Büyük Kürt Mucit Cizreli İsmail Ebul-İz

Büyük Kürt Mucit Cizreli İsmail Ebul-İz

Abdullah Yaşın

Kent ıșıkları

Ebul-İz döneminde bilim dili Arapça olduğundan, bazı Arap yazarlar onu Arap olarak göstermektedirler. Hatta Saddam Hüseyin, Ebul-İz'i Arap bilerek, bir zamanlar onun 'Kayık içindeki müzisyen robotları resmini cumhurbaşkanlığı koltuğunun arkasına asmıştı. Diğer tarafta Ebul-İz, Artuklu Sarayı'nda görevaldığı için onu Türk göstermeye çalışan birçok yazar ve araştırmacı var. Yabancı bir sarayda görevalmak, insanın o etnik kökenden olduğunu göstermez. Osmanlı Padişahı II. Murad'ın Şeyhülislamı Molla Gürani ve Yıldırım Bayezit'in 'Muallimi Sultanisi' Cizreli Îbnulcezerî Kürt oldukları halde, nasıl Osmanlı Saraylarında görevalmışlarsa, Cizreli Ebul-İz İsmail bin Rezzaz el-Cezeri de Diyarbakır Artuklu Sarayı'nda görevalmıştır. Zaten "Cezeri", Cizreli demektir...

Abdullah Yaşın, 1950 yılında Cizre'de doğdu. 1969 yılında başladığı öğretmenlik hayalında uzun zaman çeşitli okullarda müdürlük yaptı. Yazarlık hayatına 1983 yılında Bütün Yönleriyle Cizre adlı kitabıyla başladı. Nuh Peygamber Tufanı ve Cizre, Tarih Kültür ve Cizre, Kürd Filozoju Şeyh Ahmede Xanı Hazretleri, Hz. Nuh Peygamber Tufanı ve Cizre (Belgesel) gibi çalışmalara imza attı. Çeşitli sempozyumlara katılarak "Nuh'un Gemisi Cudi ve Cizre", "Nuh Peygamber Tufanı ve Cudi Dağı" ve "İsmail Ebul-İz ve Bilime Katkıları" gibi konularda tebliğler sundu. Cudi Dağı'na çıkan son uluslararası araştırma ekibinin içinde yer aldı. Cizreli bilim adamı ve 60 makinenin mucidi İsmail Ebul-İz el-Cezeri'yi hatırlamak ve yaşatmak adına 1996 yılında "Özel Cizre İsmail Ebul-İz el-Cezeri Müzesi"ni kurdu ... Botan Yemek Kültürü, Fllozofê Kurd Hezretî Şex Ahmedê Xanî, Nuh Peygamber (a.s.) Tufanı ve Cudi Dağı, Jiyana Dostê Xweda Pexember Îbrahîm (e.), Dahînêrê Gewre yê Kurd Îsmail Ebul-Îz Cizîrî, Ferhenga Geuireya Xanizade. Hindik Çivanok û Mamik, Leyistokên Kurda, Tibba Kurdî, Ber û Xaliçeyên Kurdan gibi eserleri basıma hazır olup ancak henüz basılmamışlardır.

İçindekiler

Önsöz / 09

A-Ebul-İz İsmail Bin Rezzaz El-Cezeri'nin hayatı / 13

B-Ebul-İz'in Mezarının Başına Getirilenler / 35

C- İsmail Ebul-İz El-Cezeri'nin Bazı Eserleri / 39
Ebul-İz'in Robotu / 41
Hesaplayıcı ve Yazıcı Robotlar / 43
Otomatik Abdest Alma Makinesi / 45
Otomatik Sazcılı Büyük Duvar Saati / 48
Filli Su Saati /51.
Otomatik Kayık ve Robot Sazcılar / 53
Kimin İçki İçeceğine Karar Veren Otomat / 54
Otomatik Termos / 56
Tavus Kuşlu Otomatik Saat / 58
Tavus Kuşlu İbrik / 60
Tavus Kuşlu Otomatik Abdest Alma Leğeni / 61
Birbirlerine Şerbet İkram Eden İki Şeyh / 62
Dolaptan Çıkıp Şarap İkram Eden Cariye / 65
Kan Alma Teknesi / 66
İçinden Çok Çeşit İçki Akan Makine / 67
Mumlu Saat / 68
Bardaklı Su Saati / 70
18-Çocuğun Elinde Kılıç Olan Mumlu Saat / 71
19-Çok Kapılı Mumlu Saat / 72
20 - Beye İçki İkram Eden Robot 73
21-Kime İçki Verileceğine Karar Veren Kadeh / 74
22-Elinde Içki Tutan ve İçen Otomat / 75
23-Beyin Artık İçkisini İçen Robot / 76
24-Zamanı Bölümlere Ayırıp Ses Çıkaran Aygıt / 77
25-Saati Kavalla Bildiren Otomatik Kayık / 78
26-Dört Çıkışlı İki Kefeli Otomatik Fıskiye / 79
27-Suyu Yukarı Atan Aletler / 80
28-Şifreli Kasa / 82
29-Dört Sürgülü Kapı Kilidi / 83
30-Ebul-İz'in Diyarbakır Ulu Camii Taş Saati / 85
31-Diyarbakır Saray Kapısı / 86
32-Cizre Ulu Camii Kapısı / 87
33-Cizre Ulu Camii Kapı Tokmakları (Cizre Ejderleri) / 90
34-Çocuklar İçin Yaptığı Bayram Oyuncakları / 93
35-Ebul-İz Sanatının Cizre'de Kalan İzleri / 95

D - Cezeri'nin İle İlgili Kaynaklar / 103
Kaynaklar / 109

ÖNSÖZ

Bu kitabı yazmamın amacı, İslam'ın medarı iftiharı Büyük Kürt mucit Reisula'mal Bediuzzeman Ebul-İz İsmail bin Rezzaz el-Cezeri'nin büyüklüğünü dört bir parçada yaşayan bütün Kürt gençlerine ve dünyaya yakından tanıtmaktır.
Bu eserle Ebul-İz'i tüm yönleriyle ortaya koymaya çalışacağım. Gerek medya gerekse bu konu ile ilgili kaleme alınan kitaplara bakıldığında, birçok halkın Ebul-İz'i kendi tarafına çektiği görülmektedir. Dünyada adı sanı belli birçok meşhur mucit, cengaver, pehlivan ve tarihçileri ellerinde bir belge olmadığı halde, bazı Türk, Fars ve Arap yazar ve bilim adamları, onlara sahip çıkarak kendi halkından göstermeye çalışmaktadırlar. Bundan dolayı Ebul-İz'in kökeni hakkındaki bu yanlış söylemlerin ve kanaatlerin boşa çıkarılması gerekir. Bu yüzden Ebul-İz'in hangi halktan olduğu ortaya konmalıdır ki, hem bu tartışmalar bitsin, hem de onun etnik kimliği tüm dünyada bilinsin.

Ebul-İz döneminde bilim dili Arapça olduğundan, bazı Arap yazarlar onu Arap olarak göstermektedirler. Hatta Saddam Hüseyin, Ebul-İz'i Arap bilerek, bir zamanlar onun 'Kayık içindeki müzisyen robotları resmini cumhurbaşkanlığı koltuğunun arkasına asmıştı. Diğer tarafta Ebul-İz, Artuklu Sarayı'nda görevaldığı için onu Türk göstermeye çalışan birçok yazar ve araştırmacı var. Yabancı bir sarayda görevalmak, insanın o etnik kökenden olduğunu göstermez. Osmanlı Padişahı II. Murad'ın Şeyhülislamı Molla Gürani ve Yıldırım Bayezit'in 'Muallimi Sultanisi' Cizreli Îbnulcezerî Kürt oldukları halde, nasıl Osmanlı Saraylarında görevalmışlarsa, Cizreli Ebul-İz İsmail bin Rezzaz el-Cezeri de Diyarbakır Artuklu Sarayı'nda görevalmıştır. Zaten "Cezeri", Cizreli demektir. Cizre'de Kürtler dışında bir etnik grup olmayıp tamamı Kürt olduğu gibi, Ebul-İz de Kürt'tür ve mezarı da Cizre'de bulunmaktadır; Eğer Türk olsaydı Artuklu beylerinin yanında gömülürdü, bir daha da Cizre'ye dönmezdi.

Ebul-İz'in gerçek anlamda tanınmasıyla, Kürtler hakkındaki önyargılar da ortadan kalkacaktır. Örneğin eskiden okuma-yazmasız bırakılan bazı Kürtler askere gittiklerinde, ırkçı bazı çavuşlar onlara şöyle hitap ediyordu: "Kıro! Senin mağara numaran kaç?" O komutan, Selahaddin-î Kurdî (Eyyubî), Kral Gudea, Ebul-İz, İbnulesirler, İbnul Cezeri, Saîd-î Kurdî (Nursî), Molla Gürani, Zaloğlu Rüstem, Mela Ahmedê Cezerî, Ahmedê Xanî, Abdulkadir Geylanî, Mîr Bedirhan gibi zatların Kürt olduklarını ve bu Kürtlerin dünyada büyük rol oynadıklarını bilmiyordu. İşte dünyanın Ebul-İz'i tanımasıyla; Kürtlerin ne kadar uygar ve dünyaya yön veren bir halk olduğunu, mağara numaralarının olmadığını daha iyi anlayacaklardır. Halbuki dünyada ilk defa medeniyetin temellerinin atan Kürtlerdir. Medeniyet, Kürtlerden Yunanlılara geçmiş, oradan da Avrupa'ya yayılmıştır. Bunu Ali Şeriati ve araştırmacı Georges Roux gibi bilginler kendi eserlerinde yazmaktadırlar. Georges Roux bu konuyu ile ilgili "Neanderthal adamın Zagros Dağları'ndaki mağaralarda yaşadığını, Homosapiens adamın da dallardan ve taşlardan ilk barakaları burada yaptığını" söyler. Ona göre "tarımcılık ilk kez i. Ö. 9000'li yıllarda Zagros'ta başladı. "Hem de Sümerlerden, Akadlardan ve aşağı Mezopotamya'nın çevresinde yer alan barbar kavimlerden çok önce ... Uygarlığın bu yörelerden daha eski tarihlerde başlamış olması çok doğaldır. Çünkü ekilebilir arazilerle bunları sulayacak nehirler Irak Kürdistan'ında bulunuyordu. Georges Roux'a göre o tarihlerde bu yerlerde kendileri hakkında çok az bilgilere sahip olduğumuz Gutiler ve Lullubiler oturmaktaydılar."1

1984 yılından beri Gudilerin (Gutiler) kökeni hakkında bazı önemli şeyler ortaya çıktı. Çünkü şu anda Kürtlerin elinde 4300 yıllık çivi yazısı ile yazılmış Kürtçe Gudi İmparatorluğu'na ait bir 'Nuh Peygamber Tufanı' tableti mevcuttur. Bu tablet İngiltere'de bir bankada saklanmaktadır. 2 Gudiler tabletlerini Kürtçe yazdıklarına göre, kendileri Kürt'tür ve şimdiki Kürtlerin atalarıdır. Gudi imparatorluğu m.ö. 2233-2130 yılları arasında Sümer, Akad, Elam ve tüm Mezopotamya'yı hakimiyetleri altına alarak 100 yıl tüm bölgede söz sahibi oldular. 3 Kral Gudea, birçok saray ve tapınaklar yaptırmış, büyük çapta imar hareketlerine girişmiştir. Özellikle sanatta büyük bir ilerleme olmuş, hatta Gudea'nın 20 kadar heykeli bulunmuştur. "Sümerlerin en önemli kentlerinden biri olan Lagaş'ın en zengin dönemine ulaşmasını sağlayan kişi, Guti (Gudi) Kralı Gudea'dır. "4 sözünden Gudilerin sanat ve ticarete ne kadar önem verdikleri anlaşılır. Ayrıca tarafsız araştırmacılar Gutilerin kültür ve güzel sanatlara ne kadar önem verdiklerini şöyle dile getirirler: "Bir Sümer kenti olan Lagaş'ın Kralı Gudea'nın büstü. m.ö. 16. yy'da yaşadı. Çok kültürlüydü. Dine ve güzel sanatlara karşı büyük bir ilgisi vardı'" Gutilerin güçlülükleri ve savaşçı ruhları için Joseph Camphell şöyle der: "Kuzeydoğudan gelen Gutilere; "Karıyı eşinden, çocuğu ana babasından, krallığı Sümer Ülkesi'nden ayıran dağların ejderleri" denmiştir. Irk kökenleri bilinmemektedir. Kralları kendilerine "Guti'nin ve dört bucağın kralları"adını vermişlerdir. "6

Gudiler birçok milleti yenip kendi egemenlikleri altına aldıklarından, onları sevmeyenler, onları barbarlıkla suçlayarak anti propagandalarını yapmaktadırlar. Bilakis Gudiler, inançlı insanlar olup, tufan hadisesini de Kürtçe olarak Kuran-ı Kerim'e en yakın ifadelerle yazan tek ilkçağ devletidir. 7 Gudileri tanımakla, Ebul-İz gibi bir dehanın bu milletten çıklığını görmek tuhaf bir şey olmasa gerek.

Bu eserde Ebul-İz konusunda eksikliklerim mutlaka olmuştur. Ama kıymetli okuyuculardan şimdiden affımı dileyerek, onlardan fatiha ve dua bekliyor, tüm okuyuculara selam ve saygılanmı sunuyorum.

15.04.2012
Abdullah Yaşın
Araştırmacı-Yazar

1 İzady, Mehrdad. R. "Bir El Kitabı Kürtler", çev: Cemal Atila, Doz Yay. İstanbul, 2007.
2 Zehavi, Arkelog Dr. Abdullah. "Gudi Tabletleri", El-Ehram Gazetesi, 1984.
3 Yaşar Prof. Çağlayan. "Eskiçağ Tarihi"
4 Temel Britanica, Hürriyet Yayınları, C. 16, s. 204, İstanbul 1993.
5 Yeni Resimli Bilgi AnsikIopedisi, C. 5 s. 1362
6 Caymaz, Tayfun. Bilim ve Ütupya, "Tufan Efsanesi, "Aylık Bilim, Kültür ve Politika Dergisi, s. 17, Temmuz 1996 ; (Joseph Camphell 1995. 102; İlkel Mitoloji, Ankara 1992-Doğu Mitolojisi, Ankara 1993.
7 Zehavi, Arkelog Dr. Abdullah. Gudi Tabletleri, El-Ehram Gazetesi, 1984.

Abdullah Yaşın

Büyük Kürt Mucit Cizreli İsmail Ebul-İz

Kent ıșıkları

Kent ıșıkları
Kent ışıkları: 48
Büyük Kürt Mucit Cizreli İsmail Ebul-İz
Abdullah Yaşın

Editor: Süleyman Çevik
Kapak: Xelil Dost
Kapak Resmi: el-Cezeri, Bediuzzeman Ebul-İz İsmail bin Rezzaz'ın
el-Camiu Beynel İlmi Vel Amel, En Nafiu Fis Senaetil Hiyel-h.
1206 adlı (Kültür Bakanlığı Yayınları 1207,
Tıpkı Basım, Sevinç Matbaası, Ankara, 1990.) kitabından.

Mizanpaj: Ridwan Xelil
Baskı cilt: Alioğlu Matbaacılık Bas. Yay.ve Kağ. San. Tic. Ltd. Şti.
Orta Mh. Fatih Rüştü Sk.
No: 1-3/A Bayrampaşa/İst
Tel: O 212 612 95 59

1. Baskı 2012
2. Baskı 2013
ISBN: 978-605-5402-72-3
Yayın Sertifika No: 16919

Kent ıșıkları
Pak Ajans Yayıncılık Ltd. Şti.
Büyük Reşitpaşa Cd.
Yümni İş Merkezi No: 22/29
Vezneciler / İST
Tel&Fax: O 212 519 00 09