Mêjûwa Dewlet û Mîrneşînîyên Kurd di Pêla Musulmantîyê de

Mêjûwa Dewlet û Mîrneşînîyên Kurd di Pêla Musulmantîyê de

Mohemed Emîn Zekî Beg

Rewşenbirî

Her mîna ku me li bergê yekemî vê mêjûwê de dayite biaxivtin, hinek ji Miletên here ma Zagrosê li gora şop û belgeyên tanî êsta dozandî de û herwehajî bi dîtin, Iêvenerandin û encamgirtina Zanistvanên Şûnwarî û mêjûwê ve ligel koka Kurd de pêwendiyeke bi xurt ve tête biderkevtin. Ev pêwendîya hanê, heger ku em bi çavekî ve bê alî û bi zanistî ve baş lê bidin bitemaşekirin, dê emê wê bidin bidîtin, ku ew pêwendîyên Miletê Akad û Emorî ligel koka Ereb de û yên Miletê Hûn-Qorı ligel Turk de ewende cudabûn nedihate biderkevtin.

Ca ême jî heger weku van herdu Miletan li nivîsandina mêjûwa xweyî kevnar de li ser şûna van herdû Miletan de herin, ez bawernakim, ku hîç Têgihiştvanek û Xwedanbextek li me dê bergîrîyekê bide ...

Naverok

Pêdeçûna li ser Dewlet û Miletên Kevnar de,
yên ku pêwendiya wan ligel koka Kurd de tête bidîtin / 7

1. Dewleta Lollo / 8
2. Dewleta Goti / 9
3. Dewleta Kasay / 10
4. Dewleta Mîranî / 15
5. Dewleta Xeldî-Orarto / 16
6. Dewletên Sobarî / 17
7. Dewletên Nayri / 17
8. Dewleta Mîdya / 17
Kar û barên Cengînîyî Kiaksarês / 20

Beşê yekem / 26
Derîyê Yekem / 27
Dîlkirin û Rizgarkirina Salar-Merzeban / 32
Li dawîya Dîlkirina Merzeban de / 35
Wahsozan û Kurên Merzeban / 36
Ibrahim Salar / 39
Wahsozanê duwem / 40
Mîr Ahmedîl / 42
Aq Songor Ahmedîl / 43
Aq Songorê duwem / 44

Derîyê duwem / 48

Derîyê Sêyem / 59
Hesnewî / 59
Ebu Necim Nasir El-Dele Bedir / 63
Siyaseta Bedriyî Diravî / 70
Nav û Nîşanên wî / 71

Derîyê Çarem /76

Derîyê Pêncem / 81
A. Dewleta Dostekî / 81
B. Dewleta Merwanî / 87
Bavê Seîd Mensur Mumehed El-Dewle / 92
Melek Adil Nasir El-Dewle Ehmed / 94
Qasim Bavê Nasir / 105
Mensur / 106

Derîyê Şeşem / 108
Mîmeşînîya Derteng / 111
Mîmeşinîya Mahîdeşt / 111

Derîyê Heftem / 112

Derîyê Heştem / 116
Bavê Tahir Mohemed / 117
2. Etebik Hezar Esp / 117
3. Etabik Tîgele / 119
4. Etabik Şems El-Dîn Alp Ergon / 121
5. Etabik Yusif Şah / 121
6. Etabik Efrasyab / 122
7. Etabik Nesret El-Dîn Ehmed / 123
8. Etabik Rikin El-Dîn Yusiv Şahê duwem / 124
9. Muzefer El-Dîn Efrasyabê duwem / 124
10. NurEl-Wedud / 125
11. Şems El-Dîn Peşeng / 125
12. Pîr Ehmed / 125
13. Bavê Seîd / 126
14. Şah Husên / 126
15. Xeyas El-Dîn Kawis / 126
Rûnkirin / 127

Derîyê Nehem / 128
1. Şuca El-Dîn Xurşîd / 129
2. Etabik Seyf'El-Dîn Restem / 130
3. Şeref El-Dîn Bavê Bekir / 131
4. Ize El-Dîn Gerşasb / 131
5. Husam El-Dîn Xelîl / 131
6. Bedir El-Dîn Mesud / 132
7. Tac El-Dîn Şah / 133
8. Felek El-Dîn û Ize El-Dîn / 133
9. Cemal El-Dîn Xidir / 133
10. Husam El-Dîn Umer / 134
11. Semam El-Dîn Mohemed / 134
12. Ize El-Dîn Ehmed / 135
13. Dewlet Xatûn / 135
14. Ize El-Dîn Husên / 136
15. Şuca El-Dîn Mehmud / 136
16. Mele Ize El-Dîn Kurê Şuca El-Dîn / 136
17. Melek Seyid Ehmed / 137
18. Şah Husên / 137
19. Şah Restem / 138
20. Ogoz Xan / 138
21. Cîhangîr / 139
22. Şah Restemê duwem / 139
23. Şah Wirdî / 141
Rûnkirin / 143

Derîyê Dehem / 144
1. Kî Bav û Bavpîrê Sazmendê vê Serdarîyê ne û ew ji ku hatine? / 144
2. Çilo ew bipêşkevtin? / 146
3. Çawan Mîr Selah El-Dîn pê hate bigihaştin / 148
4. Çuna wiyi peşî ji bona Misre / 149
5. Çuna Selah El-Dînî duwemî Misrê / 151
6. Çûna Sêyemî Misrê / 152
7. Wizareta Mîr Selah El-Dîn / 154
8. Li dawîya mirina Şehriyar Nur El-Dîn / 160
9. Pêla Şehrîyarîyê / 166
10. Şehrîyar Selah El-Dîn û Xaçperest / 175
I 1. Mizişa Şehriyar Ligel Leşkerê Ingilîzî de / 187
12. Mirina Şehriyar Selah El-Dîn / 194
13. Nîşanên wiyi bilind, Sincî û Perwerdebûna wîyî baş / 196
14. Şopên wîyî Avaniyê û Bajartîyê / 202
15. Kurên Şehriyar Selah El-Dîn / 204
Melek Efdel, Melek Ezîz û Melek Adil / 204
Şehriyarîya Melek Adil / 207
Rewş û Rûçikên wî / 209
Şehrîyarîya Melek Kamil / 209
Nîşan û Rûçikên wî / 212
Melek Adilê duwem / 213
Melek El-Salih Necim El-Dînê Eyubî / 216
pêla Şehrîyarîya Toranşah / 222
Payînbûna serdarîya Eyubî li Misrê de / 224
2 . Serdarîya Eyubî li Helebê de (579-685 k. de) / 226
3. serdariya Eyubîyî Şamê / 229
4. serdarîya Eyubiyî Hema / 231
5. Mîrneşînîya Eyubîyî Humsê / 232
6. Mîrneşînîya Eybuiyî Yemen / 232
7. Serdarîya Eyubiyî Cezîrê / 234
Dîtineke Giştî / 234
Derîyê Yanzdehemîn / 236
Derîyê Duwanzdehemîn / 248
Derîyê Sêzdehemîn / 251
1. pêla Kerîm Xan / 253
A. Sincî û Nîşanên wî / 262
B. Li dawîya mirina Kerîm Xan de / 265
2. Rojgarîya LutifElî Xan / 275
Dîtineke Giştî derbarê Zînetên vê Dewleta hanê de / 294

Derîyê Çardehemîn / 296
Beşê duwem / 300
A. Mîrneşînîyên di navbera Cezîrê û Dêrsim de / 303
1. Mîrneşînîya Cezîrê / 303
2. Mîrneşînîya Xêzan / 306
3. Mîrneşînîya Şêrwan / 306
4. Mîrneşînîya Bedlîsê / 307
5. Mîrneşînîya Sason / 308
6. Mîrneşînîya Siwêdî / 31 0
7. Mîrneşînîya Bazokî / 310
8. Mîrneşînîya Mîrdesî-Merdasî-Merdisî / 311
9. Mîrneşînîya Cemşukuzk / 312
B. Mîrneşînîyên di navbera Cezîrê û Keles de / 313
10. Mîmeşînîya Hesen-Husin Kêf / 313
11. Mîmeşinîa Sulemanî-Silôvanî / 314
12. Mîmeşînîya Zerakî / 315
13. Mîrneşînîya Keles û Ezazê / 315
C. Mîrneşînîyên di navbera Cezîrê û Xoyê de / 320
14. Mîrneşînîya Hekarê / 320
15. Mîmeşînîya Mehmudî / 321
16. Mîmeşînîya Binîyanîş / 322
17. Mîmeşînîya Dunbulî / 322
18. Mîmeşînîya Biradost / 330
1. Xanedana Mîmeşînîya Somay / 330
2. Xanedana Mîmeşînîya Tergever / 330
19. Mîmeşînîya Mukrî / 331
20. Mîmeşînîya Istonî / 332
D. Koma Jêrî Hekarê / 333
2 ı. Mîmeşînîya Badînan / 333
22. Mîmeşîrıîya Dasnî / 339
23. Mîmeşînîya Soran / 340
Serdarîya Paşayê Kor / 345
24. Mîmeşînîya Baban / 356
Mîmeşînîya Bebeyî Dawî / 357
25. Mîmeşînîya Bane / 362
26. Mîmeşînîya Gelbaxî / 364
27. Mîmeşînîya Kelher / 364
1. Begzadeyên Pelenkan / 365
2. Begzadeyên Derteng / 365
3 Begzadeyên Mahî Deşt-Maydeşt / 366
E. Mîrneşînîyên Irana Rojhilat / 366
28. Mîmeşînîya Siyah Mensur / 366
29. Mîmeşînîya Çeknî / 368
30. Mîmeşînîya Zengene / 369
G. Mîmeşînîya Xuresan / 369
1. Mîmeşînîya Koçan / 369
2. Mîmeşînîya Bocnord / 370
F. Mîrneşînîyên Çiyayê Libnanê / 371
1. Şêxên Imadîyî Durzî / 371
2. Mîrên Kurên Şêfayên Kurd / 372
3. Mîrên Rees Nehaşê Kurd / 375

PEDEÇUNA LI SER DEWLET U MILETEN KEVNAR DE,
YEN KU PEWENDIYA WAN LIGEL KOKA KURD DE TETE BIDITIN

Her mîna ku me li bergê yekemî vê mêjûwê de dayite biaxivtin, hinek ji Miletên here ma Zagrosê li gora şop û belgeyên tanî êsta dozandî de û herwehajî bi dîtin, Iêvenerandin û encamgirtina Zanistvanên Şûnwarî û mêjûwê ve ligel koka Kurd de pêwendiyeke bi xurt ve tête biderkevtin. Ev pêwendîya hanê, heger ku em bi çavekî ve bê alî û bi zanistî ve baş lê bidin bitemaşekirin, dê emê wê bidin bidîtin, ku ew pêwendîyên Miletê Akad û Emorî ligel koka Ereb de û yên Miletê Hûn-Qorı ligel Turk de ewende cudabûn nedihate biderkevtin.

Ca ême jî heger weku van herdu Miletan li nivîsandina mêjûwa xweyî kevnar de li ser şûna van herdû Miletan de herin, ez bawernakim, ku hîç Têgihiştvanek û Xwedanbextek li me dê bergîrîyekê bide bigirtin. Bi xwe jî ve nêta me li vê jî de bi tenya ve me divê, ku em reman û dîtina hinek ji Zanistvanên şûnwarî û rnêjûwê ji bona ser kaxezê bidin bixistin. Ligel vê jî de divê bête bizanîn, ku ev kanîyên mêjûwa kevnin, herwehajî mîna ku ew hêjî ji bona hin Miletê tir jî hêsta jî bi carekê ve nehatine birûnkirin. Ji bona me jî dîsan ew kanîyên mêjûwa Miletên Kurd tanî radeyekî tarî têtin bidîtin. Ji bona rûnkirina wê mêjûwê pêwist bi xebateke zor û demeke dirêj ve tête bikirin.

Lêbelê ev zîneta hanê weku çawan Miletên tir li lêgerandina mêjûwa xweyî kevnar de rê li ber wan de nedaye bigirtin, ku ew li ser mêjûwa Miletên Kevnar û pêwendiyên wan de ligel koka Miletên xwe de bêtin biliberkevtin. Wehajî ev jî divê yarmetiya me jî bide bikirin, da ku em jî li ser wê şopa wan de û weku wan herin, tanî servajî wê neyête biderkevtin. Ême jî mêjûwa wan Miletên kevnar, yên ku şop û ...

Mohemed Emîn Zekî Beg

Mêjûwa Dewlet û Mîrneşînîyên Kurd
di Pêla Musulmantîyê de


Rewşenbirî

Rewşenbirî
Rêza Barzanî ji Nivîstên Kurdî (5)
Mêjûwa Dewlet û Mîrneşînîyên Kurd
di Pêla Musulmantîyê de .
Mohemed Emîn Zekî Beg
Werger: Dr. M.S. Cuma

Çapa yekem: Kurdî - Kurdmancî - 1999 .
Çapxana: Rewşenbirî - Hewlêr - Kurdistan
Dane: 1000
Leyawt: Govend M.". - Berig: Serdem
Mafeyê Çapkirinê parastiye - 1999
Jimara spardinê (98) li sala 1999