Kürd ve Kürdistan Ünlüleri

Kürd ve Kürdistan ünlüleri (Meşahir-î Kurd û Kurdistan)

Yazarın, son önemli eseri olan Meşahirî Kurd û Kurdıstan’ı, sonradan kızı tarafından Arapça’ya çevrilerek 1. cildi 1945’te, 2. cildi 1947’de yayımlanıyor.

Günümüzün toplu biyografi çalışmalarından önce, Osmanlı döneminde bu işlevi gören Tezkireler, Tarihler ve Ansiplopedik Lugatlar vardı. Belirlemelere göre, sayısı 30’u aşan ve yalnızca şairlere yer veren bu Tezkireler ile devlet adamlarına, yazarlara ve diğer sanatçılara yer veren Tarihler ve kimi iller üzerinde yoğunlaşan onlarca biyografik eser bulunuyor. 16. yüzyılda başlayan bu eserlerde; milliyet ve bölge ayırımı yapılmadan önemli görülen tüm şahsiyetlere yer veriliyordu. Bu ünlü tarihler arasında İdris-i Bidlisi’nin "Heşt Behişt" (Sekiz Cennet) adlı eseri ile Şerefxan-ı Bidlisi'nin ünlü eseri "Şerefname" de bulunuyor.

Kürt kökenli bir devlet adamı olan Şah İsmail (Hatayi)’nin öncülüğünde imparatorluğa dönüşen Safevi Devleti’nde Farsça’nın daha da kurumlaşması ve Osmanlı Devletinde de moda edebiyat ve yazı diline dönüşmesinden dolayıdır ki; bu yüzyıldan itibaren Farsça edebiyat dili olarak Kürtçe’nin önüne geçiyor. Öte yandan, bu yüzyıldan itibaren eğitim - öğretim görmüş Kürt şairlerinin, diğer dillerin yanısıra yoğun biçimde Osmanlıca'ya da yöneldiklerini görüyoruz. Fuzuli, Nefi ve Nabi gibi bugün de okullarda okutulan Kürt kökenli ünlü şairlerin yanısıra, bugün adı bilinmiyen Şükri-i Kürdistani gibi 6 dilde gazel yazıp - söyleyen şairler de vardı.

19. yüzyılın ikinci yarısından sonra iller ve eyaletler temelinde tarihsel ve biyografik nitelikte eserlere bir yöneliş görülüyor. Bu türün önemli eserlerinden biri de, Diyarbekirli şair ve bibliyografya uzmanı Ali Emiri’nin "Tezkire-i Şuara-yı Amid"idir. Bu eser, salt Diyarbekir'li 200'ü aşkın şairin biyografyasını veriyor. 1878 yılında hazırlanan ve yalnızca 73 şairi kapsayan I. bölümü basılan (İst. 1328/1912,424s) eserin tamamının bugüne kadar yayımlanmamış olması kuşkusuz büyük bir eksikliktir.

Bu alandaki yayınlarda, genelden bölgesele, bölgeselden ulusala bir yöneliş gözleniyor. Nitekim 1930 - 1940 yılları arasında Türk Tarih Encümeni’nce "Son Asır Türk Şairleri", Saadettin Nüzhet Ergün tarafından 1935 yılından itibaren "Türk Şairleri" gibi eserler yayımlandığı gibi İbrahim Alaaddin Gövsa tarafından da 1946'da "Türk Meşhurlar Ansiklopedisi" yayımlanmıştır.

İşte, Mehmet Emin Zeki Bey de tam bu aşamada kuşkusuz ulusal duygu ve düşüncelerle "Meşahir-i Kurd u Kurdıstan" adlı bu ünlü eserini hazırlayıp Kürtçe ve ardında da Arapça olarak yayımlıyor. Bu yönüyle, Kürt ve Kürdistan ünlülerini biraraya getiren ilk antolojik ve ansiklopedik çalışma olma niteliğini kazanıyor. Bu niteliği bile, eserin ne denli önemli olduğunu ortaya koymaya yeter sanırız.

Eserde; İslamlıktan sonraki süreç esas alınarak gerek yönetim, gerek düşünce ve bilim, gerekse sanat ve edebiyat alanında ünlenmiş olup belirlenebilen Kürt ve Kürdistanlı ünlüler, tarihin tozlu raflarından çekilerek günyüzüne çıkarılıyor.

Zamanında iki cilt olarak yayımlanan eseri, biz tek ciltte toplamayı uygun bulduk. Eserde; yöneticilerle diğer ünlülerin yanısıra ünlü kadınlar'a da özel bir bölüm ayrılıyor. Bu ise, esere ayrı bir önem kazandırıyor.

Eserin çeşitli bölümleri üç kişi tarafından Arapça basımından çevrildi. Çevinde görülen kimi anlatım bozukluklarının redaksiyonla düzeltilmeye çalışılmasına rağmen yine de kimi kusurlar bulunabilecektir. Yazılışı 50 yıla, çeviri geçmişi neredeyse 8 yıla ulaşan ve çeşitli nedenlerle bugüne kadar okurlara ulaştırılmayan eserin; Latin alfabesiyle ve Türkçe olarak yayın dünyasına girmesinin artık ertelenemez bir görev olduğuna inanıyoruz.

Bu vesileyle, eserin Kürdoloji bilimindeki önemini algılayarak gerekli duyarlığı gösteren APEC Yayınlarına teşekkür ediyorum.

Mehmet Bayrak

İçindekiler

Önsöz / 5
Yazarın önsözü / 9

Bağimsiz prensler, krallar ve sultanlar
I - Eyubiler
1 - Sultan Selahaddin / 13
2 - El melik el-Adil Seyfeddin Ebubekir Muhammed / 19
3 - El melik Kamil Muhammed / 21
4 - Melik Adil Ebubekir / 22
5 - Melik Salih Necmeddin Eyup / 23
6 - El melik el-Muazzam Turanşah / 23
7 - El melik el-Afdal / 24
8 - Melik el-Aziz / 25
9 - Melik el-Eşref Muzaffereddin Ebul Fetih Musa / 26
10 - El-melik el-Nasır Selahaddin Yusuf / 27

II - Zendiler
1 - Kerimhan / 29
2 - Zeki Han / 30
3 - Ebulfetih Han / 31
4 - Sadık Han / 31
5 - Ali Murat Han / 32
6 - Cafer Han / 32
7 - Lütfü Ali Han / 33

III - Diğer krallar ve emirler
1 - Merziban Salar / 38
2 - Merziban oğlu Cestan / 38
3 - Vahsudan / 38
4 - Atabek Ebutahir / 39
5 - Hazaresb / 39
6 - Atabek Title / 40
7 - Berzekani Hüseyin / 40
8 - Nasreddin Vedevle Ebu Ennecim Bedir Hasnevinoğlu / 41
9 - Bazebuşşüca / 41
10 - El melik ebu Ali / 42
11 - El melik ebu Mansur / 43
12 - El melik Nasırüddevle Ahmed / 43
13 - Kasım ebu Nasır / 44
14 - El melik Mansur / 44

IV - Ünlü Kürt kadınları
1 - Esma / 45
2 - Emetullah / 45
3 - Umu Muhammed / 45
4 - Cuveyriyet / 45
5 - Cuveyriyet / 45
6 - Hayran Hanım / 45
7 - Hanzad / 46
8 - Hatun / 46
9 -  Devlet Hatun / 47
10 - Rebia Hatun / 47
11 - Zümrut Hatun / 47
12 - Zühret Hatun / 47
13 - Zeynep Hatun / 47
14 - Sit el-Şam / 48
15 - Sit el-lrak / 48
16 - Sakine / 48
17 - Seriye Hanım / 48
18 - Şah Hatun / 48
19 - Şehre el-Dinoriye / 48
20 - Safiye (Deyfe) Hatun / 49
21 - Ayşe İsmet el-Teymuriye / 49
22 - Adile Hanım / 52
23 - Azra Hatun / 52
24 - Gaziye Hatun/ 52
25 - Fatma Hatun / 53
26 - Kara Fatma / 53
27 - Fatlumak / 54
28 - Mah Şeref Hanım / 54
29 - Melik Hatun / 55
30 - Münise Hatun / 55
31 - Münise Hatun / 56
32 - Nesip Hatun / 56
33 - Huvadad Hatun / 56

V - Alfabetik Siraya göre diğer ünlüler
1 - Ahmet Şevki Bey (Ozanların reisi) / 57
2 - Ahmet el-Eşnehi / 58
3 - Ahmet İlyas el-Kürdi / 58
4 - Ahmet el - Eyubi (Melik el-Essalih Ahmet el-Eyubi) / 59
5 - Ahmet Paşa Baban / 59
6 - Ahmet Paşa Baban / 59
7 - Ahmet Paşa / 60
8 - Ahmet Paşa / 60
9 - Ahmet Paşa / 61
10 - Ahmet Efendi / 61
11 - Ahmet Bey / 61
12 - Ahmet Bey / 61
13 - Ahmet Bey / 61
14 - Ahmet Bey / 61
15 - Ahmet Bey / 62
16 - Ahmet Bey / 62
17 - Ahmet Bey / 62
18 - Ahmet Teymur Paşa / 62
19 - Ahmet el - Heriri / 63
20 - Ahmet Han (Mir Ahmet Han) / 63
21 - Ahmet Han (Mir Ahmet Han) / 63
22 - Ahmet Han (Mir Ahmet Han) / 63
23 - Ahmedê Xanê / 64
24 - Ahmed (Mela Ahmet) / 65
25 - Ahmet Ramiz Bey / 66
26 - Ahmet (Essultan Ahmet) / 66
27 - Ahmet (Essultan Ahmet) / 66
28 - Ahmet Sultan / 66
29 - Ahmet Şerafeddin / 66
30 - Ahmet Bey (Şeyh Ahmet Bey) / 66
31 - Ahmet Bin Dehak / 67
32 - Ahmet (El Emir Ahmet) / 67
33 - Ahmet Selahaddin / 77
34 - Ahmet Efendi Tahazade (Kadı el-Ahmet Efendi Tahazade) / 68
35 - Ahmet el-Kürdi / 69
36 - Ahmet el-Kürdi / 69
37 - Ahmet el-Mecruhi / 69
38 - Ahmet el-Meştub / 69
39 - Ahmet (Melik el-Pir Ahmet) / 69
40 - Ahmet el-Eyubi (Emir Ahmet el-Eyubi) / 69
41 - Ahmet el-Erbili / 70
42 - Ahmet el-Eyubi (Emir Ahmet el-Eyubi) / 70
43 - Ahmet Etabey / 70
44 - Ahmet Paşa (Kürt Ahmet Paşa) / 70
45 - Ahmet (Melik el-Seyit Ahmet) / 70
46 - Ahmet (Mir Ahmet) / 70
47 - Ahmet Nusreddin / 71
48 - Ahmet (Hakkarili Ahmet) / 71
49 - Atabey Ahmedil / 71
50 - Aksungur Ahmet Yel / 71
51 - Adem Efendi / 72
52 - Alpergun / 72
53 - Allahverdi Bey / 72
54 - Baba Erdelan / 72
55 - Baba Süleyman / 73
56 - Baba Tahir / 73
57 - Bayram Bey / 75
58 - Bekir el-Emir / 75
59 - Baran Ali Sultan Es Sofi / 76
60 - Bayındır Bey / 76
61 - Baysenger Bey / 76
62 - Bedir (Mir Bedir) / 76
63 - Bedir (Mir Bedir) / 76
64 - Bedir (Mir Bedir) / 77
65 - Bedreddin-i Erbili / 77
66 - Bedreddin Mesut / 77
67 - Bedreddin el-Vani / 77
68 - Bedir Bey / 77
69 - Bedirhan Bey / 78
70 - Bedirhan Paşa / 78
71 - Bedri Çelebi / 78
72 - Burhan Efendi / 78
73 - Bekir Bey / 79
74 - Budak Bey / 79
75 - Budak Bey / 79
76 - Budak Bey / 79
77 - Budak Bey / 79
78 - Budak Bey / 79
79 - Budak Bey / 80
80 - Budak Bey / 80
81 - Budak Bey / 80
82 - Budakhan (Kör Budakhan) / 80
83 - Budak Sultan / 81
84 - Buri / 82
85 - Buldek Bey / 83
86 - Bahaeddin Bey / 83
87 - Bahaeddin Muhammed Ağa / 83
88 - Behram Paşa / 83
89 - Behram Şah / 83
90 - Behruz (Emir el-Behruz) / 84
91 - Behruz Han / 84
92 - Behlul (Emir Behlul) / 84
93 - Behlul (Emir Behlul) / 84
94 - Behlul (Emir Behlul) / 84
95 - Behlul Paşa / 85
96 - Caban (Kürdi Caban) / 85
97 - Cami el-Cevri / 85
98 - Canpolat Bey / 85
99 - Cebaril (Kürd-i Cebaril) / 86
100 - Cezbi / 86
101 - Cercis (Erbilli Cercis) / 86
102 - Cafer Sur (Melik el-Cafer Sur) /86
103 - Cafer (Emir Cafer) / 87
104 - Cafer Paşa (Askeri Cafer Paşa) / 87
105 - Cafer Bey / 8
106 - Cafer Bey / 88
107 - Cafer Bey / 88
108 - Cafer Efendi / 88
109 - Cemaleddin Hıdır / 89
110 - Cemaleddin (Sencari Cemaleddin) / 89
111 - Cemaleddin (Esnevi Cemaleddin) / 89
112 - Cemaleddin Taha / 89
113 - Cemaleddin Ömer (Daseni Cemaleddin Ömer) / 89
114 - Cimşit Bey / 90
115 - Cimşit Bey / 90
116 - Cihangir (Emir Cihangir) / 90
117 - Cemil Sıtkı Zehavi / 91
118 - Cevamir / 93
119 - Cevheri / 93
120 - Çakır Efendi / 93
121 - Dasni Mirza / 94
122 - Davut (Melik Nasır Davut) / 94
123 - Davut (Kürt Davut) / 95
124 - Davut (Emir Davut) / 95
125 - Davut (Eyubi Emir Ebu Süleyman. Davut) / 95
126 - Dırbaz (Kürt Dırbaz) / 96
127 - Duri Ahmet Efendi / 96
128 - Dilbek / 96
129 - Devletyar Han / 96
130 - Dudeman Bey / 97
131 - Disem (Emir Disem) / 97
132 - Disem (Emir Disem) / 98
133 - Diyaeddin Ebulfetih Nasrullah / 98
134 - Diyaeddin (Emir Diyaeddin) / 98
135 - Diyaeddin Han / 98
136 - Ebubekir el - Kerkuki / 99
137 - Ebubekir Paşa / 99
138 - Ebubekir (Esseyit Ebubekir) / 99
139 - Ebubekir el - Amidi / 99
140 - Ebubekir el - Gorani / 99
141 - Ebubekir İbnül Muhammed el - Eyubi / 100
142 - Ebubekir Seyfeddin Muhammed / 100
143 - Ebubekir bin El - Mela Cami / 100
144 - Ebubekir (Mir Ebubekir) / 100
145 - Ebuhasan Ali Seyfeddin / 100
146 - Ebu Suud / 101
147 - Ebu Suud Efendi / 101
148 - Ebu Sait / 102
149 - Ebuşevk / 102
150 - Ebu Adi Şehrezori / 102
151 - Ebu İsa Muhammed Ziyaeddin / 103
152 - Ebulfedil Muhammed Efendi / 103
153 - Ebulfeda / 104
154 - Ebulfeda el - Erbili / 107
155 - Ebulheyca Essemin / 107
156 - Ebulheyca / 107
157 - Ebu Hanife Dinveri / 107
158 - El Mela / 108
159 - Edip Muhammed Efendi / 108
160 - Erselan Paşa / 108
161 - Erselan Han (Emir el - Erselan Han) / 108
162 - Efrasyap Bey / 109
163 - Eleh Bey / 109
164 - Eleh Bey / 109
165 - Elhas Bey / 109
166 - Elhi Bey / 110
167 - Emanullah Han / 110
168 - Emanullah Han / 110
169 - Emcedil Behseni / 110
170 - Emrullah Emir - i Ali / 110
171 - Emin Muhammed Ağa / 110
172 - Emirhan Bradost / 111
173 - Emirhan Bey / 111
174 - Emirhan (Mükri Emirhan) / 111
175 - Emir Kuluhan / 112
176 - Emire Bey / 112
177 - Emire Bey / 112
178 - Emire Bey / 112
179 - Emire Paşa / 112
180 - Emin Fevzi Bey / 113
181 - Emin Muhammed Efendi / 114
182 - Emin Efendi / 114
183 - Emin Yümni Bey / 114
184 - Evhed (Melik Evhed) / 115
185 - Evliya Bey / 115
186 - Evlis Bey / 116
187 - Emir Eyup / 116
188 - Eyup el - Eyubi / 117
189 - Eyup Bey / 117
190 - Eyup Bey / 117
191 - Eyup Han / 117
192 - Eyup (Melik el - Nasır) / 117
193 - Eyup / 118
194 - Haciri / 118
195 - Hacı Şeyh Bey / 118
196 - Hacı Şeyh Bey / 118
197 - Hacı Sultan / 119
198 - Hacı Bey / 119
199 - Hamid el - Amid / 119
200 - Hamidi (El Emir Hamidi) / 119
201 - Hami Ahmet Efendi / 120
202 - Habip Bey / 120
203 - Habip Bey / 120
204 - Harp (Emir Harp) / 120
205 - Hazin / 120
206 - Hüsameddin Emir / 121
207 - Hüsameddin Ali (Bitlisli Hüsameddin Ali) / 121
208 - Hüsameddin Hacib / 121
209 - Hüsameddin Hasan (Emir Hüsameddin Hasan) / 122
210 - Hüsameddin Muhammed (Emir Hüsameddin Muhammed) / 122
211 - Hüsameddin Halil Atabey / 122
212 - Hüsameddin Ömer (Emir Hüsameddin Ömer) / 122
213 - Hasan Fehmi Efendi / 122
214 - Hasan (Şeyh Hasan) / 123
215 - Hasan (Şeyh Hasan) / 123
216 - Hasan (Farkinli Hasan) / 123
217 - Hasan Paşa (Baban) / 124
218 - Şeyh Hasan / 124
219 - Hasan Paşa / 124
220 - Hasan Paşa (Baban Hasan Paşa ) / 124
221 - Hasan Paşa / 124
222 - Hasan (Eyubi Emir Hasan) / 125
223 - Hasan Paşa / 125
224 - Hasan Ağa / 125
225 - Hasan (Emir Hasan) / 125
226 - Hasan (Emir Hasan) / 125
227 - Hasan (Emir Hasan) / 126
228 - Hasan (Emir Hasan) / 126
229 - Hasan (Emir Hasan) / 126
230 - Hasan (Emir Hasan) / 126
231 - Hasan Bey / 126
232 - Hasan Bey / 126
233 - Hasan Bey / 127
234 - Hasan Bey / 127
235 - Hüseyin (Müftü Şeyh Hüseyin) / 127
236 - Hüseyin (Şah Hüseyin) / 127
237 - Hüseyin (Sultan Hüseyin) / 127
238 - Hüseyin (Sultan Hüseyin) / 128
239 - Hüseyin (Sultan Hüseyin) / 128
240 - Hüseyin (Ahlatlı Hüseyin) / 128
241 - Hüseyin Han / 128
242 - Hüseyin Han / 128
243 - Hüseyin Han / 129
244 - Hüseyin Paşa / 129
245 - Hüseyin Han / 129
246 - Hüseyin Han / 129
247 - Hüseyin Han /129
248 - Hüseyin Bey / 130
249 - Hüseyin Bey / 130
250 - Hüseyin Bey / 130
251 - Hüseyin Bey / 131
252 - Hüseyin Bey / 131
253 - Hüseyin (Kürt Emir Hüseyin) / 131
254 - Hüseyin Kenan Paşa / 131
255 - Hüseyin (Kürt Hüseyin) / 132
256 - Hüseyin Ebulheyca / 132
257 - Hüseyin Efendi / 132
258 - Hüseyin (Cezerioğlu Hüseyin) / 132
259 - Erbilli Hüseyin / 133
260 - Hüseyin Paşa / 133
261 - Hüseyin Bekcan / 133
262 - Başnavi Mela Hüseyin / 134
263 - Emir Hüseyin / 134
264 - Melik Hüseyin / 134
265 - Hüseyin Kulu Bey / 134
266 - Hüseyin Kuluhan / 134
267 - Hüseyin Naci Efendi / 134
268 - Hamzet Bey / 135
269 - Hamzet Bey / 135
270 - Hamzet Bey / 135
271 - Hamzet Bey / 135
272 - Hamzet (Şeyh Hamzet) / 135
273 - Hamdi Ahmet Efendi / 135
274 - Haydar Bey / 136
275 - Haydar Bey / 136
276 - Haydar Bey / 136
277 - Haydariye / 136
278 - Halit (Mevlana Halit) / 137
279 - Halit Bey / 138
280 - Halit Paşa / 138
281 - Halit Paşa / 139
282 - Halis Bey / 139
283 - Han Ahmet Han / 139
284 - Han Muhammed / 140
285 - Hanê Paşa / 141
286 - Haney Kubadi / 141
287 - Haverani / 142
288 - Hüsrev Han / 142
289 - Hüsrev Han (Hac Hüsrev Han) / 142
290 - Hüsrev Han (Nakam) / 143
291 - Hüsrev (El Emir) / 143
292 - Hüsrev Efendi (Muhammed Hüsrev Efendi) / 143
293 - Hıdır (Erbilli Hıdır) / 143
294 - Halit Haskefi / 143
295 - Hıdır Nali (Mela Hıdır Nali) / 144
296 - Hacı Hıdır Efendi (Gorani Hacı Hıdır Efendi) / 145
297 - Hıdır (Kürdi Şeyh Hıdır) / 145
298 - Hıdır (Rudbari Mela Hıdır) / 145
299 - Hıdır Bey / 145
300 - Hıdır Bey / 145
301 - Hıdır Bey / 146
302 - Hıdır Bey / 146
303 - Halef (Eyup Halef) / 146
304 - Halil (Melik Halil) / 146
305 - Halil (Melik Halil) / 146
306 - Halil (Melik Halil) / 147
307 - Halil Han / 147
308 - Halil Halit Bey / 147
309 - Halil - i / 148
310 - Hurşit / 149
311 - Halil (Siirtli Mela Halil) / 149
312 - Hayreddin Bey / 150
313 - Hayrullah Hayri Efendi / 150
314 - Hacı Esat Efendiyi Haydari / 150
315 - İdris - i Bidlisi (Mevlana İdris - i Bidlisi) / 150
316 - İbrahim Efendi / 152
317 - İbrahim el - Emir / 152
318 - İbrahim el - Amidi / 153
319 - İbrahim Efendi / 153
320 - İbrahim Bey / 153
321 - İbrahim Paşa / 153
322 - İbrahim Paşa / 154
323 - İbrahim Han (Misali) / 154
324 - İbrahim Paşa / 154
325 - İbrahim Paşa / 154
326 - İbrahim Paşa / 155
327 - İbrahim Paşa / 155
328 - İbrahim Paşa / 155
329 - İbrahim Paşa (Baban) / 155
330 - İbrahim Paşa (Baban) / 156
331 - Seyit İbrahim Paşa / 156
332 - İbrahim Efendi / 156
333 - İbrahim (Sultan İbrahim) / 156
334 - İbrahim Salar / 156
335 - İbrahim (El Emir Sabıkeddin İbrahim) / 156
336 - İbrahim Kürdi (Şeyh İbrahim Kürdi) / 157
337 - İbrahim (Şeyh İbrahim) / 157
338 - İbrahim (Şeyh İbrahim) / 157
339 - İbrahim (Şeyh İbrahim) / 158
340 - İbrahim el - İmadi / 158
341 - İbrahim el - Haskefi / 158
342 - İbrahim el - Gorani / 158
343 - İbrahim (Mir İbrahim) / 159
344 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
345 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
346 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
347 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
348 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
349 - İbrahim (Mir İbrahim) / 160
350 - İbrahim (Mir İbrahim) / 161
351 - İbrahim (Mir İbrahim) / 161
352 - İbnülesir / 161
353 - İbni Hacip / 161
354 - İbni Ebuşevk / 162
355 - İbnüi’l Halikan Şemseddin / 162
356 - İbnüi’l Halikan / 163
357 - İbni Dinar / 163
358 - İbni Esselah / 163
359 - İbni Fahri el - Erbili / 164
360 - İbni el - Mustafa el - Erbilli / 164
361 - İshak Efendi / 164
362 - İshak Paşa / 165
363 - İshak (Sultan İshak) / 165
364 - İshak Efendi / 165
365 - İskender Sultan / 165
366 - İskender (Mir İskender) / 165
367 - İsmail (Beyazıtlı İsmail) / 166
368 - İsmail Cezeri / 166
369 - İsmail Paşa / 166
370 - İsmail Teymur Paşa / 166
371 - İsmail Hakkı Bey (Baban İsmail Hakkı Bey) / 167
372 - İsmail (Kürt İsmail) / 167
373 - İsmail Raif Paşa / 167
374 - İsmail Hakkı Paşa (Müşir İsmail Hakkı Paşa) / 167
375 - İmadeddin İsmail / 168
376 - İsmail (Melik Muzaffer İsmail) / 168
377 - İmadeddin Kulu Bey / 168
378 - İmam Kulu Sultan / 168
379 - Mecdüddin / 168
380 - Oğuz Bey / 169
381 - Oğuz Bey / 169
382 - Oğuz Han / 169
383 - Oğlan Budak / 170
384 - Peşenk / 170
385 - Peyale Paşa / 170
386 - Pir Ahmet (Melik Pir Ahmet) / 170
387 - Pir Bedir / 170
388 - Pir Budak / 171
389 - Pir Budak / 171
390 - Pir Hüseyin / 171
391 - Pir Mansur / 172
392 - Pir Recep / 172
393 - Pir Musa / 172
394 - Pir Nazar / 172
395 - Pir Nazar / 172
396 - Piremêrd (Hacı Tevfik Bey) / 172
397 - Peyke Bey / 174
398 - Pilten Bey / 174
399 - Rafet Muhammed Efendi / 174
400 - Raşit Muhammed Efendi / 175
401 - Ragıp Efendi (Diyarbakırlı Ragıp Efendi) / 175
402 - Rebip Mustafa Efendi / 175
403 - Rüstem (Etabek Rüstem) / 175
404 - Rüstem (Şah Rüstem) / 175
405 - Rüstem (Şah Rüstem) / 176
406 - Rüstem Bey (Hacı Rüstem Bey) / 176
407 - Rüstem Bey / 176
408 - Rüstem Bey / 176
409 - Rüstem Bey / 177
410 - Rüstem (Emir Rüstem) / 177
411 - Resul (Kürdi Resul) / 177
412 - Resul Paşa / 177
413 - Resule Mıte Efendi / 177
414 - Resul Zeki / 178
415 - Rıza (Şeyh Rıza) / 179
416 - Rıza / 180
417 - Reşit Paş / 180
418 - Rıfat Abdurrahman Bey / 180
419 - Refi Efendi / 180
420 - Rıza Kulu (Sultan Rıza Kulu) / 180
421 - Rıza Kulihan / 180
422 - Salim Muhammed Paşa / 181
423 - Sübhan Bey / 181
424 - Sübhan Verdi Han / 181
425 - Serhap Bey / 181
426 - Serhap Bey / 182
427 - Serhap Bey / 182
428 - Sadullah Sadi Efendi / 182
429 - Sadi (Emir Sadi) / 182
430 - Gorani Kadı Sait / 182
431 - Sait Paşa / 183
432 - Sait Paşa / 183
433 - Sait Efendi (Şeyh Sait Efendi) / 183
434 - Sait (Gorani Sait) / 184
435 - Sait (Kadı Sait) / 184
436 - Sait Paşa / 184
437 - Sait (Emir Sait) / 184
438 - Selim Paşa / 184
439 - Selim Paşa / 185
440 - Süleyman (Emir Süleyman) / 185
441 - Süleyman (Erbilli Süleyman) / 185
442 - Süleyman (Eyubi Süleyman) / 186
443 - Süleyman Paşa / 187
444 - Süleyman Paşa / 187
445 - Süleyman Paşa / 188
446 - Süleyman (Melik Süleyman) / 188
447 - Süleyman (Melik Süleyman) / 188
448 - Süleyman (Melik Sultan Süleyman) / 189
449 - Süleyman Han (Dümbili Süleyman Han) / 189
450 - Süleyman / 189
451 - Süleyman (Emir Süleyman) / 189
452 - Süleyman (Emir Süleyman) / 190
453 - Süleyman (Emir Süleyman) / 190
454 - Süleyman (Emir Süleyman) / 190
455 - Süleyman (Emir Süleyman) / 190
456 - Süleyman (Emir Süleyman) / 190
457 - Süleyman (Emir Süleyman) / 191
458 - Süleyman (Emir Süleyman) / 191
459 - Süleyman (Emir Süleyman) / 191
460 - Süleyman (Emir Süleyman) / 191
461 - Sencari / 191
462 - Sencari / 192
463 - Sencari / 192
464 - Suzi Osman Dede / 197
465 - Suli Bey / 192
466 - Sehrap Bey / 192
467 - Seydi Han / 192
468 - Seyfeddin (Emir Seyfeddin) / 192
469 - Seyfeddin (Emir Seyfeddin) / 192
470 - Seyfeddin (Emir Seyfeddin) / 193
471 - Seyfeddin (Diyarbakırlı Seyfeddin) / 193
472 - Seyfeddin İsmail Efendi / 193
473 - Seyfeddin İsmail Efendi / 193
474 - Sarım Bey / 194
475 - Saruhan Bey / 194
476 - Sadık Han / 194
477 - Sadık Han / 195
478 - Sadık Muhammed Efendi / 195
479 - Salih Ağa / 195
480 - Salih Zeki Bey / 195
481 - Salih Muhammed Hilmi Efendi / 196
482 - Sebğetullah (Kürdi Sebğetullah) / 196
483 - Sadreddin / 196
484 - Sıddık (Erbilli Şeyh Sıddık) / 196
485 - Sefaeddin İsa (Kadiri Sefaeddin İsa) / 197
486 - Seyfeddin (Erbilli Seyfeddin) / 197
487 - Selahaddin (Kadı Selahaddin) / 197
488 - Selahaddin (Emir Selahaddin) / 197
490 - Sunullah Mustafa Efendi / 198
489 - Şemseddin Mahmut / 198
491 - Şadi / 198
492 - Şadi Eyubi / 198
493 - Şaku Efendi / 198
494 - Şani Abdulkerim Efendi / 199
495 - Şaver / 199
496 - Şaver / 199
497 - Şah Bendehan / 199
498 - Şah Pertev (Hakkarili Şah Pertev) / 199
499 - Şah Kulu Bey / 199
500 - Şahin Paşa / 199
501 - Şahin Paşa / 200
502 - Şibli Paşa / 200
503 - Şeddadıl Cezeri / 200
504 - Şeref Bey / 200
505 - Şeref Bey / 201
506 - Şeref Bey / 201
507 - Şeref Bey / 201
508 - Şeref Bey / 201
509 - Şeref Bey / 201
510 - Şeref Bey / 202
511 - Şerefhan / 202
512 - Şerif Paşa / 203
513 - Şerif Paşa / 203
514 - Şerifhan / 203
515 - Şerifi Kürdi (Kürt Şerif) / 203
516 - Şerif (Hemundi Şerif) / 204
517 - Şaban Kamil Efendi (Diyarbakırlı Şaban Kamil Efendi) / 204
519 -  Şekeli Bey / 204
520 - Şinasi Ali Efendi / 204
521 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 204
522 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 205
523 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 205
524 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 205
525 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 205
526 - Şemseddin (Emir Şemseddin) / 206
527 - Şemseddin / 206
528 - Şemseddin / 206
529 - Şemseddin Peşenk / 206
530 - Şemseddin (Burahani Şeyh Şemseddin) / 207
531 - Şemseddin Ahmet / 207
532 - Şems Bey / 207
533 - Şuri Hasan Efendi / 207
534 - Şahabeddin Emir / 207
535 - Şahabeddin (Gazi Şahabeddin) / 208
536 - Şehabeddin (İmadi Şehabeddin) / 208
537 - Şehap (Kürdi Şehap) / 208
538 - Şöhreti Haydar (Çelebi Şöhreti Haydar) / 208
539 - Şehbaz Han / 208
540 - Şehbaz Han / 209
541 - Şehbaz Han / 209
542 - Şehrezori / 209
543 - Şeyhsuvar Bey / 211
544 - Şahinşah / 212
545 - Şuhudi / 212
546 - Şir Bey / 212
547 - Şir Bey / 212
548 - Şirguh / 212
549 - Şirguh / 214
550 - Taceddin (Kürt Taceddin) / 214
551 - Taceddin Şah / 214
552 - Talip Efendi / 214
553 - Tahir (Hasnevi Tahir) / 215
554 - Tahir Bey (Caf Tahir Bey) / 215
555 - Tuğtekin / 215
556 - Tefi Ahmet Efendi / 215
557 - Tosun Paşa / 216
558 - Taha (Senevi Şeyh Taha) / 216
559 - Taha (Erbilli Taha) / 216
560 - Tekihan / 217
561 - Turan Şah / 217
562 - Turan Şah / 218
563 - Timavi Bey / 218
564 - Timur Paşa / 218
565 - Timur Paşa / 218
566 - Timur Paşa / 219
567 - Timurtaş / 219
568 - Teymurhan Bey / 219
569 - Timurhan / 219
570 - Zahir Bey / 219
571 - Zülfikar Bey / 220
572 - Zülfikar Bey / 220
573 - Zülfikar Han / 220
574 - Zülfikar Paşa / 221
575 - Zay Ali Efendi / 221
576 - Zahit Bey / 221
577 - Zekeriya Bey / 221
578 - Zamani / 222
579 - Zehavi / 222
580 - Zeynel Abidin Şirvani / 224
581 - Zeyneddin Bey / 224
582 - Zelynel Abidin (Eyubi Zelynel Abidin) / 224
583 - Zeynel Bey / 224
584 - Zeynel Bey / 225
585 - Ziyaeddin (Emir Ziyaeddin) / 225

İkinci cilt için önsöz / 227

Alfabetik sıraya göre Kürt ünlüleri

1 - Adil (Melik el - Adil) / 229
2 - Aşur Han / 229
3 - Abbas el - Eyubi (El Emir Abbas el - Eyubi) / 235
4 - Abbas Han / 229
5 - Abdülhamit Paşa / 229
6 - Abdül Hay / 230
7 - Abdurrahman Paşa el - Yusuf / 230
8 - Abdurrahman el - Kürdi / 231
9 - Abdurrahman el - Kürdi (El Şeyh Abdurrahman el - Kürdi) / 231
10 - Abdurrahman Bey (Salim) / 231
11 - Abdurrahman Efendi el - Kürdi / 232
12 - Abdurrahman Paşa Ruşvanzade / 232
13 - Abdurrahman Efendi el - Diyarbekri / 232
14 - Abdurrahman bin Yusuf bin el - Hüseyin / 232
15 - Abdurrahman Efendi (Kürt Hoca) / 233
16 - Abdurrahman Paşa Baban / 233
17 - Abdurrahman Paşa el - Celili / 234
18 - Abdurrahman bin Muhammed el - Amadi / 235
19 - Abdurrahman el - Kürdi / 235
20 - Abdurrahman el - Karadaği (Şeyh Abdurrahman el - Karadaği) / 235
21 - Abdurrahman el - Pencevini (Molla Abdurrahman el - Pencevini) / 236
22 - Abdurrahman Halis el - Talabani (Şeyh Abdurrahman Halis el - Talabani) / 236
23 - Abdurrahman el - Kürdi el – Sahari (El Şeyh Abdurrahman el - Kürdi el - Sahari) / 237
24 - Abdurrahman (El Şeyh Abdurrahman) / 237
25 - Abdurrahman el - Amadi
(El Şeyh Abdurrahman el - Amadi) / 237
26 - Abdurrahman Efendi Sabri / 238
27 - Abdurrahman Bin Hasan / 239
28 - Abdurrahman bin Muslim (Eba Muslim el - Horasani) / 239
29 - Abdurrahman Bin el - Şıhna / 240
30 - Abdurrahman bin Hasan bin Musa (El Banevi el - Kürdi) / 240
31 - Abdurrahman el - Zuki el - Ezheri / 241
32 - Abdurrahman bin el - Hasan bin Abdurrahman bin Ebubekir bin İbrahim / 242
33 -  Abdurrahim Faiz Efendi / 242
34 - Abdurrahman Paşa / 242
35 - Abdurrahim bin Sadaka bin Eyup / 243
36 - Abdurrahim el - Amedi el - Kaya / 243
37 - Abdurrahim (Molla Abdurrahim Mevlevi) / 243
38 - Abdurrezak (Molla Abdurrezak) / 244
39 - Abdurrezak Bey el - Dünbeli / 244
40 - Abdulsemi el - Kürdi (El Şeyh Abdulsemi el - Kürdi) / 244
41 - Abdulaziz Bey (Baban) / 245
42 - Abdulaziz el - Hakkari el - Kürdi / 245
43 - Abdulaziz el - Amadi / 245
44 - Abdulgafur el –Kadi / 245
45 - Abdulgani bin Musa / 245
46 - Abdulfettah Paşa / 246
47 - Abdulfettah Paşa el - Babani / 246
48 - Abdulkadir Paşa el - Babani / 246
49 - Abdulkadir el - Meragi / 246
50 - Abdulkadir el - Kürdi (El Şeyh Abdulkadir el - Kürdi) / 247
51 - Abdulkadir bin Abdullah bin İsmail el - Abdelani / 247
52 - Abdulkadir Efendi Avni el - Verki (El Hac Abdulkadir Efendi Avni el - Siverki) / 247
53 - Abdulkadir Kemal el - Din / 248
54 - Abdulkadir el - Amadi / 249
55 - Abdulkerim Efendi / 249
56 - Abdulkerim el - Şahvi bin El Alim el - Veli Ebubekir / 249
57 - Abdulkerim el - Halidi (Molla Abdulkerim el - Halidi) / 249
58 - Abdal (Mir Abdal) / 250
59 - Abdal (Mir Abdal) / 250
60 - Abdal (Mir Abdal bin Mir Şah Muhammed ) / 250
61 - Abdal (Mir Abdal) / 250
62 - Abdal (Mir Abdal Bin Muhammed Bey) / 250
63 - Abdal (Mir Abdal bin Muhammed el - Suveyda ) / 250
64 - Abdal Han el - Bitlisi (El Emir Abdal Han el - Bitlisi) / 251
65 - Abdullatif / 251
66 - Abdullatif el - Gorani / 251
67 - Abdullah Musiyb Paşa Baban / 251
68 - Abdullah el - Bituşi (El Molla Abdullah el - Bituşi) / 251
69 - Abdullah Han / 252
70 - Abdullah el - Kürdi (Şeyh Abdullah el - Kürdi) / 253
71 - Abdullah (El Melik el - Avhet Abdullah) / 253
72 - Abdullah Bin Mustafa bin Hasan el - Zibari / 253
73 - Abdullah el - Sincari / 254
74 - Abdullah el - Reytki (El Şeyh Abdullah el - Reytki) / 255
75 - Abdullah Paşa Baban / 255
76 - Abdullah Han el - Zendi / 255
77 - Abdullah Mısbaheddin / 255
78 - Abdullah Ubeyd (Molla Abdullah Ubeyd) / 256
79 - Abdullah Paşa / 256
80 - Abdullah Efendi / 257
81 - Abdullah Paşa / 257
82 - Abdullah Paşa / 257
83 - Abdullah Efendi (Abdi) / 257
84 - Abdullah el - Kürdi (El Şeyh Abdullah el - Kürdi) / 258
85 - Abdullah el - Kürdi / 258
86 - Abdullah Pirebad / 258
87 - Abdullah el - Esem / 258
88 - Doktor Abdullah Cevdet / 258
89 - Abdullah bin Müslim el - Dinari / 259
90 - Abdullah Feyzi (El Şeyh Abdullah Feyzi) / 260
91 - Abdullah el - Zuz / 260
92 - Abdullah bin İsa bin Abdullah / 261
93 - Abdullah bin Muhammed bin Hızır İbn İbrahim / 262
94 - Abdullah bin Muhammed bin Halil / 262
95 - Abdullah bin Abdurrahman bin Asfahan / 262
96 - Abdullah bin El - Hüseyni el - Kürdi el - Erbilli / 262
97 - Abdulmecit Mirza / 263
98 - Abdulmelik bin Dırbas (Kadı Abdulmelik bin Dırbas) / 263
99 - Abdulmelik bin Sait bin el - Hasan / 263
100 - Abdu el - Kasiri (Şeyh Abdu el - Kasiri) / 263
101 - Arap Bey / 264
102 - Aziz Bey Baban / 264
I03 - Aziz el - Eyubi (El Melik el - Aziz el - Eyubi) / 264
104 - Aziz Han (Serdar Gel) / 264
105 - Alaaddin Bey / 265
107 - Alaaddin El - Kürdi / 265
108 - Ali el - Erbilli / 265
109 - Ali el - Hakkari (El Emir Ali el - Hakkari) / 266
110 - Ali el - Erbilli / 266
111 - Ali Murat Han / 267
112 - Ali Murat Han el - Bahtiyari / 267
113 - Ali Sultan Han / 267
114 - Ali (Sultan Ali) / 267
115 - Ali Han el - Denbeli / 267
116 - Ali bin el - Cezri / 268
117 - Ali Bey (Şah Ali Bey) / 268
118 - Ali el - İmadi / 268
119 - Ali Bey el - Sorani / 268
120 - Ali Kuli Han el - Ardalani / 268
121 - Ali El Hariri / 268
122 - Ali Galip Paşa Baban / 269
123 - Ali bin Ahmet el - Hakkari / 269
124 - Ali Küçük (El Emir Ali Küçük) / 269
125 - Ali bin Ahmet bin Canbulad (El Emir Ali bin Ahmet bin Canbulad) / 269
126 - Ali Bey (Mir Şah Ali Bey) / 270
127 - Ali Paşa / 270
128 - Ali el - Kazleci (Kızıleci) / 271
129 - Ali Termuki / 271
130 - Ali el - Lokri / 271
131 - Ali Efendi el - Abdalani / 272
132 - Ali Han el - Gencevi (Baba Ali Han el - Gencevi) / 272
133 - Ali bin Hışnam (Şeyhülislam Ali bin Hışnam) / 272
134 - Ali Efendi (El Hac Ali Efendi) / 272
135 - Ali bin Muhammed / 273
136 - El Vezir Ali bin Salar / 273
137 - Ali el - Gorani (Molla Ali el - Gorani) / 273
138 - Ali el - Meştup (El Emir Ali el - Meştup) / 274
139 - Ali Bey Baban / 275
140 - Ali Bey (Şah Ali Bey) / 275
141 - Ali Bin Mahmut bin Muhammed bin Ebubekir bin El Cuneyt bin Şibli / 275
142 -  Ali Bin El Kazi Mirza Ebi el - Kasım / 275
143 - Ali bin İsa el - Erbilli / 277
144 - Faris Ebulşevk / 278
145 - Fami İsmail Efendi / 278
146 - Fettah el - Cebari (El - Seyid Fettah el - Cebari) / 278
147 - Fethali Han / 279
148 - Fethullah el - Şiridi (Mela Fethullah el - Şiridi) / 279
149 - Fahreddin (El Emir Fahreddin) / 279
150 - Fahreddin (El Emir Fahreddin) / 280
151 - Fereh Şah el - Eyubi / 280
152 - Ferihşah Bey / 280
153 - Ferhat Bey Baban / 280
154 - Ferit Han / 281
155 - Feridun (El Emir Feridun) / 281
156 - Fedai / 281
157 - Fazlun (Emir Fazlun) / 281
158 - Fazlun el - Kürdi / 282
159 - Fazlun (El Emir Fazlun) / 282
160 - Fazıl (El Emir Fazıl) / 282
161 - Fazl Menuceher (El Emir Fazl Menuceher) / 282
162 - Fazlun (El Emir Fazlun) / 282
163 - Fağfur (El Emir Fağfur) / 283
164 - Faki Ahmet Baban / 283
165 - Feqiye Teyran / 283
166 - Felekeddin (El Emir Felekeddin) / 284
167 - El Emir Felakeddin el - Muraği / 284
168 - Feyzi Salih Efendi / 284
169 - Gazi Bey / 284
170 - Gazi Han / 284
171 - Gazi el - Eyup (Melik el - Muzaffer Gazi el - Eyup) / 284
172 - Gazi el - Eyubi (Ebulfeth Gıyaseddin Gazi el - Eyubi) / 285
173 - Gulam Hasan Han / 285
174 - Gıyaseddin bin Kavus / 285
175 - Gayyas Bey el - Denbeli / 286
176 - Gaybullah Bey / 286
177 - Hezar Esp (Ebu Kalbicar Tac el - Müluk el - Kürdi) / 286
178 - Helo Han / 286
179 - Helo Paşa / 286
180 - İzeddin Mosk (El Emir İzeddin Mosk) / 286
181 - İzeddin el - Luri (El Emir İzeddin el - Luri) / 287
182 - İzeddin Ömer / 287
183 - İzeddin el - Erbilli / 287
184 - İzeddin Ferihşah el - Eyubi / 287
185 - İzeddin el - Luri (Melik el - İzeddin el - Luri) / 287
186 - İzeddin Şir el - Ceziri / 288
187 - İzeddin (El Emir İzeddin) / 288
188 - İzeddin Şir el - Hakkari (El Emir İzeddin Şir el - Hakkari) / 288
189 - İzeddin Ahmet / 288
190 - İzeddin Hüseyin / 288
191 - İzeddin bin Yusuf el - Kürdi / 289
192 - İzzet Muhammed Efendi el - Vani (Vanlı) / 289
193 - İzzet Bey / 289
194 - İmadeddin el - Luri / 290
195 - İmadeddin el - İmadi / 290
196 - İmadeddin el - Erbili / 290
197 - İsmet Efendi / 290
198 - İzzet Paşa / 290
199 - İsa (El Emir İsa) / 291
200 - İsa el - Hamidi (El Emir İsa el - Hamidi) / 291
201 - İsa el - Hakkari (El Emir İsa el - Hakkari) / 291
202 - İsa bin Ali bin Şehriyar el - Kürdi / 292
203 -  İsa (El Emir İsa) / 292
204 - İsa (El Emir İsa) / 292
205 - İsa bin Devletşah (El Emir İsa bin Devletşah) / 292
206 - Şerafeddin İsa (El Emir Şerafeddin İsa) / 292
207 - Kadir el - Koyi (Hacı Kadir el - Koyi) / 293
208 - Kadir Paşa Baban / 295
209 - Kasım el - Kürdi (Mela Kasım el - Kürdi) / 295
210 - Kasım el - Kürdi / 295
211 - Kasım el - Kürdi (Mela Kasım el - Kürdi) / 295
212 - Kasım Ebu Nasır / 295
213 - Kasım Bey el - Ekini / 296
214 - Kasım Bey bin Ahmet Bey bin Cemal Bey bin Arap Bey bin Mend / 296
215 - Kasım Bey Emin / 296
216 - Kasım Gubari Efendi / 297
217 - Kali (El Kali) / 297
218 - Kayi Sultan / 297
219 - Kubat Bey / 298
220 - Kubat Bey / 298
221 - Kubat Bey / 298
222 - Kubat Bey / 298
223 - Kubat Bey / 298
224 - Kubat Bey / 299
225 - Kılıç Bey / 299
226 - Kudsi Muhammed Efendi / 299
227 - Kalender Sultan (Gelegir) / 306
228 - Kuli Bey el - Sorani / 300
229 - Koçi Han / 300
230 - Kak Ahmet el - Şeyh (Hacı Kak Ahmet el - Şeyh) / 300
231 - Kake Kazvini / 300
232 - Kami / 301
233 - Kürdi Muhammed Efendi / 301
234 - Kelabi Bey / 301
235 - Kelp Alihan / 301
236 - Kelul Bey / 302
237 - Kemal Salar / 302
238 - Kürd Uzun / 302
239 - Keyhusrev Bey / 302
240 - Keykavus Bey / 302
241 - Kirşaseb / 302
242 - Kolani / 302
243 - Lebip Hüseyin Efendi / 303
244 - Lebip Abdülgafur Efendi / 303
245 - Lütfü Efendi / 303
246 - Memun Bey / 303
247 - Memun Bey / 303
248 - Mübariz / 304
249 - Mecdeddin El - Erbili / 304
250 - Mecdeddin Buri / 305
251 - Mecdeddin Nişabi / 305
252 - Muhip Mustafa Efendi / 306
253 - Muhsin / 306
254 - Muhabbeti / 306
255 - Muhammed Efendi el - Şehrezuri / 306
256 - Muhammed Efendi Ebu el - Suud / 306
257 - Muhammed Efendi Meyli İbn el - Müfti / 307
258 - Muhammed Efendi el - Berzenci / 308
259 - Muhammed (El Şeyh Muhammed) / 308
260 - Muhammed Efendi el - Şehrezuri / 308
261 - Muhammed Efendi / 308
262 - Muhammed Efendi / 308
263 - Muhammed Efendi el - Vani / 309
264 - Muhammed bin Mustafa (Vankuli) / 309
265 - Muhammed Hüseyin Han Serdar / 309
266 - Muhammed bin Ahmet / 310
267 - Muhammed Efendi İbn Yasin el - Gorani / 310
268 - Muhammed Ağa Derbend Fıkre / 310
269 - Muhammed Ağa (Çebeci Başı Muhammed Ağa) / 310
270 - Muhammed bin Muhammed bin Ali bin Yusuf el - Cizri / 311
271 - Muhammed Selim el - Erdelani (El Şeyh Muhammed Selim el - Erdelani) / 313
272 - Muhammed El Kürdi (Molla Muhammed El Kürdi) / 313
273 - Muhammed Efendi el - Koyi (Molla Muhammed Efendi el - Koyi) / 313
274 - Muhammed el - Cizri / 315
275 - Muhammed el - Hallati / 315
276 - Muhammed el - Selmasi (El Şeyh Muhammed el - Selmasi) / 315
277 - Muhammed el - Sardi / 315
278 - Muhammed İbn İbrahim el - Kürdi / 316
279 - Muhammed el - Kürdi Saim el - Dehr / 317
280 - Muhammed el - Kürdi el - Medeni / 317
281 - Muhammed bin Bektut / 318
282 - Muhammed el - Gorani (El Kazi Muhammed el - Gorani / 318
283 - Muhammed bin Ömer Kürdi / 318
284 - Muhammed el - Gorani (Molla Muhammed el - Gorani) / 318
285 - Muhammed el - Meyahani / 318
286 - Muhammed El Bani (Molla Muhammed El Bani) / 319
287 - Muhammed Emin Efendi el - Zendi / 319
288 - Muhammed bin Memun Bey / 319
289 - Muhammed Bey Emir beni Enaz / 320
290 - Muhammed Bey ibn el - Emir İbrahim Bey / 320
291 - Muhammed Bey Ebi el - Emir İsa / 320
292 - Muhammed Emin el - Kürdi el – Nakşibendi (El Şeyh Muhammed Emin el - Kürdi el - Nakşibendi) / 320
293 - Muhammed bin Ömer bin Şahinşah bin Eyup / 322
294 - Muhammed Bey ibn el - Seyid Zahir Bey (El Seyid Muhammed Bey İbn el - Seyid Zahir Bey) / 322
295 - Muhammed Bey Emir Çemişkezk / 322
296 - Muhammed Bey İbn Gaybullah Bey / 323
297 - Muhammed Paşa / 323
298 - Muhammed Paşa el - yani / 323
299 - Muhammed Paşa el - Revanduzi / 323
300 - Muhammed Paşa / 324
301 - Muhammed Paşa el - Gorani / 324
302 - Mirza Muhammed Han (Nusaybi) / 325
303 - Mirza Muhammed Paşa el - Kürdi / 325
304 - Muhammed Paşa Baban / 325
305 - Muhammed Paşa (Baban Muhammed Paşa) / 325
306 - Muhammed Hazin El - Halidi el - Kırsafi / 326
307 - Muhammed Çelebi (Molla Muhammed Çelebi) / 327
308 - Muhammed bin Hasan el - Kürdi / 327
309 - Muhammed bin Resul / 327
310 - Muhammed bin el - Emir Ali  (El Emir Muhammed bin el - Emir Ali) / 328
311 - Mela Hamdun (Hamdi Mela Hamdun) / 329
312 - Muhammed Hamdi Paşa Baban / 329
313 - Muhammed Reşit Paşa (Baban) / 330
314 - Muhammed Sultan / 330
315 - Muhammed el - Sorani (El Şeyh Muhammed el - Sorani) / 330
316 - Muhammed Şerif el – Gorani / 330
317 - Muhammed Sadık Han / 331
318 - Muhammed bin Şirges (El Melik Muhammed bin Şirges) / 331
319 - Muhammed Abdal Han / 331
320 - Muhammed Abduhu (El Şeyh Muhammed Abduhu) / 331
321 - Muhammed El Karadaği (Molla Muhammed El Karadaği) / 333
322 - Muhammed Bey Kürdi Ali / 333
323 - Muhammed Mehavi (Molla Muhammed Mehavi) / 334
324 - Muhammed Muzaffer el - Berzenci / 335
325 - Muhammed el - Melik el - Efdal / 335
326 - Muhammed bin Nahız el - Kürdi / 335
327 - Muhammed bin Vehban / 336
328 - Muhammed Hezarmırd / 336
329 - Muhammed bin Hilal (Mir Muhammed bin Hilal) / 336
330 - Muhammed el - Erbilli / 336
331 - Muhammed el - Emir / 337
332 -  Muhammed (El Emir Muhammed) / 338
333 - Muhammed bin Yusuf el - Cizri / 338
334 - Muhammed Ağa el - Vanlı / 338
335 - Muhammed İbn el - Şuhne (Ebulfadl Muhammed İbn el - Şuhne) / 340
336 - Muhammed Muhiddin el – İskilibi (El Şeyh Muhammed Muhiddin el - İskilibi) / 344
337 - Muhammed Timur / 346
338 - Muhammed bin Ahmet / 346
339 - Mahmut (Emir Mahmut) / 347
340 - Mahmut (Emir Mahmut) / 347
341 - Mahmut el - Kadı (Mirza Mahmut el - Kadı) / 347
342 - Mahmut Bey el - Melli / 347
343 - Mahmut Paşa el - Caf / 347
344 - Mahmut Paşa bin Halit Paşa Baban / 348
345 - Mahmut Paşa İbn Abdurrahman Paşa Baban / 348
346 - Mahmut Paşa / 349
347 - Mahmut Paşa / 350
348 -  Mahmut Hınısi (El Şeyh Mahmut Hınısi) / 350
349 - Mahmut (El Şeyh Mahmut) / 350
350 - Mahmut el - Kürdi (El Şeyh Mahmut el - Kürdi) / 350
351 - Mahmut Efendi (Şeyh Mahmut Efendi Hamzevi el - Tılloyi) / 350
352 - Mahmut Han el - Dünbeli / 351
353 - Mahmut el - Şirazi (Sultan Mahmut el - Şirazi) / 351
354 - Mahmut el - Kürdi (Molla Mahmut el - Kürdi) / 351
355 - Mahmut (Derviş Mahmut) / 352
356 - Mahmut (Mela Mahmut) / 352
357 - Muhiddin el - Gorani (Kadı Muhiddin el - Gorani) / 352
358 - Murat Bey / 352
359 - Murat Bey / 352
360 - Murat Paşa el - Aavar / 352
361 - Murat Paşa / 353
362 - Murat Han el - Beyazidi / 353
363 - Murtaza Kuli Han / 353
364 - Müştak Mustafa Efendi / 353
365 - Mustafa Paşa el - Kürdi / 353
366 - Mustafa Bey (El Emir Mustafa Bey) / 353
367 - Mustafa Bey / 354
368 - Mustafa Bey el - Kürdi / 354
369 - Mustafa Paşa / 356
370 - Mustafa Paşa el - Reşvani / 356
371 - Mustafa Paşa Canpolatzade / 356
372 - Mustafa Paşa / 356
373 - Mustafa Asım (Molla Mustafa Asım) / 356
374 - Mustafa Bisarani (Molla Mustafa Bisarani) / 357
375 - Mustafa Zihni Paşa / 357
376 - Mustafa Efendi Akif / 358
377 - Mustafa el - Hoşnavi (El Şeyh Mustafa el - Hoşnavi) / 358
378 - Mustafa el - Gorani / 358
379 - Mustafa el - Gorani (El Şeyh Mustafa el - Gorani) / 358
380 - Muzaffer Kokbori / 359
381 - Maruf el - Resafi / 359
382 - Maruf el - Nudhi (El Şeyh Maruf el - Nudhi) / 361
383 - Mani / 363
384 - Muin / 363
385 - Maksut Efendi el - Kürdistani / 364
386 - Maksut Bey / 364
387 - Melaye Batê / 364
388 - Mela Gorani / 364
389 - Melaye Cıziri / 365
390 - Mend Bey Münteşa / 366
391 - Mansur (Şah Mansur) / 366
392 - Musa Kemaleddin (Ebulfetih Musa Kemaleddin) / 366
393 - Muzaffereddin Musa (Melik el - Eşref Muzaffereddin Musa) / 366
394 - Musa (El Melik el - Eşref Musa) / 367
395 - Musa bin Hasan el - Lalani / 367
396 - Musa Bin el - Hüseyin İbni Müsafir el - Kürdi / 367
397 - Muhelhel / 368
398 - Mimun el - Kürdi / 368
399 - Mevhub el - Cezri / 368
400 - Muhammed Efendi (Enver Muhammed Efendi) / 368
401 - Nabi Yusuf Efendi / 368
402 - Nasır Çelebi / 370
403 - Nasır Bey / 370
404 - Nasır Bey / 370
405 - Nasır Bey / 370
406 - Nasır Bey / 370
407 - Nasır Han / 370
408 - Nasır Han / 371
409 - Necip Muhammed Paşa / 371
410 - Necef Kuli Han / 371
411 - Nazar Han / 371
412 - Nimetullah (El Şeyh Nimetullah) / 372
413 - Nefi Ömer Bey / 372
414 - Nurs Efendi3 / 373
415 - Nurullah Muhammed Bey / 373
416 - Nevşirvan / 373
417 - Niyaz Bey / 373
418 - Osman el - Cozkani / 373
419 - Osman bin el - Adil Ebubekir Bin Eyup / 373
420 - Osman Esat Efendi / 374
421 - Osman bin Ömer bin Ebubekir bin Yunus (Ebu Omru Osman bin Ömer bin Ebubekir bin Yunus / 375
422 - Osman bin Abdurrahman (Ebu Omru Osman bin Abdurrahman) / 375
423 - Osman Paşa el - Caf / 375
424 - Osman Paşa / 375
425 - Osman el - Kürdi (Şeyh Osman el - Kürdi) / 375
426 - Şeyh Osman el - Kürdi el - Hamidi / 376
427 - Osman bin Dırbas el - Kürdi (Ziyauddin Osman bin Dırbas el - Kürdi) / 376
428 - Osman Paşa Baban / 376
429 - Osman Paşa / 377
430 - Osman Paşa el - Bedirhani / 377
431 - Osman Paşa el - Kürdi / 377
432 - Osman Paşa / 378
433 - Osman Paşa (Babanlı Osman Paşa) / 378
434 - Osman Paşa (Babanlı Osman Paşa) / 378
435 - Osman Paşa / 378
436 - Ömer El Kürdi el - Bekani el - Banyasi / 378
437 - Ömer Paşa Rüşvanzade / 379
438 - Ömer Efendi / 379
439 - Ömer Paşa Rüşvanzade (Seyit Ömer Paşa Rüşvanzade) / 379
440 - Ömer el - Eyubi (Melik el - Muzaffer Ömer el - Eyubi) / 379
441 - Ömer bin Halil el - Kürdi / 379
442 - Ömer el - Şehrezuri / 380
443 - Ömer el - Hakkari / 380
444 - Ömer Efendi el - Amedi / 380
445 - Ömer Paşa el - Kürdi / 380
446 - Ömer el - Eyubi (El Emir Ömer el - Eyubi) / 380
447 - Ömer Efendi / 381
448 - Ubeyd bin Muhammed el - Esiri / 381
449 - Ubedullah el - Nehri (Şey Ubedullah el - Nehri) / 381
450 - Vesim (Ey Şeyh Vesim) / 382
451 - Veli Divane / 382
452 - Veli Bey / 382
453 - Vahsudan / 383
454 - Vahsudan / 383
455 - Veysi (El Şey Veysi) / 383
456 - Yadigar Bey / 383
457 - Yahya el - Haskefi / 383
458 - Yahya Bey (Emir Yahya Bey) / 384
459 - Yahya el - Muzuri (Mela Yahya el - Muzuri) / 385
460 - Yakup Bey / 385
461 - Yekup Bey el - Şehrezuri / 385
462 - Yumna Süleyman Efendi / 385
463 - Yusuf Bey / 386
464 - Yusuf bin Baba / 386
465 - Yusuf bin Ahmet el - Eyubi / 386
466 - El Melik el - Mesud Yusuf / 386
467 - Yusuf (El Şeyh Yusuf) / 387
468 - Yusuf Şah / 387
469 - Yusuf Şah / 387
470 - Yusuf Ziya Efendi / 387
471 - Yusuf Han / 388
472 - Yusuf el - Hazebani el - Kürdi / 388
473 - Yusuf El Kürdi / 388
474 - Yusuf Bin Yakup / 388
475 - Yusuf el - Naib (El Şeyh Yusuf el - Naib) / 388
476 - Yusuf el - Elam el - Sehrani el - Kürdi / 389
477 - Yusuf el - Eyubi (Selahaddin Yusu f el - Eyubi) / 389
478 - Yusuf bin Hüseyin el - Kürdi / 389
479 - Yusuf bin Ahmet / 390
480 - Yusuf Paşa Genç / 390
481 - Yunus Han / 390
482 - Yunus (El Melik el - Cevad Muzaffereddin Yunus) / 391
Hatime / 392
Notlar,
Birinci cilt. / 394
İkinci cilt / 399

YAZARIN ÖNSÖZÜ

Tarih, bizlere hayat sahnesine çıkan ve daha sonra unutulan birçok millet ve kavimden bahseder. Unutulan bu millet ve kavimlerin yokoluşlarının nedenlerine bakacak olursak, ana etkenin asimilasyon olduğunu görebiliriz. Hangi millet veya ümmet geçmişini ihmal ederek bundan ders çıkarmamışsa, sonunu da bizzat kendi eliyle hazırlamıştır. Öyleyse her millet veya ümmetin hayattan nasibini alarak, geleceğini garantiye alması ve uygar milletlerin seviyesine ulaşması için mutlaka geçmişine bakarak, yanlışlarını düzeltip geleceğe güvenle hazırlanması gerekmektedir.

Ne yazık o milletlere ki, zillet ve sefalet içerisinde yaşarken, tarihlerindeki kahramanları yüceltip, övünmekle geçinirler. Bunları, müsrif vereselere benzetyorum. Çünkü bunlar, babalarından kalan servetleriyle birkaç yıllık ömürlerini eğlence yerlerinde harcayarak, herşeyleriyle yok olup giderler. Hiç şüphe yok ki, ilim, ahlak ve fazilet her milletin gurur ve yücelişinin gerçek unsurlarıdır. Bu gerçek önünde her fert ve millet boynunu eğmelidir.

Bu tespitimle hiçbir zaman tarihi küçültmek gibi bir niyetim olmamıştır. Aksine ben , tarihe büyük saygı ve takdirle bakmışımdır. Zira tarih bizlere geçmişteki atalarımızın ve ünlülerimizin örnek ahlak, bilim ve fazilet dolu hatıralarından bahseder. O, meydan savaşlarında düşman yüreklerini titreten kumandan ve kırallardan, ilim ve fazilet bayraktarlığını yapan ünlü bilim adamlarından bahsederek, çağa uygun bir şekilde fikirlerinden yararlanmamızı sağlar. Dolayısıyla yanlışlıklarımızı düzeltip, geleceğe daha güvenle bakma şansını yakalayabiliriz. Arkamıza dönüp geçmişimize nekadar sevgi ve hasretle bakıyorsak, o kadar ders çıkarıyoruz demektir. Geçmişin iyi yanlarını alıp yanlışlıklarını tekrarlamamak için çaba sarf etmeliyiz. Bilinmelidir ki, geçmişte yaşanan herhangi bir olay, kendi koşulları içerisinde doğru olabilir, ama aynı olay günümüz koşullarına göre yanlış yada uygun olmayabilir. Böylesi bir değerlendirme, yere ve çağa denk düşen bir değerlendirmedir. Herhalde Vefeyat el-Ayan, Fevat el-Vefiyyat, Taba-kat el-Şafiiye el-Kubra, Hulasat el-Eser, Muncem el-Umran ve Kamus el-Alam gibi eserleri yazan tarihçilerin amaçları, bir dizi isim ve tarihi olayları yazarak okuru eğlendirmek değildir.

Geçmişi ve geçmişin ünlü kişileri hakkında fikrimi kısaca açıkladıktan sonra esas konuma dönmek istiyorum. Hülasatü Tarih el-Kurd ve’l-Kurdistan (Kürt ve Kürdistan Özet Tarihi) adlı kitabının önsözünde bahsettiğim sebeplerden dolayı bu kitabı yazmaya başladım. Her milletin yeni nesillerine kendi ünlülerini tanıtarak ve okullarda okutarak milli ruhu aşılamaya çılıştıklarını tecrübelerimle müşahade ettim. Acaba, bugün bilinen birçok milletten daha eski bir geçmişe sahip olan ve İslam bayrağını yükseklerde dalgalandıran Selahhaddin gibi ünlü kahramanlar yetiştiren bir halk olarak, Kürtlerin gururlanacak hiç bir tarihi yok mudur? Uzun yıllar, bu gibi kahramanları kapsayan bir eser aradım; maalesef bulamadım. Bu konuda kendi kendime sorduğum sorular yanıtsız kaldı. Ayrıca Kürt olan birçok yazarın, kendi milletinin tarihini yazma göreviyle karşıkarşıya iken, başka milletlerin tarihlerini yazmış olduklarını gördüm. Bu nedenle böyle bir kitabın yazılmasını gerekli görerek, kaleme aldım.

Hülasatü Tarih el-Kurd ve'l Kurdistan adlı eserim için çok iyi prensipler koymaya çalışmakla birlikte, ünlülerimiz ve kahramanlarımızın eserimde yeralmaları ve ortaya çıkarılmaları için çok geniş bir araştırmaya girdim. Hernekadar bu görevin zor olduğunun farkına vardıysam da bu konuda hiç bir zaman azmim azalmadı; aksine bu görevin zorluğu bana güç verdi; üzerimde teşvik edeci bir rol oynadı. Ayrıca yazarlık konusunda sahip olduğum bir prensibimi değerli okurlarıma açıklamak istemiyorum. Ben ela aldığım konuların daima zor olmasını istedim. Çünkü zor konular, daha çok kütüphane gezmeme ve daha çok kaynak ve belge araştırmama vesile oluyor. Hülasatü Tarih el-Kurd ve'l Kurdistan, Tarih-i Süleymani (Süleymaniye Tarihi), Maşahir el-Kurd u Kurdistan (Kürt ve Kürdistan Ünlüleri) gibi eserler, söylediklerime örnektirler. Bu eserlerimden daha basit ve bir o kadar beni yormayan konularda da yazabilirdim. Fakat yukarda bahsettiğim prensibimden dolayı bu çalışmalar kadar tatmin olmazdım.

Kürdistan ve Kürt Ünlüleri'nin tamamlanmasında sözettiğim istek etkileyici olmuştur. Bu kitapta yeralan ünlü kişiler hakkında bilgilenmek ve onları tanıtmak için bir o kadar eski ve yeni eserleri taramak zorunda kaldım desem, abartımış olmam. Bazı eserlerde sadece bir kişiye, bazılarında birkaç kişiye rastladım. Bazılarında ise aradığım hiç bir şeyi bulamadığım için emeklerim boşa gidiyordu. Kitabıma aldığım ünlülerin bir kısmının doğum yerlerine bakarak, Kürt olduklarını kabul edebilirdim. Fakat içimde milliyetleri hakkında ufak bir şüphe oluşanları almadım. Ancak, Kürdistan'da doğup büyüyen ve Kürt olmayan bazı emirlerle bilginleri bunlara ilave ettim. Örneğin, İbni Cerir Taberi'nin Tarihi Ümem ve Ve’l-Mülük adlı kitabının 1. cildinde Erdeşir Babekan'ın Kürt olduğu belirtilmektedir. Fakat şimdiye kadar bunun doğruluğunu kanıtlayamadım. Dinaveri'nin kitabı olan El Ahbarü'd-Düvel, Behram Çubine'nin kardeşi Kürt ve kızkardeşi Kürdiye’nin islamdan önce yaşadıklarından bahseder.(1) Elimde sağlam bir belge olmadığı için onlardan bahsetmedim. Nasıl ki, Şair Ebdullame'nin sözü olan Ebamüslim-i Horasani'nin Kürt olduğuna itibar etmediysem, bunların Kürt olduklarına da itibar etmedim.(*)

Asarii Şiiye el-İmamiye adlı kitapta Bamerki ailesinin Kürt Dımbıli aşiretine mensup olduğu açıkça belirtilmesine rağmen, kitabımda bunlardan da bahs etmedim.

Salari devletinin münasebeti ile Sedefi işareten Hamzatül İsfahani ve İskender Münşi açıkça şöyle diyor: "Deylemiler Kürtlerin bir aşiretidir." Alemara-yi Abbasi Cilt:3, Sf.712. Fakat o aşirete bağlı olan Bevehiler'in emir ve padişahlarını kitabıma almadım. Umarım okurlarım bu ihtiyatımdan dolayı beni mazur görürler. Bu yalnız benim görüşümdür. Ben kitabıma islamın doğuşundan bugüne kadar yaşamış olan ünlüleri aldım. Gerçi Kürtlerin tarih sahnesine çıkışları üç bin yıl önceden başlıyor. Arkeologların bulgularına göre Kürtlere ait eserlere İslamiyetten önceki dönemde de rastlanmaktadır. Ancak ne olursa olsun, bugün bu gerçeği kabul etmek istemiyorlar. Onun için yanlış bir şekilde ve eksik bir anlatımla örtülü bir zaman ile kişileri anlatmaya gerek görmedim. Beni bu yola sevk eden diğer bir etken de, başka milletlerin düşünürlerinin de açık olmayan dönemlerde yaşayan ünlüleri getirip kendi milletlerine bağlamaları olmuştur. Bıraktığımız bu boşluklar, arkeoloji bilginlerinin çabası ile bizden sonraki kuşaklar tarafından doldurulur.

Ben itiraf edeyim ki, bu kitabın eksikliği geçmiş yüzyılın ünlülerinin anlatılmamasından ibaret değildir. Belki islamiyetin onüçüncü yüzyılında yaşamış olan ünlüler de anlatılmamıştır.

Ben bunu itiraf etmesem dahi, okurlar bunu gelecekte öğrenecekler. Örneğin, Kürt kökenli ve dünyaca ünlü birçok siyaset adamı ve yazarının yaşam öykülerini öğrenemedim. Bu konuda önümde iki yol vardı. Ya elimdeki kaynaklara dayanarak mevcut olanlarla kitabımı yayınlayacaktım, yada bunu başka bir zamana erteleyecektim. Kitabımın ertelenmesi konusunda taşıdığım kaygılardan dolayı birinci yolu tercih ettim. Eksik olan şeylerin tamamlanmasını ise, benden sonra gelenlerin çabalarına bırakıyorum.

Bağımsız sultanların, meliklerin ve emirlerin özgeçmişlerini topladım ve kitabımın baş tarafına koydum. Önceliğe önem vermedim. Ancak ölümsüz Sultan Selahaddin-i Eyubi'nin kahraman adının kitabın başında yer almasına sevindim. Eyubilerden sonra Meşhur kadınları, kitapta ayrı bir bölüm olarak verdim. Diğer ünlüleri ise, alfabetik sıraya göre kitaba yerleştirdim.

Bu kitabı Kürt dili ile yazılan diğer kitaplar gibi başta Kürtçe yazdım. Ancak bu kitabı yazmaktan amaç, savaş ve siyaset alanında meşhur olan bilgi ve edebiyatta İslam alemine ve bilhassa Araplara hizmet eden bu meşhur kişilerin diğer halklar tarafından da tanınmasını sağlamaktı.

Meşhur olan Kürtlerin bir kısmının, dini bilgiler ve Arap edebiyatının ilerlemesi doğrultusunda harcadıkları çabalardan dolayı adlarının Arap tarihine altın harflerle yazılmaları gerekirken, Araplar tarafından takdir edilmemiş olmaları, beni oldukça üzmüştür. Onlardan ve onların milliyetinden -o milliyet ki İslam alemi ve Arap alemine yüzlerce kahraman hediye etmiştir-  hiç söz etmezler. Bu eski ediplerden ve şairlerden söz etmiyorum. Ancak üç kişi ile iktifa edeceğim.

Mesela, Şairlerin emin Mısır'daki Şevki, Irak'taki Zehavi ve Resafi gibi. Arap kaynaklarında Kürtler'in tanınmasını sağlamak amacıyla bu kitabımı Arapça yayımlamaya karar verdim. Olur ki bu tanıtma bu halka ve bu millete bir takdir ve sevgi vesilesi olsun.

Bu kitabın Arapça çevirisinin büyük bir bölümünü kızım Seniha yaptı. Bu görevi çok güzel bir şekilde yerine getirdi. Eğer çevirisinde bir eksiklik varsa da ben onun yerine şimdiden özür diliyorum. Çünkü Arapça onun ana dili değildir.

Faziletli Şair Molla Abdullah El Beytuşi'nin dediği gibi:

Eğer edebe muhalif bir şey gördüm ise, Tabiat! Kürtçe'dir, bu da Arapça'dır.

Muhammed Emin Zeki
1929 – 1944

* Oysa yalnız şair Ebdullame değil, birçok ünlü Arap tarihçisi de, Ebamüslim-i Horasani’nin Kürt olduğunu söyler. (Mehmet Bayrak)

Bağimsiz Prensler, Krallar Ve Sultanlar

I - Eyubiler

1 - Sultan Selahaddin

H.532 (Miladi 1138) yılında Tikrit'te doğdu. Resmi lakabı El Melik el-Nasır Selahaddin Yusuf el-Evvel’dir. Necmeddin el-Eyubi bin Şadi bin Mervan’ın oğludur. Babası, Kuzey Azerbaycan'daki Tayin bölgesinde yaşayan ve Kürt Aşiretleri Birliği(2) olan Hizbaniye Aşireti'nin bağlı Revadi koluna mensuptur. Dairetü'l-Maarif el-İslamiye ve Hayat-ı Selahaddin el-Eyubi adlı kitaplardan ve bunlar dışındaki birçok tarihi kaynaktan anlaşıldığı gibi Sultan Selahaddin şöhreti, şanı ve azametiyle döneminin ünlü krallarındandır. Hayatı, dört bölüm olarak ele alınabilir.

a - Çocukluktan saltanat tahtına geçene kadar olan dönem,
b - Memalik-i İslamiyeyi birleştirme ve hükümdarlığını sağlamlaştırma dönemi,
c - Haçlı seferlerine karşı savaştığı dönem,
d - Yüksek meziyetleri

Sultan Selahaddin'in çocukluğu hakkında çok fazla bilgiye sahip değiliz. Çünkü kendisiyle ilgili eserlerde çocukluk yılları hakkında fazla bir bilgi yoktur. Dr. Ahmet el-Bili'nin incelemelerinde, Necmeddin Eyup ile Esededdin Şerko'nun Tikrit'ten Musul'a gidip burada bulunan İmadeddin el Zengi’nin ordusuna katıldıklarını ve kendisine bir süre hizmet ettikleri belirtilmektedir. Zengi'nin ordusu H.534 (M.1140) yılında Balbeki ele geçirince Selahaddin'in babası, İmadeddin el-Zengi tarafından buranın hükümdarlığına atandı. Küçük Prens Selahaddin, o dönemde babasının yanındaydı. Zengi'nin ölümünden sonra Baalbek'i Şamlılar'a vererek kendisi de orada yaşadı. Bir süre sonra Şam Ordusu’nun komutanı oldu. Aynı dönemde Şerko da Sultan Mahmut Nureddin bin İmadeddin el-Zengi’nin ordusunun komutanlığını yapıyordu. Haçlı Seferlerinin ikinci bölümünün sonunda Dimaşk Emin Sultan'a itaatini arzetti; bunun üzerine Şerko, ordusuyla Şam'a yürüdü. Bunu duyan Necmeddin Eyup, ne velinimetine asi olmayı ne de kardeşine karşı gelmeyi istiyordu. Bunun üzerine kardeşiyle görüşerek …

Mehmed Emin Zeki Bey
Kürd ve Kürdistan ünlüleri (Meşahir-î Kurd û Kurdistan)

Apec

Birinci basım : 1945 (1.Cilt), 1947 (2.Cilt)
İkinci basım : 1998
Apec yayınları : 145
Çevirenler : M. Baban, M. Yağmur, S. Kutlay
Redaksiyon : İkramettin Oğuz
Dizgi ve mizanpaj : İkramettin Oğuz
Baskı : Apec - Tryck
Cilt : Lenngrens Bokbinderi AB

©: Apec & Öz - Ge Yayınları

isteme adresi:
Apec
Box: 3318
SE  - 163 03 Spånga / Sweden

ISBN : 91 - 89014 - 45 - 6