Doğu Anadolu'nun Düzeni II

Doğu Anadolu'nun Düzeni I [Türkçe, Ankara, 1992]

Doğu Anadolu'nun Düzeni II [Türkçe, Ankara, 1992]

Doğu Anadolu'nun Düzeni [Türkçe, Ankara, 1970]

Doğu Anadolu'nun düzeni, sosyo - ekonomik ve etnik temeller-2

Aşiret yapısı - ağalık- şeyhlik ve politik ilişkiler

Önceki bölümlerde, Osmanlı Padişahları'nın Doğu Anadolu'da izledikleri siyasetlerini gözden geçirmiştik. Hanefi mezhebinden olan Osmanlı siyasi iktidarı, her şeyden önce bu nedenle, daha çok Sünni mezhebinden olan aşiretlere karşı yumuşak bir politika izlemiş, onlara iltifat etmiş, öteki mezhep gruplarına sert davranmış, onları hor görmüştür. Yine, "Toprak ve din ilişkileri" bölümünde belirttiğimiz gibi, Hamidiye Alayları'nın kuruluşu bu politik görüşün uygulaması için olmuş, aşiret ve mezhep çatışmalarının dinamizmini her zaman siyasi iktidarlar hazırlamışlardır. 1891 yılında, nerede ve hangi aşiretlere dayanarak kurulduğunu açıkladığımız Hamidiye Alayları'nın komutanları arasında 1897 yılında anlaşmazlık çıkmıştır. Bu olayda, Abdülhamit'in kurnaz politikasının büyük etkisi olmuştur. Abdülhamit, bu anlaşmazlığın tohumunu atmak amacı ile Hamidiye Alayları'nın komutanlarını İstanbula çağırmış ve onlara çeşitli armağanlar (toprak, süs eşyası, değerli şeyler) vermiştir. Ancak bu dağıtımdaki ölçü, kasıtlı olarak büyük güçlü aşiret reisine önemsiz, küçük aşiret reislerine de aksine büyük ve daha değerli ârmağanlar vermek biçiminde kullanılmıştır. Üstelik bu armağanların dağıtımı, aşiret reislerine ayrı ayrı yapılarak, çıkarılmak istenen anlaşmazlığın bütün etkenleri hazırlanmıştır. İşte, Doğu'daki aşiretler arasındaki anlaşmazlıklar daha o tarihlerde başlamıştır. Hamidiye Alayları'nın kendi aralarındaki çatışmalar 1908 yılına kadar sürmüş…

İçindekiler

Bölüm V
Aşiret yapısı – ağalık - şeyhlik ve politik ilişkiler / 371
I. Osmanlı imparatorluğu'nun son dönemlerindeki siyasal akımlar / 372
II. Emperyalist ilişkiler / 374
A. Kurtuluş savaşının ideolojisi / 374
B. Aşiret yapısının karakteri / 381
C. Aşiret yapısı karşısında Mustafa Kemal'in ve emperyalizmin tutumu / 382
1. Kürt Aşiretleri'nin Mustafa Kemal'le ilişkilerinin anlamı / 383
2. Türk ve Kürt Halklarının, bütün halkların kardeşliği / 384
D. Ermenistan ve Kürdistan planları / 385
E. İngiliz gizli belgeleri / 388
III. Lozan konferansı'nda yapılan tartışmalar / 393
IV. Doğu isyanları / 408
A. Devrin sosyo - ekonomik yapısı / 409
B. Doğu isyanlarının nedenleri / 411
1. Hilafetin Kaldırılması ve sonuçları / 411
a) İki Mustafa Kemal / 413
b) Hilafet ve sultanlık yerine, Türk milliyetçiliği ideolojisi / 414
2. Bürokrasinin Kürt halkıyla çelişmesi / 418
3. Feodalizme karşı dışardan yapılan müdahaleler / 418
4. Kürt aşiret düzenlerinin Osmanlı düzeni ile karşı karşıya gelmesi ve halkın yozlaşmaya karşı direnişi / 420
5. Milli duygular / 425
6. Emperyalizmin rolü / 426
C. Doğu isyanları tek bir nedene ağırlık verilerek açıklanamaz / 427
D. Doğu isyanları'nın sonuçları / 428
1. Doğulu egemen sınıfların merkezi otorite (Devrim) ile çatışmaları / 430
2. Sürgünler ve doğulu egemen sınıfların parlamentolarda temsil edilemeyişi / 432
3. İskân kanunu / 434
4. Batı - Doğu dengesizliği'nin oluşumu / 436
V. Merkezi otoritenin kürt halkına karşı olumsuz tutumu / 438
VI. 1945 Çok partili rejime geçiş feodal egemen sınıfın kurumlaşması bürokrasinin yenilişi / 448
VII. 27 Mayıs ve 55 ağanın sürgünü / 453
A. 27 Mayıs'tan önceki durum / 453
1. Gazete haberleri / 455
2. 105 Sayılı Yasa: Mecburi İskân Kanunu / 459
3. 105 Sayılı Yasa'nın Gerekçesi / 460
B. 55'ler kimlerdir? / 462
VIII. 1961 Anayasası'nın hazırlanışı / 469
IX. Doğu'daki ve batı'daki egemen sınıfların bütünleşme olanaklarının genişlemesi / 472
Özet / 473

Bölüm VI
Doğu Anadolu'da feodalizmden kapitalizme geçiş aşiret yapılarının parçalanması:Uluslaşma / 477
I. Aşiret yapısının analizi / 477
A. Ziya Gökalp'in Kürt aşıretleri hakkındaki görüşü / 477
B. Aşiret bağları / 484
C. Hakkâri: devletlere değil, aşiretlere komşu olan ilimiz / 487
1. Giriş: Aşiret yapısının feodal karakteri / 487
2. Dış aktüel etkiler / 490
a) Barzan aşireti, sofiler, seyitler / 490
b) Dış aktüel etkilerin çatışması / 492
3. Irak'ta ilerici Kürt hareketi / 495
4. Irak'taki ilerici Kürt hareketi ve Irak solu / 497
D. Aşiret yapısının ekonomık ve toplumsal temeli / 500
1. Hayvancılığa dayanan ekonomik yapı / 500
2. Aşiret sisteminde toplumsal ilişkiler / 504
a) Aşiret reisi – aşiret - kabile reisi - kabile birliği / 507
b) Aşiret organizasyonu'nun siyasal karakteri / 508
3. Toprağa dayanan feodal yapı ile Aşiret sistemine dayanan Feodal yapı arasındaki ilişkiler / 508
4. Feodal yapıların parçalanması ve merkezileşme olayı / 510
5. Aşiret sistemi dışında kalan gruplar / 512
II. Doğu Anadolu'da feodalizmin kapitalizme dönüşümü / 519
A. Bugünkü durum / 519
B. Değişim / 523
III. Feodalizmin kaçınılmaz sonucu ulus ve ulusçuluktur / 528
A. Aşiret feodalizmin, ulus kapitalizmin siyasi kurumudur / 528
B. Halkların horlanması uluslaşma Sürecinin başlamasıyla sona erer / 530
C. Uluslaşmanın dinamiği ve ilerici türk aydınlarının temel çelişkisi / 533
IV. 1961 Anayasası ve anayasaya ters düşen oluşumlar / 543
A. Asimilasyon eğilimleri / 544
1. Bölge yatılı ilkokulları / 547
2. TRT / 553
B. Doğu Anadolu'da komando, jandarma harekâtı / 556
1. Silvan halkının, Devrimci Doğu Kültür Ocakları'na mektubu  / 557
2. Devrimci Doğu Kültür Ocakları'nın bildiri ve eylemleri / 559
3. Devrimci Doğu Kültür Ocaklarr'nın Cumhurbaşkanına başvurması / 563
4. Türkiye İşçi Partisi'nin Cumhurbaşkanına verdiği muhtıra / 566
5. Türkiye İşçi Partisi'nin bildirisi / 569
6. Cumhurbaşkanı'nın tutumu / 569
7. Mehmet Ali Aybarın Önergesi  / 573
8. Bir Komando Subayı yalanlıyor / 574
9. Komando zulmü ve işkencesi mahkemeye intikal etti / 575
10. ÜNAS bildirileri / 577
C. Horlanma / 577
D. Günümüzde hakim ulus ideolojisi doğrultusunda cereyan eden olaylardan bazı örnekler / 581
1. Mem-û Zin / 581
2. Kürtçe alfabe / 583
3. Bir gazete haberi / 583
4. Kürtçe şarkı söylenince ne olur? / 584
5. Bir profesörün yazısı / 585
6. Bir başka profesör / 589
7. Bir pankart / 590
8. Komando harekatı ve Doğan Avcıoğlu / 591
9. Bir çelişme / 592
E. İnsan hakları ve Türkiye / 592
V. Doğu Anadolu'da yönetici kadro - aydın ve halk ilişkileri / 597
A. Yönetici kadro / 597
B. Bir olay: devlet bürokrasisi halk zıtlaşması / 598
C. Aydın - halk ilişkileri ve doğu mitingleri / 601
D. Doğu mitingleri'nin sonuçları / 611
E. Halk kavramını soyutluktan kurtarmak gerekir / 616
F. Devrimci Doğu Kültür Ocakları'nın Kuruluşu'nun anlamı / 617
VI. Doğu sorununun özü / 618
A. Genel görünüş / 618
B. Doğu sorununun ortaya konuluşunda aşamalar / 620
C. Günümüzde doğu sorunu / 628
D. Dil bir üstyapı kurumu değildir, üretim biçimindeki değişme dili değiştiremez / 635
E. Uluslaşma ve ulusal dilin teşekkülü / 636
F.Sonuç / 639
VII. Etnik sorun derken sınıfsal açı asla daraltılmamalıdır / 641
Özet / 646

Bölüm VII
Genel sonuçlar / 652
I. Tarihsel gelişim / 653
A. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Doğu Anadolu feodal yapıdadır / 653
B. Kurtuluş Savaşı'nın anti - emperyalist fakat anti - feodal olmayan etkileri / 655
II. Bugünkü durum / 657
A. Üretim ilişkilerinin çok yönlülüğü ve feodal kurumlar / 657
B. Ödenmeyen emeğin üreticiden zaptedilmesi: tarikatlar ve şeyhlik, teokratik feodalite / 660
C. Doğu Anadolu'da egemen sınıflar / 662
D. Doğu Anadolu toplumunun ana çelişkileri / 663
E. Değişim zorunluluğu ve çelişkilerin devrime dönüşmesi / 665
F. Horlanmanın devrime dönüştürülmesi / 669
III. Sosyo - ekonomik gelişmenin nesnel doğrultusu / 670
A. Feodalizmin kapitalizme dönüşümünün temel dinamiği / 670
B. Feodalizmin yıkılışı, aşiret yapılarının parçalanması, merkezileşme ve uluslaşma / 671
C. Temeldeki kavga açıklığa kavuşturulmalıdır / 674
D. Doğu sorununun ana noktası (özü) / 675
IV. Doğu sorunu karşısında Türk emekçileri ve ilerici Türk aydınlarının tutumu ne olmalıdır / 676

İsmail Beşikçi
Doğu Anadolu'nun düzeni, sosyo - ekonomik ve etnik temeller II

Yurt kitap - yayın

Yurt kitap - yayın: 61
İsmail Beşikçi bütün eserler: 12-2
Yurt kitap - yayın'da birinci basım: Şubat 1992

Dizgi : Yurt kitap - yayın
Baskı : Aydınlar matbaacılık
Montaj : Mehmet Aydın

Yurt kitap - yayın
GMK bulvarı Onur işhanı kat: 7 no: 176
Kızılay Ankara
Tel. 117 35 49

(Doğu Anadolu'nun düzeni, sosyo - ekonomik ve etnik temeller'in ilk basımı E yayınları tarafından Temmuz 1969'da, ikinci basımı ise yine E yayınları tarafından Aralık 1970'te İstanbul' da yapılmıştır. İlk baskı 302 sayfa ve büyük boy, genişletilmiş ikinci basımı 519 sayfa ve büyük boy olarak basılmıştır.)