Zavallılar

GİRİŞ

«Zavallılar» Yılmaz Güney'in yönetmen, senaryocu, oyuncu ve yapımcı olarak üç yıl kadar önce çekimine başladığı, bilinen nedenlerle yarım bırakmak zorunda kaldığı filmin, eldeki parçalardan yararlanarak, yeniden bütünlenmiş şeklidir.

Bizim tamamlamak durumunda kaldığımız filmin konusu, Güney'in yokluğu nedeniyle, tamamen değişmiş, daha önce tasarlanan hikâyeyle (Güney'in belirlediği tiplerin yeni hikayede kullanılmasından doğan, tema benzerliği -dışında) uzak yakın hiçbir ilgisi kalmamıştır.

.....

Eldeki parçalardan yararlanarak, bütün bir film yapma fikri, ortaya çıktığı ve bu görev bana verildiği zaman, daha önce de bir kaç kez seyrettiğim parçalardan, nasıl bir bütüne varabileceğimizi, düşünmeğe koyulduk. Yılmaz'dan belli yazılı bir çözüm yolu gelmemişti. Filmin yapımcısı Süha Pelitözü, Yılmaz'la teması olan Ali Özgentürk, daha sonra da çekilen bölümün oyuncularından Güven Şengil'le nasıl bir çözüme gidilebileceği, kısa bir süre tartışıldı. Yılmaz, hikâyesine hapishanede tesadüfen bir araya gelmiş, arkadaş olmuş, üç kişiyi anlatmakla başlamıştı sanırım. Bunların üçü de işsiz güçsüz takımından, vasıfsız, ezilmiş, bilinçsiz insancıklardı: Abu (Yılmaz Güney), Arap (Güven Şengil), Hacı (Yıldırım Önal) . Yılmaz iyi bir raslantıyla, filmin, hikâye önceki ilk bölümünü hapishane ortamı içinde üç suçlu tipin tanıtılmasını, çekebilmişti.

İçinde yaşamak zorunda kaldığımız bugünkü toplum düzeninde, sosyo - ekonomik yapının getirdiği çeşitli zorlamalarla, birtakım insanlar, suçlu olmağa mahkûmdu. İnsanlar, bu düzen değişmedikçe, sayıları hergün biraz daha artarak suça itilecekler, suç işleyecekler, hep yalnız olacaklar, hep korkacaklar, hep kaçacaklardı. Tema olarak, daha önce Yılmaz'ın seçtiği tiplerden yola çıkarak, bu gerçeği seçtik.

(Atıf Yılmaz'ın yazısından. Yedinci Sanat. Aylık sinema dergisi. Sayı 21. Mart 1975)

---

«Zavallılar» Antalya șenliğinde

«Zavallılar» 1975 yılında yapılan, Antalya Film Şenliğinde, «Endişe» ve «Arkadaş»tan sonra en iyi üçüncü film ödülünü aldı. Ayrıca filmin oyuncusu Seden Kızıltunç en iyi yardımcı kadın o oyuncu olarak değerlendirildi.

---

«Zavallılar»'a saldırı

«Zavallılar»ın oynatılması sırasında Türkiye'nin çeşitli yerlerinde olaylar çıktı. Karadeniz, Ege bölgelerinde filmi oynatan sinemalar saldırıya uğradı. Maraş'taki sinemaya da bombalar atıldı.

Bu olaylar üzerine Güney Film basına aşağıdaki açıklamayı yaptı:

«Bilindiği gibi, Maraş'ta Yılmaz Güney'in «Zavallılar» adlı filminin oynatıldığı sinemalara komandolar tarafından saldırılmış, seyirciler zorla dışarı çıkarılmış, filmin kopyaları yok edilmiş ve sinemalar tahrip edilmiştir.

Olay Hitler rejiminin bütün özelliklerini taşımakta, özellikle kitap yakılması olayını hatırlatmaktadır. Saldırı özünde, Türkiye'de halka yapılmıştır ve onun mücadelesine hizmet eden düşüncenin yolunu tıkamak amacını gütmektedir.

Bunlar Güney Film'in sürdürmekte olduğu, halkının yanındaki mücadelesini hiç bir zaman hiç bir şekilde önleyemeyecektir. Güney Film ayrıca olayı, Başbakan'a, İçişleri Bakanlığı'na, Kültür Bakanlığı'na ve Maraş Valiliği'ne bir telgrafla duyurarak olay hakkında gerekenin yapılmasını istemiştir.

Güney Film'in çektiği telgraflar aşağıdadır:

İstanbul, 9. Haziran. 1975
Acele

Sayın Süleyman Demirel
Başbakan
Ankara

Önceki gece Kahramanmaraş ilinde kendilerine komando adı verilen bir gurup içinde çok sayıda seyircinin bulunduğu Atlas ve Ceylan sinemalarına saldırarak halkı zorla dışarı çıkarmışlar ve gösterilmekte bulunan Yılmaz Güney'in Zavallılar adlı filminin kopyalarına el koyarak tahrip etmişlerdir.

Aynı saldırganlar Atlas ve Ceylan sinemalarının koltuk ve film makinalarını kırarak büyük ölçüde zarar ve ziyana sebep olmuşlardır. Bütün yasal işlemleri yerine getirilerek Türkiye'nin her yerinde gösterilmekte bulunan Yılmaz Güney'in Zavallılar filminin Kahramanmaraş ilinde saldırıya uğraması, özünde halka karşı girişilmiş bir saldırıdır.

Olayı yukarda andığımız değerlendirmelerle protesto etmeniz gerektiğine inanıyoruz.

İstanbul 9. Haziran 1975
Acele

Sayın Oğuzhan Asiltürk
İçişleri Bakanı
Ankara

Önceki gece Kahramanmaraş'ın Atlas ve Ceylan sinemalarında gösterilmekte bulunan Yılmaz Güney'in Zavallılar adlı filmi kendilerine komando adı verilen bir gurup mütecaviz tarafından basılarak büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Seyircileri zorbalıkla dışarıya çıkartan, sinemaları tahrip eden saldırganlar olaydan sonra ortadan kaybolmuşlardır.

Aynı saldırganlar daha önce sinema sahiplerini tehdit ederek, kişi güvenliğini ortadan kaldıran ve yasalara göre suç sayılan bazı girişimlerde de bulunmaktan kaçınmamışlardır. İlk elde edinilen bilgilere göre olayla ilgili tek sanık bulunmamaktadır. Yılmaz Güney'in Zavallılar filmi dolayısıyla Kahramanmaraş ahalisine, özünde tüm halka yapılan bu saldırıyı protesto etmeniz ve saldırganların bir an önce yakalanıp adalete teslimi konusunda acil girişimlerde bulunmanız gerektiğine inanıyoruz.

İstanbul, 9. Haziran. 1975
Acele

Sayın Rıfkı Danışman
Kültür Bakanı
Ankara

Önceki gece Kahramanmaraş'ın Atlas ve Ceylan sinemalarında gösterilmekte bulunan Yılmaz Güney'in Zavallılar adlı filmi kendilerine komando adı verilen mütecavizler tarafından basılmış, filmi seyretmekte olan seyirciler zorbalıkla dışarıya çıkarılarak adı geçen sinemalar tahrip edilmiş ve filmin kopyaları imha edilmiştir.

Yılmaz Güney'in Zavallılar filmine yapılan saldırı önünde halkın düşünce ve kanaat özgürlüklerine, dolayısıyle en yaygın kültürel araçlardan olan sinemaya karşı yapılmış bir saldırı niteliğindedir.

Ülkemizdeki kültürel bir çalışmaya yapılan bu çirkin tecavüzü Kültür Bakanı olarak protesto etmenizi bekliyoruz.

İstanbul, 9. Haziran. 1975
Acele

Sayın Naim Cömertoğlu
Kahramanmaraş Valisi
Kahramanmaraş

Önceki gece ilinizde faaliyet gösteren Atlas ve Ceylan sinemaları kendilerine komando adı verilen mütecavizler tarafından basılmış, Yılmaz Güney'in Zavallılar adlı filmini seyretmekte olan seyirciler zorbalıkla dışarıya çıkarılmış adı geçen sinemalar tahrip edilmiş ve filmin kopyaları imha edilmiştir. Daha önce tehdit edilen sinema sahiplerinin başvurusu üzerine Valiliğiniz gerekli tedbiri alarak iyi niyetini göstermiş bulunmaktadır.

Ancak önceki gece meydana gelen olaylarda tek suçlunun bile yakalanmamış olması Valiliğinize de sorumluluklar yüklemektedir. Herşeyi ile önceden planlandığı anlaşılan bu saldırının suçluları yakalanıp adalete teslim edilmedikçe bu tür olaylar sürüp gidebilecek ve filmlerimizin yeniden gösteriminde saldırganların girişecekleri tecavüzler valiliğinizin sorumluluğunu daha da arttıracaktır. Saldırganların bir an önce yakalanarak adalete teslim edileceğine inandığımızı belirtir, kurumumuza karşı gösterdiğiniz ilgiye teşekkür ederiz.

Bu telgraflardan sonra, Maraş Valisi, Güney Film yetkililerine tedbir alındığını açıkladı. Buna rağmen ertesi gün «Zavallılar»ın oynadığı sinemaya bir bomba daha atıldı. Vali bu son saldırıdan bir süre sonra Güney Filme mütecavizlerin ikisinin adlarını vererek, yakalandıklarını ve haklarında yasal işlemin yapılması için adalete teslim edildiklerini bildiren bir telgraf çekti.

Faşizmin bu tür engellemeleri, «Zavallılar»ın bütün Türkiye'de ve yurt dışında oynanmasını önleyemedi. «Zavallılar» şimdi de pek çok yerde mücadelesine devam ediyor.