Kürdistan Ulusal Sorunu ve Türkiye’nin Stratejik Önemi
Mahmut Kılınç
Compt d'auteur
Selçuklular, Kürdistan’ın kadim halkı olan Kültlerin yardımı ile 1071 tarihinde Malazgirt'te Bizans İmparatoru Romen Diojeni mağlup ederek, Anadolu’nun işgaline başlamışlardır. Anadolu’nun Türkler tarafından işgalini başlatan bu savaşa, kimi kaynaklara göre, Kürt mirlerinin emrindeki 20 bin dolaylarında silahlı Kürt atlısı da, Türklerin safında katılmıştır. Bu savaştan sonra, uzun süre Anadolu içlerinde ilerleyen bu işgal, Sultan II Mehmet’in 1453 yılında İstanbul’un "fethiyle" başarılı bir aşamaya ulaşmıştır. Aslında Türkler, bu "fetihten" çok önceleri Doğu Avrupa bölgesine yayılarak, Avrupa’nın yerli halklarıyla tanışmışlardır. Ancak bölgenin halkları, İstanbul’un fethiyle Türklerle yani Osmanlılarla askeri, ekonomik ve kültürel olarak yüz yüze gelmişler ve böylece, yüz yıllar boyu sürecek çatışmaların ilk tohumları atılmıştır. İstanbul’un ...
İçindekiler
Sunuş / 5
Önsöz / 7
Birinci Bölüm / 11
Lozan’a Kadar Türkiye’nin Stratejik Önemini Etkileyen Gelişmeler / 11
Lozan Öncesi Kürdistan Halkının Ulusal Demokratik Talepleri ve Mücadelesi / 36
İkinci Bölüm / 59
D. Dünya Savaşına Giden Süreçte Türkiye’nin Stratejik Önemini Belirleyen Gelişmeler / 59
Lozan Antlaşmasından II. Dünya Savaşı Sonrasına Kadarki Süreçte Kürdistan Ulusal Sorunu / 70
Ücüncü Bölüm / 115
Türkiye ve Ortadoğu / 115
Türkiye-İsrail İlişkileri / 129
Körfez Krizi, Çekiç Güç ve TC / 134
Suriye ile İlişkiler ve Su Sorunu / 157
Türkiye-İran İlişkileri / 168
Dördüncü Bölüm / 177
Türkiye ve Balkanlar / 177
Türkiye-Yunanistan İlişkileri / 182
Kıbrıs Sorunu / 189
Beşinci Bölüm / 195
Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleriyle İlişkileri / 195
Ermeni Sorunu ve Türkiye-Ermenistan İlişkileri / 201
Hazar Petrolleri ve Önemi / 206
Altıncı Bölüm / 211
1950’den Sonra Türkiye’nin Dışilişkileri / 211
1950’den 15 Ağustos. 1984’e Kürdistan Ulusal Sorunu / 221
Yedinci Bölüm / 273
Uluslararası Kurumlardaki Durum / 273
Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği, Batı Avrupa Birliği ve Türkiye / 273
NATO-AKKA ve Türkiye / 303
ABD ve AB’nin Türkiye’ye Bakış ve Sonuçlan / 315
Türkiye Bölgesinde Bir İstikrar Unsuru Olamamıştır / 323
Sekizinci Bölüm / 327
Soruna Doğru Yaklaşmak Gereklidir / 327
Kürtler Hep Banş İstediler / 337
Savaşın Bugünkü Bilançosu / 339
Sorun Siyasidir / 341
Sorunun Çözümünün Bölge Barışına Katkıları / 347
Sonuç / 349
Kaynakça / 353
SUNUŞ
Elinizdeki bu kitap ilk çalışmamdır. Benzer çalışmaları yapmaya devam edecek miyim? Doğrusu araştırma yapmak ve yazmak, çok ilgi duyduğun, birbirini tamamlayan iki uğraş alanı. Ancak, yine de yeni şeyler yazıp, yazmayacağımı koşullar belirleyecektir. Ülke dışında yaşamak zorunda olan birisi için, benzer araştırmaları yapmak oldukça zor. Çünkü, istediğiniz kaynaklara ulaşmanız olanaklı değil.
Kıt kaynaklardan yararlanarak bu çalışma hazırlandı. Bu nedenle kitapta eksikliklerin olması doğal. Eksiklikler için anlayış göstereceğinizi umuyorum.
Kitap sekiz bölümden oluşmaktadır. Bu tarihi süreç içerisinde Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesi (KUKM)’ni, döneme göre vermeye çalıştım. Bu dönemlere denk olarak, Türkiye’nin dış ilişkilerine bakıldı.
Kürdistan tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilen 15 Ağustos 1984’ten sonraki dönem için, çok uzun ve ayrıntılı bir çalışma yapmak gerekiyordu. Bu dönemde KUKM’nin gelişimi ve yine bu dönemde Türkiye’nin uluslararası ilişkilerinin incelendiği daha geniş bir çalışma gereklidir.
Bu çalışma, aslında Aralık 97’da yayma hazırlanmış ve yayınlanması için Weşanên Serxwebûn’a verilmişti. Ağustos 98’e kadar basılmadığı görülünce, yeniden gözden geçirildi ve tekrar basılması için Ekim 98’e kadar yine beklendi. Ancak, bu tarihte nedeni açıklanmadan basılmayacağı söylendi. Bu gecikmeye rağmen, yeniden gözden geçirilmeden ilk şekliyle yayınlandı.
Saygılarımla
Önsöz
Toplumsal mücadelelerin başarı grafiği üzerinde etken olan bir çok faktörler vardır. Doğal olarak bunların içerisinde en belirleyici olanı, olgunun iç dinamizminden kaynaklanan faktörlerdir. Böyle olmakla birlikte, bazı durumlarda dış faktörler de mücadeleyi belirleyen temel etkenler kadar önemli olabilmektedir.
KUKM, ki ben ona Ulusal Direniş diyorum, son iki yüz yıldır kısa aralıklarla da olsa, Ortadoğu’da bölgesel bir mücadele olarak devam etmektedir. Dikkat edilirse, Kürdistan’ın bir parçasında yediği bir darbeden veya başka nedenlerden olsun soluklanırken, buna karşın diğer parça veya parçalarda devam etmiştir. Bazı dönemlerde, şimdi olduğu gibi, birden fazla parçada aynı dönemde devam ettiğine de tanık olmaktayız.
Kürt Halkının iç çatışmaları ve çelişkilerinin, ulusal birliği engellediğine hepimiz acı bir şekilde tanık olmaktayız. Kürdistan halkının ulusal birliğini sağlayamaması, mücadelenin baş ansım menfi yönde etkileyen en önemli faktör olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Kürdistan halkının iç çatışmalarını incelemek olmamakla birlikte, bu tespiti yapmak çalışmanın kapsamını aşmayacaktır. Bizim amacımız; son iki yüzyılda Kürdistan’ı işgal eden devletlerden Türkiye’nin, çok öne çıkarılan "stratejik önemi", başka bir ifade ile "stratejik durumu" üzerinde etki eden olayları ve yine bu devletin, hem dış ve hem de özel olarak Kürdistan’ı işgal eden diğer devletlerle olan ilişkilerini irdelemektir.
Kürdistan sorununda kilit ülke konumundaki Türkiye’nin, bu alandaki ilişkileri KUKM için son derece önemlidir. Osmanlı döneminde Tanzimat’la başlayan "Batılılaşma" akımı, daima Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve siyasal gelişmesini belirleyecek düzeyde önemli olmuştur. Diğer taraftan Kürdistan sorunu, bir yönü ile, yine Türkiye’nin Batılı kurumlar içinde yer almak istemesiyle de buralara taşınmak durumunda kalmıştır. Bu kurumlarda yer alan devletler de, doğal olarak benzer sorunlarını buralara taşımaktalar. Böylece, Kürdistan sorunu bu platformlarda tartışılmış ve tartışılmaktadır.
Nitekim bunun sonucu, eğer bugün Kürdistan’lı siyasi veya kültürel kurumlar, ulusal sorunu buralara taşıyorlarsa, bunun temel nedenlerinden birisi Türkiye’nin bu kuramların içinde yer alması veya almak istemesidir. Bu olmasaydı, olmayacak demek istemiyorum, aman en azından bu boyutta olmayacağı ortadadır.
Kaldı ki Batılı güçler, önceleri Osmanlı üzerinde ve sonraları da hem TC ve hem de Ortadoğu’nun geneli üzerinde daima belirleyici olmuşlardır. Osmanlı döneminde, Osmanlının iç işlerine müdahaleden tutun, günümüzde de Türkiye’nin ekonomik, siyasi ve diplomatik ilişkilerine bu güçler etki etmektedirler. Bunun bir çok nedenleri arasında bulunan, azınlık hakları, demokrasi, insan hakları ve hukuk gibi evrensel değerlerin, sınırları çoktan aşmış olmasının yanında, devletlerin iç sorunlarının diğer halkların güvenliğini de yakından ilgilendirdiği sayabiliriz. Nitekim Türkiye’de; Kürdistan ulusal sorununun siyasi bir yolla çözümlenmemesi ve yalnızca savaşın dayatılması, demokrasinin bir türlü kurumlaşmaması ve insan hakları ihlallerinin devamında ısrar edilmesine ilave olarak; artan nüfus, buna karşın bozulan ekonomik yapı, gelir dağılımında vahşi uçurumların oluşması ve devam eden gerilik; bunların yarattığı sonuçlar, yalnız Türkiye’nin güvenliğini tehdit etmekle kalmamakta, bölgedeki bu istikrarsızlık, Avrupa’nın da korkulu rüyalar görmesine yetmektedir.
Türkiye, Avrupalı kurumların içinde yer almasaydı veya yer almak istemeseydi, yine de bu ülkelerin Türkiye’nin iç işlerine olacak ilgileri bu kadar olacak mıydı? Sorusu akla gelebilir. Hatta Kürdistan’ı işgal eden diğer devletler için de bunu düşünmek olanaklıdır ve kurdukları siyasi ve diplomatik ilişkileri buna ömek de gösterilebilir. Eğer tarihi süreci dikkatlice izlersek, sorunun yanıtı kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Avrupa, her dönemde, bu bölgeyle çok yakından ilgili olmuştur. Bu bölgeye, Türkler değil de başka bir halk gelip yerleşmiş olsaydı, bu durum sorunların varlığı ile orantılı olarak değişmeyecekti. Avrupa'nın büyüklerinin bu coğrafyaya olan ilgileri, bazen kendi iç çekişmelerine yansıyarak savaşmalarına bile neden olmuştur. Bu durum Osmanlıya ve şimdi de Türkiye’ye pirim yapmaktadır. Ancak bu sonsuza kadar böyle gitmeyecektir. Hazırdan yemeye dağlar bile dayanmaz. Dünyada uluslararası ilişkiler geliştikçe ve bölgenin zenginliklerinin dünya pazarlarına taşınması için başka yollar bulundukça. Türkiye’nin sığındığı stratejik önemi de giderek azalacaktır.
KUMK, bu durumdan, bugüne kadar daha çok zarar görmüştür Daha çok diyorum çünkü, yarar gördüğü yanları da söz konusudur. Ulusal mücadele lehine bu imkanların artması, önder güçlerin hem geleceğe yönelik net mesajlar vermesine ve hem de Kürdistan’ın sahip olduğu potansiyelin, varlıkların nasıl ve ne şekilde kullanılacağına bağlıdır.
Ayrıca Türkiye’nin bugünkü stratejik önemi, Kürdistan coğrafyasıyla bir bütün olarak ele alınmalıdır. Yani bu önemin bir bölümü, belki eşit düzeyde bir bölümü, Kürdistan’ın stratejik öneminden kaynaklanmaktadır. Nitekim Kürdistan, bölgesinin hem kilit ülkesi olması ve hem de petrol zengini ve petrolün taşınacağı coğrafyada yer almasına, sahip olduğu zengin su kaynakları da eklenirse, Kürdistan’ın stratejik önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Kürdistan bir eneıji deposudur.
Kitapta, bu konulan son iki yüz yılık bir süreçte, bir bütünlük içinde vermeye çalıştık. İnanıyorum ki, bu bütünlük içinde incelenirse, KUKM’nin şimdi ve gelecekte karşılaşacağı sorunları daha iyi görmek mümkün olacaktır.
Mahmut Kılınç
Ağustos-1998
Monheim
Birinci Bölüm
Lozan’a Kadar Türkiye’nin Stratejik Önemini Etkileyen Gelişmeler
Selçuklular, Kürdistan’ın kadim halkı olan Kültlerin yardımı ile 1071 tarihinde Malazgirt'te Bizans İmparatoru Romen Diojeni mağlup ederek, Anadolu’nun işgaline başlamışlardır. Anadolu’nun Türkler tarafından işgalini başlatan bu savaşa, kimi kaynaklara göre, Kürt mirlerinin emrindeki 20 bin dolaylarında silahlı Kürt atlısı da, Türklerin safında katılmıştır. Bu savaştan sonra, uzun süre Anadolu içlerinde ilerleyen bu işgal, Sultan II Mehmet’in 1453 yılında İstanbul’un "fethiyle" başarılı bir aşamaya ulaşmıştır. Aslında Türkler, bu "fetihten" çok önceleri Doğu Avrupa bölgesine yayılarak, Avrupa’nın yerli halklarıyla tanışmışlardır. Ancak bölgenin halkları, İstanbul’un fethiyle Türklerle yani Osmanlılarla askeri, ekonomik ve kültürel olarak yüz yüze gelmişler ve böylece, yüz yıllar boyu sürecek çatışmaların ilk tohumları atılmıştır. İstanbul’un fethiyle Avrupa’nın kapıları Türklere açılmış, bundan sonraki süreçte sürekli bir saldırganlık halinde olarak, hem ganimet elde etmişler ve hem de daha verimli yeni topraklar işgal etmişlerdir. İşgal ettikleri bölgelerin beşeri ve ekonomik potansiyelini kendileri için kullanmak ve buralarda daha kapsamlı ticaret yapma imkanlan elde etmiş olmalarına ...
Mahmut Kılınç
Kürdistan Ulusal Sorunu ve
Türkiye’nin Stratejik Önemi
Compte d'auteur
Compte d'auteur
Kürdistan Ulusal Sorunu ve
Türkiye’nin Stratejik Önemi
Mahmut Kılınç
Ağustos 1998
Monheîm
Almanya
