Çarînên Xeyam
Avahîya meyxanê ji şerabvexwarina me ye
Xwîna du hezar toban li ser stoyê me ye
Ko min guneh ne kir rehmet ji bo çî
Rewşa rehmetê ji gunehkarîya me ye
Ber çavên kûrbinan çi spehî çi kirêt
Warê dilketîyan çi dojeh çi bihuşt
Sitarên bêdilan çî etlas çi caw
Serînên dilketîyan çi balişne çi nivîn
Berî ko navê te ji dinyayê biçe
Vexwe şerabê xema te dê biçe
Kezîyên delalekê ji hev bike
Berî ko laşê te ji hev keve
Bide şeraba reng-gulbiroj ho meyger
Ji keserê can hat ser lêvê ho meyger
Da ko bêhiş bikevim û baz bidim
Ji hişî û ji dinê ho meyger
.....
Li şûna dîbaçê
Rêya xwendin û nivîsandina zmanê kurdî bi fikreke welatînî berî sêsed salî bi destê Ehmedê Xanî hate vekirin. Ew Xanîyê ko bi dîn, zanîn û welatparêzîya xwe rêberê miletê kurdan e. Malikên jêrîn yên wî ne û qetek ji jiyîna miletê me ye. Xwedê bi rehma .xwe giyanê wî şa bike.
Saqî tu ji bo Xwedê kerem ke
Yek cireyî mey di camî Cem ke
Da cam bi mey cihannima bit
Herçi me îrade ye xuya bit
Da keşf bibit li ber me ehwal
Kani dibitin miyesser iqbal
Idbara me we giha kemalê
Aya buwe qabilî zawalê
Ya her wihe dê li istiwa bit
Hetta weku dewr mintiha bit
Qet mimkin e ev ji çerxi lewleb
Talî bibitin ji bo me kewkeb
Bextê me ji bo me ra bibit yar
Carek bibitin ji xab hişyar
Rabit ji me jî cihanpenahek
Peyda bibitin me padişahek
Şîrê hinera me bête danîn
Qedrê qelema me bête zanîn
Derdê me bibînitin ilacê
Ilmê me bibînitin rewacê
Ger dê hebuwa me serfirazek
Şahibkeremek sixenniwazek
Neqdê me dibû bi sikke meskûk
Ne dima wihe bê rewac û meşkûk
Herçend ko xalis û temîz in
Neqdên bi sikkeyî ezîz in
Ger dê hebuwa me padişahek
Laiq bidiya Xwedê kulahek
Taîn bibuwa jibo wi textek
Zahir vedibû ji bo me bextek
Hasil bibuwa ji bo wî tacek
Elbette dibû me ji rewacek
Xemxwarî dikir li me yetiman
Tînane derî ji dest leîman
Xalib ne dibû li ser me ev rûm
Ne dibûne xerabeyî di dest bûm
Mehkûmi eleyh û sealik
Mexlub û mitîê Tirk û Taçîk
Emma ji ezel Xwedê wisa kir
Ev rûm û ecem di ser me ra kir
Tebeiyyetî wan egerçî ar e
Ew ar li xelkê namidar e
Namûs e li hakim û emîran
Tawan çi ye şahir û feqîran
Herçî bire şîrî desti himmet
Zebt kir ji bo xwe bi mîrî dewlet
Lewra ko cihan wekî erûs e
Wê hikim di destê şirê rûs e
Lê eql û sedaq û mihr û kabîn
Litf û kerem û eta û bexşîn
Pirsî ji dinê min ev bi hikmet
Mihra te çi gote min go himmet
Hasil ko dinê bi şîr û ihsan
Tesxîr dibit ji bo wî insan
Ez mame di hikmeta Xwedê da
Kurmanc di dewleta dinê da
Aya bi çi wechî mane mehrûm
Bilcimle ji bo çi bûne mehkûm
Wan girt bi şîrî şehri şihret
Tesxîr kirin biladi himmet
Her mîrekî wan bi bezli Hatem
Her mîrekî wan bi rezmi Ristem
Bifkir ji Ereb heta ve Gurcan
Kurmancî ye bû ye şibhî bircan
Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in
Kurmanc hemî li çar kenar in
Her du terefan qebîli kurmanc
Bo tîri qeza kirine amanc
Goya ko li Serhedan kilîd in
Her taife sed dikin sedîd in,
Ev Qulzimi Rûm û behri Taçîk
Hindi ko bikin xirûc û tehrîk
Kurmanc dibin bi xûn milettex
Wan jêk ve dikin misali berzex
Camêrî û himmet û sexawet
Mîrînî û xeyret û celadet
Ew xetme ji bo qebîli ekrad
Wan dalle bi sîr û himmetî dad
Hindi ji şecaetê xeyûr in
Ewçend ji minnetê nifûr in
Ev xeyret û ev iluwwi himmet
Bû maniî xemli bari minnet
Lew pêk ve hemîşe bê tifaq in
Daim bi temerrid û şiqaq in
Ger dè hebuwa me ittifaqek
Vêk ra bikira me inqiyadek
Rûm û Ereb û Ecem temamî
Hemiyan ji me re dikir xulamî
Tekmîl dikir me dîn û dewlet
Tehsîl dikir me ilm û hikmet
Temyîz dibûn ji hev meqalat
Mimtaz dibûn xudankemalat
Xani je kemali bêkemalî
Meydana kemalê dît xalî
Yani; ne ji qabil û xebîrî
Belkî bi teessib û eşîrî
Hasil ji inad eger ji bîdad
Ev bidete ger xilafi mîhlad
Safî şemirand vexwar durdî
Manendi derî lisani kurdî
Înaye nizam û intizamî
Kêşaye cefa ji boyî amî
Da xelk nebêjitin ko ekrad
Bê mehrifet in bê esl û binyad
Enwai milel xudan kitêb in
Kurmanc tenê di bêhesêb in
Hem ehli nezer nebèn ko kurmanc
Eşqê ne kirin ji bo xwe armanc
Têk da ne di talib in ne metlûb
Vêk ra ne mihib in ew ne mehbûb
Bê behre ne ew ji eşqbazî
Farix ji heqîqî û mecazî
Kurmanc ne pir di bêkemal in
Emma di yetim û bêmecal in
Filcimle ne cahil û nezan in
Belkî di sefil û bêxudan in
Ger dê hebuwa me ji xudanek
Alikeremek letîfedanek
Ilm û hiner û Kemal û îzan
Şihr û kitab û diwan
Ev cins biba li ba wî mamûl
Ev neqd biba li nik wi meqbûl
Min dê ilim û kelami mewzûn
Alî bikira li banê gerdûn
Bina ve riha Melê Cizêrî
Pê hey biqira Elî Herîrî
Keyfek we bida Feqihê Teyran
Hetta bi ebed bimaye heyran
Çi bikim ko qewî kesad e bazar
Nînin ji qîmaş re xeridar
Xesma ko di vê esir de himyan
Maşûq û hebîb e bo me hemyan
Yanî ji tima dirav û dinar
Her yek ji me ra we bûne dildar
Ger ilm temam bidî bi pûleq
Bifrûşî tu hikmetê bi solek
Kes nakete meyterê xwe Camî
Ranagiritin kesek Nizamî
Weqtê ko me di zemane ev reng
Filcimle li ser diravî bû ceng
Hez kir me bibine kîmiyager
Gava: ko me di ne bû miyesser
Nisfiyye me pêlekê emel kir
Tesfiyyeyi cewherî dexel kir
Qelbê me ne kir qebûl hîle
Qet bû xerezî ne bû wesîle
Din çû û ne ket bi dest me dinar
Paşê ji neçarî bûyne seffar
Sifrê xwe ê xef me eşkera kir
Qirtasiye bû me lê dia kir
Dawet kiriya bi sidq icabet
Bû wasiteyî qezayî hacet
Ev pût egerçi bêbiha ne
Yekrû ne û saf û bê behane
Bêhîle û xurde û temam in
Meqbûli meamila ewam in
Kurmancî ye sirf e bêguman e
Zêr nine bibîn spîdeman e
Sifrê me ê sor e aşikar e
Zîv nine bibîn ko kêmeyar e
Neqdê me mebêje kêmbiha ye
Bêsikkeyî şahî şehrewa ye
Ger dê bibiwa bi derb menqûş
Ne dima wihe bêrewac û mexşûş
Kes nîne ji eşq bêeser bit
Mimkin ko ji zewq bêxeber bit
Her kes bi qiyasi himmeta xwe
Dê serf bikit iradeta xwe
Lê ekseri amiyan nezan in
Nefsa xwe ji bo xwe re nizanin
Nabalix û ebleh û sefîh in
Ya Zahid û sofî û feqîh in
Ew cahil û immî û sefil in
Bê mirşid û rehber û delîl in
Naçar dibin li eşq bayih
Neqdê xwe didin bi hisn zayih
Hin serf dikin bi îşi dinya
Hin pê dikirin serayi iqba
Ev her du celeb dibin ziyankar
Mehrûm dibin ji zewqî dîdar
Ev meywe eger ne abdar e
Kurmancî ye ew qeder li kar e
Ev tifle eger ne nazenîn e
Nûbar e bi min qewî şêrin e
Ev meywe eger ne pir lezîz e
Ev tifle bi min qewî ezîz e
Mehbûb û libas û gûşware
Milkê di min in ne mistear e
Elfaz û meanî û ibarat
Înşa û mebanî û işarat
Mewzû û meqasid û hikayet
Mermûz û menaqib û dirayet
lslûb û sifat û mana û lefz
Esla ne kirin me yek ji wan qerz
Bilcimle netaîci di fıkr in
Dûşîze û new-erûs û bikr in
Yareb mede destê xelkê nasaz
Vê şahidê dilruba û tennaz
Immîd ev e ji ehli irfan
Ew dê negirin li min çu herfan
Teşnî nekin wekî xeyûran
Îslah bikin li min qisûran
Eshabi kemal perdepûş in
Erbabi xerez dî pir xirûş in
Ez pîlewer im ne gewherî me
Xodreste me ez ne perwerî me
Kurmanc im û kûhî û kenarî
Ev çend xeberê di kurdwarî
Imza bikîrin bi hîsni eltaf
Isxa bikin ew bi sem-î insaf
Eshabi xerez ko guh bidêrin
Eyban bi kerem li min veşêrin
Ava rûyê şaîrî nerêjîn
Ger mimkin e yeke qenc bîbêjîn
Sehw û xeletan mekin teeccib
Têwîl bikîn ji bo teessib
Çarînên Xeyam
Omer Xeyam
Werger:
Dr. Kamıran Ali Bedır-Xan
Kitêbxana Hawarê
Hejamar
13
Çapxana Tereqi
Şam
1939
Kitêbxana Hawarê
Hejmar
1 Rêzana Elfabêya Kurdî / C. A. Bedir-Xan
2 Rûpelinen Elfabê / C. A. Bedir-Xan
3 Dilê Kurên Min / Dr. K.A. I3edir-Xan
4 Bîyişa Pêxember / Bi Kurdîya dumilî, bi dîbaca C. A. Bedir-Xan
5 Nivêjên Êzediyan / Bi dîbaca C. A. Bedir-Xan
6 Mektûb ji Mistefa Kemal paşê re / C. A. Bedir-Xan
7 Mesela Kurdistanê / Bazil Nikitîn
8 Ji mesela Kurdistanê / C. A. Bedir-Xan
9 Elfabêya Kurdî / Dr. K. A. Bedir-Xan
10 Xwendina Kurdî / Dr. Kamiran Alî Bedir-Xan
11 Elfabêya Min / Dr. Kamiran Alî Bedir-Xan
12 Dersên. Şerîetê / Dr. Kamiran Alî Bedir-Xan
