stopa Życiowa Ludności
Wiejskiej / 170
1. Struktura społeczna wsi w Kurdystanie / 170
2. Położenie chłopów / 174
3. Produkcja rolna i polityka agrarna / 179
Rozdział IX
Przemysł, Handel i Finanse / 188
1 Przemysł / 188
2 Handel i finanse / 183
Rozdział X
Nafta i Jej Miejsce w Gospodarce Narodowej / 203
1. Nafta na świecie / 203
2. Nafta na Środkowym Wschodzie a monopole państwowe / 204
3. Zasada, podziału zysków po połowie i jej zastosowanie / 209
4. Nacjonalizacja przemysłu naftowego i związane z nią problemy / 217
5. Nafta i jej stosunek do postępu gospodarczego / 220
Część trzecia
Problem Kurdyjski
Rozdział XI
Problem Kurdyjski W Obecnych Czasach / 229
1. Specyficzne aspekty problemu kurdyjskiego / 229
2. Obecna sytuacja Kurdów / 233
3. Konsolidacja narodowa Kurdów / 236
4. Charakter narodowowyzwoleńczy walki Kurdów / 240
Rozdział XII
Prawo Narodów Do Samookreślenia A Kwestia
Kurdyjska / 225
1. Marksizm a prawo narodu kurdyjskiego do samookre¬ślenia / 252
2. Dążenie do stworzenia niezależnego państwa kurdyj¬skiego / 255
3. Droga do wyzwolenia ludności kurdyjskiej / 262
Rozdział XIII
Walka Kurdów o Samookreglenie w Kurdystanie Irackim / 266
1. Rewolucja 1958 r. i rząd Kasima / 266
2. Rządy baasistów / 269
3. Stanowisko i cel kiirdyjskiego ruchu zbrojnego / 276
PRZEDMOWA AUTORA
Kurdystan i Kurdowie — nazwy do nie¬dawna jeszcze niemal nie znane — budzą obecnie szerokie zainte¬resowanie w całym świecie, a zwłaszcza w Polsce. Dwa te słowa kry ją w sobie tragedią narodu liczącego dziesiąć milionów ludno¬ści, a problem kurdyjski nabrał ostatnio szczególnej ostrości, od piąciu lat bowiem toczą Kurdowie zbrojną walką o prawo do życia.
Przekład tej pracy na jązyk polski ma na celu bliższe zapoznanie Czytelnika polskiego ze sprawą kurdyjską. Muszą wyznać, iż per-spektywa opublikowania mej książki w Polsce napawa mnie praw-dziwą radością. Polska to — według mnie — kraj, gdzie zagadnie¬nie kurdyjskie spotka sią ze szczególnym zrozumieniem. Do takiego poglądu skłania mnie zarówno fakt, że Polska Rzeczpospolita Ludowa stanowi potążne ogniwo w łańcuchu socjalistycznej wspólnoty, jak też wiele rysów wspólnych w historii obu naszych na¬rodów.
Polska i Kurdystan były przez długie lata rozdarte pomiądzy: inne kraje. Dzieje obu narodów obfitują w liczne bohaterskie walki toczone z rozmaitymi najeźdźcami i wrogami. Słowo „polskość” oznacza wszystko, co polskie, w odróżnieniu od spraw nie związanych z Polską i Polakami; podobnie kurdyjskie wyrażenie „kurdayati” jest synonimem tego, co narodowe i patriotyczne, w przeciwieństwie do cudzoziemszczyzny i kosmopolityzmu. Określenia takiego próżno by szukać w jązykach narodów, które nią żyły nigdy w jarzmie obcego ucisku. Polski hymn narodowy rozpoczyna sią od słów: „Jeszcze Polska nie zginąła, póki my żyje- my”; pierwsza zwrotka hymnu kurdyjskiego brzmi: „Naród mówiący jązykiem kurdyjskim wciąż jeszcze żyje, niech nikt nie waży sią twierdzić, że Kurdowie zginąli”.
Nie przesadzą zatem, jeśli stwierdzę, że Polska to kraj, którego „wczoraj” jest dniem dzisiejszym Kurdystanu. Wierzę niezłomnie, że polskie „dzisiaj” stanie się „jutrem” Kurdów.
Polskie wydanie tej pracy stanowi przekład z angielskiego ory-ginału. Poza nieznacznymi poprawkami w części pierwszej wpro-wadziłem pewne zmiany w rozdziale X i dopisałem rozdział XIII przeznaczony specjalnie dla polskiego Czytelnika, dotyczący walki Kurdystanu Irackiego o samostanowienie. Przedstawia on bieg wypadków aż do końca 1966 r.
Z racji mej kurdyjskiej narodowości miałem możność bezpo-średniego zebrania obszernego materiału z rozmaitych źródeł, jak-kolwiek napotykałem w tym względzie potoażne trudności. Mate¬riały z dziedziny gospodarki —- zwłaszcza dane statystyczne do tyczące Kurdystanu — bądź nie istnieją w ogóle, bądź są niedokładne i zniekształcone. Jeśli w ustępach poświęconych rolnictwu nie podaję źródeł, skąd czerpałem dane, oznacza to, że zebrałem je na miejscu bądź osobiście, bądź z pomocą moich współpracowników.
Pragnąłbym uczynić tu jeszcze jedną uwagę. Aczkolwiek nikt, kto pisze o własnym narodzie, o jego życiu i walce nie jest całkowicie bezstronny, usiłowałem w miarę możności obiektywnie traktować poruszane tematy. Dążeniem moim było ukazanie Czytelnikowi prawdziwego oblicza Kurdów i Kurdystanu, nic przy tym nie dodając ani nie ujmując.
Nie zamierzałem tu sugerować rozwiązania wszystkich oma-wianych problemów, jakkolwiek takie, być może, będzie pierwsze wrażenie
Czytelnika. Przeciwnie, postępowałem w myśl kurdyjskiego przysłowia, które głosi: „Pogoń za wiedzą jest jak kopanie studni przy pomocy igły”. Czytelnik sam osądzi, czy udało mi się osiągnąć zamierzony cel.
Pragnąłbym skorzystać ze sposobności i wyrazić szczerą wdzięczność dla wszystkich, którzy współdziałali przy opracowywaniu tej książki i umożliwili jej opublikowanie. Jestem szczególnie wdzięczny wydawnictwu „Książka i Wiedza” za uwagę i troskliwość wykazane w trakcie publikowania tej pracy.
Abdul Rahman Ghassemlou
Wstęp
Problem kurdyjski jest prawie nie znany w Polsce, jeżeli nie uwzględnimy publikacji prasowych ukazujących się na początku lat sześćdziesiątych w związku z walką wyzwoleńczą Kurdów w Iraku oraz książki Karola Maya w przekładzie polskim Przez dziki Kurdystan, która zresztą, jako przeznaczona dla młodzieży, zawiera dość szczupły zasób wiadomości informacyjnych o tym kraju, i to ujętych w sposób bardzo uproszczony.
W literaturze światowej problem ów jest również mało opracowany i zbadany. Nieliczne dotychczas prace, poświęcone tej tematyce, ograniczają się przeważnie do historycznego omówienia poszczególnych regionów kurdyjskich, znajdujących się obecnie we władaniu Turcji, Iraku oraz Iranu, poświęcają jednak zbyt mało uwagi życiu współczesnemu Kurdów i ich walce o wyzwolenie narodowe i uprawnienia w państwach, które zamieszkują.
Lukę w tym zakresie wypełnia prezentowana pozycja pióra Abdul Rahmana Ghassemlou pt. Kurdystan i Kurdowie, w której autor omawia nie tylko historię Kurdów, lecz przeprowadza również szczegółową analizę współczesnej sytuacji politycznej i społecznej Kurdów w Iranie, Iraku, Turcji, Syrii i Związku Radzieckim.
Praca podzielona jest na trzy części: pierwsza zawiera zarys geo- graficzno-historyczny problemu, a więc — dzieje pochodzenia Kurdów, religię, język, począwszy od czasów starożytnych po¬przez średniowiecze aż do czasów nowożytnych, jak również pro¬blem penetracji mocarstw imperialistycznych w Kurdystanie.
Problem kurdyjski w okresie międzywojennym, głównie w Kurdystanie Tureckim został omówiony w rozdziale III tejże części.
.....
Abdul Rahman Ghassemlou
Kurdystan i Kurdowie
Ksiazka i Wiedza
Ksiazka i Wiedza
Kurdystan i Kurdowie
Abdul Rahman Ghassemlou
Tytuł oryginału w jęz. angielskim:
Kurdistan and the Kurds
Tiumaczyła Ewa Danecka
Obwolutę i okładkę projektował
Jerzy Kępkiewicz
Redaktor Danuta Buczkowska
Copyright by Abdul Rahman Ghassemlou 1965
Redaktor techn. S. Szczerek
Korektorzy: M. Orzechowska i S. Teterycz
„Książka i Wiedza”, Warszawa, marzec 1969 r. Wyd. I. Nakład 2740 + + 260 egz. Obj. ark, wyd. 17,3. Obj. ark. druk. 18,5. Papier ilustracyjny ki. III, 80 g, 86 X 122 cm. Oddano do składania 2.X.1968 r. Podpisano do druku 14.11.1969 r. Druk ukończono w marcu 1969 r. Krakowska Drukarnia Prasowa, Kraków, Wielopole 1. Zam. nr 2213/69. A-64-1585. Cena zł 32,—
Siedem tysięcy pięćset dwudziesta pierwsza publikacja „KiW”
