 Örneklerle Türkiye insan hakları raporu 1991
Helmut Oberdiek,
Fevzi Argun,
Gülin Dinç,
Haldun Özen
Giriş
Türkiye İnsan Hakları Vakfı, ilk yıllık raporunu yayınlıyor. Bu çalışma, yayın yapma, bilgi toplama, günlük insan hakları raporu çıkartma çabalarının bir ürünüdür. Böylece Vakfımız kuruluş senedinde; "insan hak ve özgürlükleri konusunda yayın ve dokümantasyon yapmak; bilimsel araştırma, eğitim yapmak; süreli ya da süresiz yayın faaliyetinde bulunmak; uluslararası insan hakları belgelerinde ve iç hukukta tanımlanan tüm insan haklarıyla ilgili araştırma, eğitim, sağlık kurumları kurmak, işletmek, işlettirmek" biçiminde tanımlanmış amacı doğrultusunda bir adım daha atmış oluyor.
1991 yılının insan hakları ihlallerini yazılı olarak derlemenin, araştırma yapmak isteyen kişi ve kuruluşlara önemli bir kaynak oluşturacağı açıktır. Belgeli çalışma tarzı özellikle devlet görevlilerine yanıtlama, değerlendirme olanağı da vermektedir. 20 Ekim seçimleriyle göreve gelen koalisyon hükümeti ilk kez bir İnsan Hakları Bakanlığı kurulmasıyla birlikte geçmişte meydana gelen tüm insan hakları ihlallerini koğuşturma sözünü verdi. Raporda görüleceği gibi 1991 yılında aydınlanmamış birçok ihlal hala ciddi soruşturma yapılmasını beklemektedir. Bu açıdan vakıf yöneticileri olarak raporumuza nasıl bir yanıt geleceğini de merak ediyoruz.
Geçmişin insan hakları ihlallerini saptayan yazılı belgelerin en önemli yanı da insanların unutkanlığını önemsiz kılmasıdır. İnsanlar olayları unutabilirler, ancak ayrıntılarıyla tespit edilmiş ihlaller tarihe malolur: arşiv unutmaz. ...
İçindekiler
Sunuş / 7
Giriş / 9
1991 Türkiyesi'nde insan hakları / 13
Kronoloji / 19
İhlal örnekleri yaşam hakkı / 51
İşkence / 77
Cezaevleri / 109
Özgürlükler - düşünce (basın) özgürlüğü / 117
Toplanma özgürlüğü / 127
Örgütlenme özgürlüğü / 142
Din özgürlüğü / 151
Olağanüstü hal uygulamaları / 155
Ekler
Ek 1 : Ocak 1991 raporu / 163
EK 2 : Ekim 1991 basın açıklaması / 169
EK 3 : Başbakan Süleyman Demirel'e mektup / 171
SUNUŞ
Türkiye İnsan Hakları Vakfı, ülkemizdeki insan hakları ihlalleri hakkında ilk kez ayrıntılı bir yıllık rapor yayınlıyor. Bu çalışma, her gün gazeteler ve çok sayıda haftalık ve aylık dergi değerlendirilerek ortaya konulmuştur. Ayrıca yerli ve yabancı başka kaynaklardan ulaşan bilgi ve belgeler de, pazar günleri hariç her gün yayınlanan bu raporlarımız için derlenmektedir. Güncelliğini yitirmiş konular ise Vakfımızda oluşturulan bilgisayar destekli bilgi bankasında yer almaktadır ve bilgi istendiğinde ya da uzun süreleri kapsayan raporlar yazıldığnıda kullanılmaktadır.
Elinizde bulunan rapor kısıtlı olanaklar ile ve az sayıda elemanın çalıştığı Dokümantasyon Merkezi'mizde Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanmıştır. Raporda birçok eksiklikler bulunduğunu kabul ediyoruz. Her şeyden önce tüm insan hakları ihlalleriyle ilgili saptama yapamıyacağımızın bilincinde olarak bazı konuları baştan hariç tuttuk. Örneğin işçi hakları ya da çevre sorunu ile ilgili bölümler yok. Ayrıca, raporda insan hakları alanında gözlemlenen çok sayıda olaydan sadece bazı ihlaller örnek alınmıştır.
Konuya giriş ve genel bir bakış sunan Doç. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz'ın "1991 Türkiyesi'nde insan hakları" başlıklı yazısından sonra önemli olayların bir kronolojisini verdik. Burada aktarılan birçok olay diğer bölümlerde tekrar ve daha ayrıntılı olarak bulunabilir. Ancak hangi tarihte nelerin olduğunu bilmek isteyenler bu kısma başvurabilir. Kronolojiden sonra "İhlaller" bölümünün başında "yaşam hakkı" ile ilgili belirlemeler yer alıyor.
"Yaşam hakkı" bölümünü izleyen "İşkence" bölümünde gözaltında işkence sonucu meydana geldiği iddia edilen ölüm ve diğer olaylara tekrar kronolojik sıra içinde yer verilmiştir. Türkiye'nin bir numaralı insan hakları sorunu olan işkence konusunda olayların çokluğu yüzünden, alt başlıklara ayırmadan, haberlerin TİHV'e ulaştığı tarih itibariyle bir döküm yapılmıştır. Rapora alınan haber aynı zamanda günlük raporlarda da yer aldıysa o gün verilen şifre yıllık raporda da kullanılmıştır. Bu şifre ile günlük raporların ilgili bölümüne hemen ulaşılabilmektedir. Çünkü şifre, olayın olduğu ayı ve haberin sıra numarasını belirtmektedir.
"İhlaller" bölümünde "cezaevi" sorunu ayrı bir başlık altında anlatıldıktan sonra "özgürlükler" kısmında şu başlıklar bulunuyor:
- İfade (anlatım) özgürlüğü, özellikle basın özgürlüğü - Toplanma özgürlüğü
- Örgütlenme özgürlüğü
- Din özgürlüğü
Hemen hemen her bölüm için ayrı bir önem taşıyan olağanüstü hal uygulamasına ise son kısmı ayırdık. Ayrıca, TİHV tarafından 1991 yılı içinde yapılan önemli bazı girişimleri de ekler halinde belge olarak sunduk.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı bundan sonra da bu çalışmaya devam edecektir. Yayınlanacak raporların daha kapsamlı olabilmesi için duyarlı kişi ve kuruluşların zaman kaybetmeden bilgi ve belgelerini iç kapakta verilen adrese yollamalarını diliyoruz. İnsan hakları alanında yürütülen mücadelelerin sonucunda ileride rapor edilecek insan hakları ihlali kalmaması ayrıca dileğimizdir. Yoğun çabalar ve özverilerle hazırlanan bu rapora emeği geçenlere, özellikle Gülin Dinç, Fevzi Argun ve Helmut Oberdiek'e, Değişim ajans sahipleri Ali Yıldız ve Ali Karadeniz'e teşekkürlerimizi sunarız.
Dr. Haldun Özen
TİHV Genel Sekreteri
Helmut Oberdiek
Fevzi Argun
Gülin Dinç
Haldun Özen
Örneklerle Türkiye İnsan Hakları Raporu 1991
TİHV
Türkiye İnsan Hakları Vakfı yayınları (1)
Menekşe 2. sokak 16/6 Kızılay (06440) Ankara
Tel:(90-4) 417 71 80
Faks: (90+4) 425 45 52
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV)
Türk Medeni Yasası'na göre kurulmuştur. Hükümetler dışı ve bağımsız bir Vakıftır. Statüsü 30 Aralık1990 tarihli ve 20741 sayılı T.C. Resmi Gazetesinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
TİHV dokümantasyon merkezi
Helmut Oberdiek, Fevzi Argun,Gülin Dinç ve Haldun Özen
Ankara
Ocak 1992
| 
