Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması

Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması

Modern Kürt milliyetçiliginin en önemli siyasal organizasyonlarından biri olan Xoybûn'un 70. kuruluş yıldönümü münasebetiyle kaleme alınan bu araştırmanın temel amacı, örgütü, farklı boyutlarıyla tanıtmak ve bu konudaki yanlış birtakım görüşleri, tezleri açıklığa kavuşturmaktır.

Yakın dönem Kürt tarihine ilişkin araştırmalarıyla tanınan Rohat Alakom, bu çalışmasında, Xoybûn'daki kadrolaşma, liderlik ve örgüt içi çekişmeleri ele alıyor, ayrıca örgütün öncülüğünde gelişen Ağrı Ayaklanmasını belge ve tanıklarıyla ortaya koyuyor; İhsan Nuri Paşa'dan Ferzende'ye, Biroê Heskê Têli'den Halis Bey'e, ayaklanmaya öncülük eden birçok şahsiyeti tanıtıyor.

İçindekiler

Giriş / 9
Xoybûn Örgütü'nün tarihsel önemi / 14
"Xoybûn" sözcüğü üzerine bazı belirlemeler / 17
1927: Xoybûn'un kuruluşu / 21
Xoybûn'un istemleri / 24
Xoybûn'un ilk Merkez Komitesi / 30
Xoybûn'a sonradan katılımlar / 48
Xoybûn'un temsilcilikleri / 55
Ağrı Ayaklanması ve Xoybûn / 61
Ağrı Ayaklanması'nın öncü kadrosu ve Xoybûn / 79
Ağrı Ayaklanması'nın asıl güçleri: Fedai desteleri / 94
Xoybûn içindeki değişik güçler ve çekişmeler / 99
Kürt - Ermeni ilişkileri ve Xoybûn örgütü / 106
1946 - Xoybûn'un dağılışı / 115
Bibliyografya / 119
Belgeler / 125
Albüm / 161

Giriş

Xoybûn Örgütü'nün 70. kuruluş yıldönümü münasebetiyle kaleme alınan bu incelemenin temel amacı, Örgütü okuyucuya kısaca tanıtmak ve Örgüt konusunda şimdiye değin ileri sürülen yanlış bazı savlara açıklık kazandırmaktır. Çalışmanın diğer bir amacı da, Xoybûn'daki kadrolaşma, liderlik ve Örgüt içi çekişmeleri incelemektir. Türkçe kaynaklarda zaman zaman Hoybûn Cemiyeti diye adlandırılan bu önemli Kürt örgütü konusunda şimdiye kadar yapılan az sayıdaki inceleme tümüyle doyurucu olmaktan uzaktır. Ama konuyu ilk kez ele aldıkları için yine de önemlidirler. Xoybûn Örgütü'nün kurulduğu sıralarda, Ağrı yöresinde büyük bir Kürt ayaklanmasının patlak verdiğini görüyoruz. Bu ayaklanma tümüyle Xoybûn'un denetiminde ve öncülüğünde gelişmeye başlar.

Bu çalışmanın temel amacı yukarıda değindiğimiz gibi Xoybûn Örgütü'nü yakından tanımaktır, çalışmanın ikinci amacı ise; bu örgütün öncülüğünde gelişen Ağrı Ayaklanması'mn sadece önemini vurgulamak ve bu ayaklanmaya öncülük eden kadroları okuyucuya kısaca tanıtmaktır. Ağrı Ayaklanması'nın başlı başına bir inceleme, konusu olduğunu burada belirtmek gerekir. Bu kitapta Ağrı Ayaklanması'na çok sınırlı olarak yer vermek durumunda kaldık…

Teşekkür

Bu kitabın hazırlık aşamasında bazı arkadaşların ve dostların büyük katkıları oldu. Onların değerli katkıları sayesinde karanlıkta kalan bazı konular ve belgeler böylece gün ışığına çıktı. Onların bu katkıları olmasaydı, belki de bu elinizdeki çalışma gerçekleşmiş olmayacaktı. Bazı belge ve resimleri bize sağladıkları için, Berlin'de öğrenimini sürdüren Haco Ana'nın torunlarından Siyamend Haco'ya, Belçika'da bulunan Ekrem Cemil Paşa'nın kızı Pervin Cemil'e, Suriye'deki Kürt milleyetçiliği konusunda İngiltere'de bir tez hazırlamakta olan sayın Nelida Fuccaro'ya ve yine İngiltere'de araştırmalarını sürdüren Enwer Sokani'ye, arşivindeki bazı belgeleri bize gönderen sayın Hemreş Reşo'ya, bazı belgelerin çevirisi ve daha iyi anlaşılmasında katkılarını gördüğüm Fransa'dan araştırmacı Mustafa Aslan ve İstanbul'dan sayın Alişan Akpınar'a ve bu kitabı basmadan önce gözden geçiren ve değerli düşüncelerini bana ileten sayın Naile Aras'a ve Osman Aytar'a ve kitabı baştan sona kadar okuyarak bir dizi noktaya dikkatimi çeken Avesta Yayınları editörü sayın Abdullah Keskin'e burada bir kez daha teşekkürlerimi sunuyorum.

Rohat Alakom
Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması

Avesta

Avesta yayınları: 35 / 6
Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması
Rohat Alakom

Editör: Abdullah Keskin
Kapak tasarımı: Ahmet Naci Fırat
Kapak fotoğrafı: Perwîn Cemîl'in arşivinden
Arka kapak illüstrasyonu: Hoybûn amblemi
Tashih ve mizanpaj: Avesta
Baskı: Gülen ofset
Birinci baskı: 1998, İstanbul

© Avesta ltd. şti. 1998
Tanıtım amacıyla yapılacak alıntılar dışında, yazarın ve yayınevini izni alınmadan çoğaltılamaz.

Avesta basın yayın reklam tanıtım müzik dağıtım ltd. şti.
Asmalı mescit sokak
Şahin han: 35 / 403
Beyoğlu / İstanbul
Tel - Fax: (0212) 251 71 39

ISBN: 975-7112-45-3

Rohat Alakom - 1955 yılında Kars'ın Kağızman ilçesinde doğdu. İlk ve ortaöğrenimini burada tamamladı. 1973 yılında Istanbul'da bir yıl Gazetecilik Enstitüsü'nde öğrenim gördü. Daha sonra Ankara'ya yerleşti, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bölümünü bitirdi. Yükseköğrenimini bitirdikten sonra yurtdışına çıktı. Değişik gazete ve dergilerde yazıları yayımlanan Rahat Alakom'un şimdiye kadar kitap olarak çıkan araştırmaları şunlardır:
- Kürdoloji biliminin ikiyüz yıllık geçmişi, 1987
- Çağdaş Türk edebiyatında Kürtler, 1989
- İsveç kaynaklarında Kürtler, (Kürtçe) 1991
- Unutulmuşluğun bir öyküsü: Said-i Kürdi, 1991
- Yaşar Kemal'in yapıtlarında Kürt gerçeği, 1992
- Ziya Gökalp'in büyük çilesi: Kürtler, 1992
- Kürt folklorunda bir kadın hakimiyeti, (Kürtçe) 1994
- Kürdistan'da yeni bir güç: Kürt kadınları (Kürtçe) 1995
- General Şerif Paşa, bir Kürt diplomatının fırtınalı yılları, 1995
- Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması, 1998

İsveç'te yaşayan yazar "İstanbul'daki Kürt topluluğu (1453-1925)" ve "İsveç - Kürt ilişkilerinin tarihsel geçmişi" adlı yeni çalışmalarını hazırlıyor.